Ministerie van Buitenlandse Zaken
---
Samenvatting:
"Uw land heeft u hard nodig". Met die woorden riep minister Herfkens
zaterdag 23 februari Afghanen in Nederland op om te helpen bij de
wederopbouw van hun land. De minister sprak op een bijeenkomst georganiseerd
door de Werkgroep Afghanistan Nederland Conferentie. Om die inzet bij de
wederopbouw te bevorderen, wil Herfkens dat Afghanen ook langer dan negen
maanden in hun land moeten kunnen werken, zonder hun verblijfstitel in
Nederland te verliezen. Binnenkort verschijnt een kabinetsnotitie over de
positie van Afghanen.
Tekst speech
De wederopbouw van Afghanistan is een enorme uitdaging. Het is onze
historische plicht om de toekomst van Afghanistan gezamenlijk te
organiseren. Daarbij hebben Afghanen zelf een cruciale rol te spelen. Die
boodschap heb ik de afgelopen weken permanent uitgedragen in het
internationale overleg. Het werd me niet altijd in dank afgenomen.
Anderen vinden de tijd nog niet rijp om de Afghanen zelf enige verantwoordelijkheid in handen te geven. Daar ben ik het hartgrondig mee oneens. Elk land heeft de capaciteit om zijn eigen lot in eigen hand te nemen. Onze taak als buitenstaanders is om die capaciteit aan te boren, te stimuleren en een kans te geven. De professionaliteit, ervaring en gedrevenheid, die uw land nu zo hard nodig heeft, is niet alleen te vinden onder Afghanen in Afghanistan. Ze zijn er vooral ook in de diaspora. We weten dat juist ook veel experts en goed opgeleide Afghanen naar het buitenland gevlucht zijn. Uw land heeft u hard nodig.
Het is daarbij absoluut niet aan mij, of aan de Nederlandse regering, om te
bepalen wie er terug moet naar Afghanistan om daar te helpen. En ik kom hier
al helemaal niet om te praten over gedwongen terugkeer. Laat dat volstrekt
duidelijk zijn. Sterker nog, het kabinet heeft besloten niemand gedwongen
terug te sturen naar Afghanistan. Waar het om gaat is de vraag hoe jullie
kunnen meewerken aan de wederopbouw van jullie land. De vraag die daarbij de
doorslag geeft is niet wie er nu al dan niet in Nederland verblijft. De
bepalende vraag is wat Afghanistan nodig heeft.
De crisis in Afghanistan is ongelooflijk complex. Maar de internationale
gemeenschap doet wel zijn best om verantwoordelijkheid te nemen. Daarbij
worden lessen getrokken uit vorige crises.
In de eerste plaats denk ik aan het belang van de samenhang tussen hulp en
politiek. Voor wederopbouw is politieke stabiliteit vereist. Hulp voor
wederopbouw levert zo weinig op, als de resultaten door interne verdeeldheid
en geweld net zo hard weer teloor gaan. Daarom is het traject dat we in Bonn
hebben afgesproken zo belangrijk. Het is bedoeld dat de mannen met de wapens
de macht vreedzaam overdragen aan een burgerregering. De Loya Yirga zal dat
proces straks op 22 juni moeten bezegelen. Dat is een ijkmoment of het
politieke proces op koers ligt op weg naar de algemene verkiezingen over
twee jaar.
Afghanistan is de afgelopen periode de speelbal geweest van buitenlandse
krachten. Niet alleen terroristen, maar ook buurlanden. Nu is het tijd om
politiek het heft weer in eigen hand te nemen. Dat is een eerste voorwaarde.
In de tweede plaats het belang van coördinatie, coördinatie en nog eens
coördinatie. Nog steeds willen sommige donoren zo dolgraag hun eigen vlag
zien wapperen, hun eigen inbreng zichtbaar maken. De Verenigde Staten,
Japan, maar ook enkele Europese landen. Vanwege druk uit de eigen
samenleving, vanwege bedrijven en NGO's die graag willen mee-eten uit de
hulpruif. Dat is niet behulpzaam. Zonder goede coordinatie komt hulp niet op
de goede plek. Maken warlords er gebruik van om de situatie instabiel te
houden. Fragmentatie is het grootste probleem van Afghanistan. Gebrek aan
coordinatie versterkt de fragmentatie en verlengt dus het conflict. Daarom
hamer ik op een grote rol van de internationale organisaties, zoals de VN en
straks ook de Wereldbank. En op het trustfund. Dat komt er nu en Nederland
wordt een van de grootste contribuanten.
Ik ben ontzettend blij dat het ons de afgelopen week gelukt is om van dat
trustfund een krachtig instrument te maken. Uit het trustfund kunnen
bijvoorbeeld ook de financiering van de politie en de ontwapening van de
milities worden betaald. Veiligheid, we weten het allemaal. Het is zo
ontzettend belangrijk dat die veiligheid er komt.
