Ministerie van Buitenlandse Zaken


---

Club du Sahel en Nederlands Voorzitterschap
Achtergrond
Structuur en functioneren
Belangrijkste ontwikkelingen binnen de Club du Sahel

Aan de Voorzitter van de Vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken Van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Ministerie van Buitenlandse Zaken Directie Sub-Sahara Afrika Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag

Datum 21 februari 2002 Auteur Gerda Dommerholt
Kenmerk DAF 02/084 Telefoon +31-(0)70-3486002
Blad /5 Fax +31-(0)70-3486607

Bijlage(n) 1 E-mail gerda.dommerholt@minbuza.nl
Betreft Nederlands Voorzitterschap van de Club du Sahel C.c.
Zeer geachte voorzitter,

Hierbij heb ik het genoegen u te informeren over inzet en resultaten van het Nederlands Voorzitterschap van de Club du Sahel et l' Afrique de l' Ouest. Deze informatie zegde ik u toe tijdens het Algemeen Overleg met u over een aantal West Afrikaanse landen op 14 november 2001 .

De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking

Eveline Herfkens

Club du Sahel en Nederlands Voorzitterschap

---

De Club du Sahel

Achtergrond

---
De Club du Sahel is als een gezamenlijk donorinitiatief (w.o. Nederland) ontstaan in de droogteperiode 1969-1973 in de Sahel, ter ondersteuning van het Comité Permanent Inter-Etats de Lutte contre la Sécheresse dans le Sahel (CILSS). Het CILSS was een initiatief van acht West Afrikaanse Sahelstaten om gezamenlijk de internationale (nood)hulp aan de regio te coördineren en een strategie ter bestrijding van de effecten van de droogte te ontwikkelen.

De belangrijkste doelstellingen van de Club du Sahel in die periode waren, naast ondersteuning van het CILSS, 1) de internationale gemeenschap informeren en sensibiliseren over zowel noden als perspectieven van de Sahel, 2) verbeterde donorcoördinatie, 3) samen met de Sahellanden de lange termijn prioriteiten, m.n. rond voedselzekerheid, voor de regio formuleren.

Belangrijke kenmerken waren het informele karakter van de Club en het feit dat het één van de eerste initiatieven tot donorcoördinatie was. Het CILSS was de directe samenwerkingspartner en tevens lid van de Club.

Structuur en functioneren

---
Het hoogste orgaan binnen de Club du Sahel is de eenmaal per jaar bijeenkomende Groupe d'Orientation et des Politiques(GOP), die tot voor kort bestond uit de belangrijkste donoren van de Club en het CILSS. Een voorzitter wordt om de twee jaar door de GOP-leden uit haar midden gekozen.

Aanvankelijk werd alleen en exclusief met het CILSS samengewerkt en was het CILSS als enige West Afrikaanse organisatie lid van de Club. Inmiddels (sinds begin jaren negentig) is het aantal organisaties uit West Afrika, waarmee wordt samengewerkt, sterk uitgebreid. Het gaat daarbij om organisaties en netwerken van boeren, lokale ondernemers, burgemeesters en andere lokale bestuurders, en een netwerk van gecommitteerde ministers. Sinds april 2001 zijn deze organisaties "officieel" lid van de Club du Sahel.

Onder de paraplu van de OESO functioneert een klein secretariaat met een zestal medewerkers die merendeels gedetacheerd zijn door de donoragencies. Binnen de OESO heeft het Secretariaat een eigen plaats omdat het over eigen financiële middelen beschikt en een informeel platform is waaraan ook West Afrikaanse organisaties deelnemen.

Belangrijkste ontwikkelingen binnen de Club du Sahel
---
Het werk van de Club du Sahel en zijn Secretariaat richtte zich aanvankelijk op de voedselzekerheid in de Sahel en bestond vooral uit het doen en begeleiden van studies , en het doen van aanbevelingen voor vernieuwend beleid, zoals het liberaliseren van de graanmarkten en het opstellen van een voedselhulp-gedragscode voor de Sahel.

Deze studies toonden o.m. aan dat de Sahel niet losgezien kan worden van ontwikkelingen in de rest van de West Afrikaanse regio. Het is vanuit deze bevindingen dat de Club zich begin jaren negentig is gaan bezinnen op uitbreiding van haar geografisch mandaat naar geheel West Afrika. Het is ook in deze periode dat de organisaties van de Sahelbevolking steeds meer betrokken worden bij het werk van de Club en regionale netwerken van de civil society ondersteund gaan worden.

Aan het eind van de jaren negentig zijn verbreding van het mandaat, zowel geografisch als inhoudelijk , versterking van het Afrikaans leiderschap en ownership in de Club du Sahel en het aangaan van samenwerkingsverbanden met meer dan alleen het CILSS als West Afrikaanse organisatie, belangrijke issues binnen de discussies van de Club.

Het was onder het Zwitsers voorzitterschap (1997 t/m 1999) dat deze onderwerpen op de agenda kwamen. Om verschillende redenen lukte het echter niet om alle bij de Club betrokken actoren mee te krijgen en actief het beoogde veranderingsproces in te gaan. Een aantal partners was bevreesd dat bijvoorbeeld de eigen invloed met de komst van vooral anglofone landen en van nieuwe donoren in de Club du Sahel, zou afkalven. Daarnaast bestond er, m.n. bij donoren, twijfel over de meerwaarde van de Club du Sahel tussen allerlei nieuwe, op Afrika gerichte, internationale fora en was men toenemend ontevreden over de kwaliteit van de geleverde producten. De interesse van de kant van de donoren nam gedurende de tweede helft van de jaren negentig duidelijk af. De Club was verworden tot een nauwelijks geïnspireerd en formeel functionerende organisatie.

Nederlands Voorzitterschap

Eind 1999 nam Nederland het voorzitterschap van Zwitserland over. Daarbij stelde Nederland zich expliciet tot doel om gedurende het tweejarig Voorzitterschap de Club op een aantal essentiële onderdelen te veranderen, waarbij duidelijke meerwaarde aangetoond moest zijn. Voor ogen stond een informele organisatie waarin West Afrikanen veel meer ownership zouden hebben en deelname en lidmaatschap van alle actoren binnen de Club gebaseerd was op werkelijke betrokkenheid. Inhoudelijk zouden vooral de West Afrikanen de agenda moeten bepalen en vernieuwende inbreng in onderzoek, debat en beleid moeten bieden op basis van concrete informatie uit het veld. Deze vernieuwende informatie diende vervolgens ingebracht te worden in het meer formele debat in andere internationale fora als de OESO/DAC en het SPA. Hiermee en met een grotere aanwezigheid van Afrikaanse netwerken in de Club du Sahel zou de Club haar specifieke rol en meerwaarde t.o.v. andere fora kunnen aantonen en uiteindelijk tevens een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan verbetering van het hulpsysteem. Geografisch diende de Club zich op geheel West Afrika te richten.

Het Nederlands voorzitterschap kreeg aanvankelijk behoorlijke tegenwerking te verduren uit m.n. donorkringen onder andere omdat een aantal de eigen invloed in de Club zag afnemen. Intensieve consultaties en besprekingen hebben er bij de GOP-bijeenkomst in Parijs in april 2001 toe geleid dat toch de omslag in de Club du Sahel kan worden gemaakt en van een Club met nieuwe stijl en nieuw élan gesproken kan worden. Tijdens die bijeenkomst in april 2001 werd Nederland verzocht het Voorzitterschap een extra jaar te vervullen. Hetgeen is geaccepteerd.

Organisatorisch ziet de Club er inmiddels ook anders uit. Naast de banden met de Afrikaanse netwerken, zijn inmiddels samenwerkingsverbanden aangegaan met diverse onderzoeksinstanties en NGO's in het Noorden en in West Afrika . Voorts is op het Secretariaat in Parijs een toenemend aantal Afrikaanse medewerkers opgenomen.