De internationale gemeenschap heeft de VN en de Wereldbank gevraagd in te
schatten wat Afghanistan nodig heeft voor de wederopbouw. Die inschatting
ligt er nu. De Afghaanse autoriteiten zijn nu in dialoog met de Wereldbank
en met UNDP om de details daarvan uit te werken. Dat plan is het
uitgangspunt, ook voor de inzet van mensen. Op basis van dat plan worden nu
projecten en programma's ontwikkeld en wordt gekeken welke professionals en
experts nodig zijn.
Nu komt het. In dat trustfund zit onder andere ook geld voor het inhuren van
Afghanen die in het buitenland wonen en die tijdelijk terug willen gaan om
te helpen bij de reconstructie. Inmiddels zijn de Internationale Migratie
Organisatie (IOM) en UNDP bezig lijsten samen te stellen van Afghanen die
dat willen doen. Daar kunt u uw CV kwijt. Straks zal iemand van het IOM
spreken om hier nader op in te gaan.
Ik begrijp heel goed dat de bereidheid om mee te werken u voor heel complexe
problemen kan plaatsen. Hoe gaat het met uw verblijfstitel in Nederland als
u vrijwillig tijdelijk vertrekt. Hoe moet het met banen en gezinnen hier in
Nederland, die u tijdelijk moet achterlaten. Binnen enkele weken zal het
kabinet met een notitie hierover komen. Onze inzet is om een loket te openen
- mogelijk bij het IOM hier in Den Haag - waar belangstellenden alle
informatie kunnen krijgen die ze nodig hebben. Over de beschikbare
vacatures. Maar ook op maat gesneden informatie over alle juridische,
financiele en economische kanten.
Om geen valse verwachtingen te wekken moet ik daar alvast aan toevoegen dat
het erg lastig - zo niet onmogelijk - zal zijn voor Afghanen die nog in de
asielprocedure zitten of die een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd
hebben. Ik heb het al gezegd en ik herhaal het. Niemand wordt nu gedwongen
naar Afghanistan teruggestuurd. Vrijwillige terugkeer staat natuurlijk
iedereen vrij, maar daarmee vervalt voor deze groepen dan de aanspraak op
verblijf in Nederland. Mensen met een verblijfsvergunning mogen nu al negen
maanden terug zonder dat ze hun titel verspelen. Ik ben er voor die termijn
te verlengen.
De Nederlandse betrokkenheid bij Afghanistan dateert van ver voor 7 oktober,
toen de bombardementen begonnen. Onze gemiddelde bijdrage voor humanitaire
hulp de afgelopen jaren bedroeg twintig miljoen gulden. Nederland blijft
humanitaire hulp geven via de VN organisaties. Vorig jaar al ruim 70 miljoen
gulden. Dit jaar hebben we een nieuwe munt, maar een gelijk bedrag: 30
miljoen euro naar de VN voor humanitaire hulp, 40 miljoen euro voor de
wederopbouw. Via het Trustfund.
Afghanistan moet kunnen rekenen op lange termijn betrokkenheid van de
internationale gemeenschap. Nederland staat daar vierkant achter, maar dan
zijn er wel voorwaarden. Ik noemde al ownership, goed bestuur en
coordinatie. Aandacht voor de rol van vrouwen hoort daar ook zeker bij.
Vrouwen zijn niet alleen slachtoffers, maar spelen een cruciale rol bij de
wederopbouw en moeten dus betrokken worden bij de besluitvorming, de
uitvoering en de controle op de activiteiten. Ik ben ook blij te zien dat er
hier vandaag zo veel vrouwen aanwezig zijn.
Tot slot, fragmentatie is het cruciale probleem van Afghanistan. U toont aan
dat dat niet hoeft. Op deze conferentie zie ik Afghanen uit het hele land,
met al uw verschillen in talen en culturen. Ik zie mensen met verschillende
politieke achtergronden. Ik zie dat u de hand uitsteekt naar elkaar, dat de
verschillende afghaanse gemeenschappen hier de handen in elkaar slaan.
Daarmee bewijst u dat er hoop kan zijn, hoop op vrede in Afghanistan, hoop
op ontwikkeling van Afghanistan die alle Afghanen ten goede komt, ongeacht
hun afkomst en achtergrond.
U bent hier bijna allemaal gekomen als vluchteling. Velen van u dromen van
terugkeer en helpen bij de wederopbouw van uw land. Ik wil dat zeer
aanmoedigen. Maar anderen zijn zich thuis gaan voelen in Nederlandzijn
genaturaliseerd en werken aan een toekomst hier in Nederland. Dat is hun
goed recht. Voelt u zich geen vreemdeling. Want net als Afghanistan is ook
Nederland een multiculturele samenleving. Dat zijn we altijd geweest en dat
zullen we altijd blijven.
===