Het werk van de Club bestaat op dit moment uit het doen van een lange termijn studie voor West Afrika, die uitgevoerd wordt in West Afrika door West Afrikaanse onderzoeksinstellingen m.b.v. de lokale netwerken, begeleid vanuit het Secretariaat in Parijs. Verder is de Club actief op de thema's decentralisatie/lokaal bestuur en de regionale dimensies van ontwikkeling van West Afrika. Daarbij staat niet de vele etatistische instituties maar de maatschappelijke en economische dynamiek in de landen en tussen de landen centraal. Dit geeft nieuwe mogelijkheden voor regionale samenwerking en integratie en erkent en ondersteunt de al "op de grond" bestaande, vaak in de informaliteit opererende, samenwerkingsverbanden. Ook hier is sprake van Afrikaans trekkerschap.

Vernieuwend is daarbij tevens dat rond concrete onderwerpen zowel mensen uit verschillende landen bijeen zitten als een mix van deskundigheden en ervaring. Zo werken lokale bestuurders in de regio, van het op handelsgebied belangrijke, drielandenpunt Burkina Faso, Mali en Ivoorkust samen op voor de gemeentes interessante sociaal-economische onderwerpen voortgekomen uit onderzoek. In het kader van decentralisatie is een nieuwe methode van onderzoek naar lokale economische bedrijvigheid ontwikkeld die nu in alle secundaire steden van Burkina Faso toegepast wordt en informatie oplevert voor het lokale bestuur om o.a. het belastingsysteem aan te passen.

Een, in de praktijk belangrijk, gebleken aspect van deze vernieuwing is tenslotte het feit, dat francofoon en anglofoon West-Afrika gezamenlijk om te tafel zit.

Over de lokale dimensies van ontwikkeling van West Afrika zal de Club du Sahel in mei a.s. een seminar in Den Haag in Den Haag organiseren.

Kort samengevat kan de nieuwe Club du Sahel et de l' Afrique de l' Ouest thans gekarakteriseerd worden als een informele organisatie van partners uit het Noorden en West Afrika met als taak het bijeenbrengen, verwerken en verspreiden van, voor de ontwikkeling van de Sahel en West Afrika, relevante informatie en kennis uit de concrete praktijk. De hoofdrol is die van knowledge-broker . Het uiteindelijke doel is het beschikbaar stellen van nieuwe kennis en inzichten aan beleidsmakers in internationale fora , donoragencies en politieke leiders in West Afrika zelf om zo ownership te versterken en de hulpinspanningen meer aan te laten sluiten op werkelijk gevoelde behoeftes van de West Afrikaanse bevolking.

Zie ook het bijgesloten overzicht: What the Club is and what it is not.

Ik ben van mening dat informele fora en ontmoetingsplaatsen waar het Zuiden gebruikmakend van ondersteuning uit het Noorden ervaringen kan uitwisselen en nieuwe wegen kan zoeken een belangrijke functie kunnen vervullen ter ondersteuning van Afrikaanse dynamiek en zelfbewustzijn. Ik ben van mening dat de Club du Sahel en (sinds kort) West Afrika daar een succesvol voorbeeld van is, dat mede door Nederlands toedoen een belangrijke koerswijziging in de richting van Afrikaanse dynamiek en ownership wist te maken.


Kenmerk DAF 02/084

Blad /1
Nog steeds bekend en geciteerd is de West African Long Term Perspective Study, waarin als vernieuwend element de rol van de trek van het platteland naar de stad en de migratie naar de kustlanden werden ingebracht.

Inhoudelijk ging het niet meer alleen over voedselzekerheid, maar het accent was verlegd naar regionale economische en sociale issues en decentralisatie/lokaal bestuur.

Naast stug volhouden van Nederlandse kant, en met hulp van een aantal like minded donoren zijn het vooral de Afrikaanse partners in de Club du Sahel geweest die door hun enthousiasme voor de nieuwe opzet van de Club de omslag hebben weten te maken.

O.a. met regionale organisaties in West Afrika als ECOWAS en UEMOA.

Met de omslag en om het nieuwe, verbrede mandaat tot uitdrukking te brengen, is de naam van de Club ook veranderd.

===