Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Schadediagnose bij historisch metselwerk via slim expertsysteem

Vaak is het lastig om van schade die zich bij oud baksteenmetselwerk en pleisterwerk voordoet goed en eenduidig oorzaak, gevolg en mogelijke remedie vast te stellen. Door TNO-Bouw is in samenwerking met verschillende wetenschappelijke instellingen in Europa en met steun van onder meer de RDMZ, een systeem ontwikkeld en 'bedrijfsklaar' gemaakt dat hierin voorziet.
Dit Masonry Damage Diagnostic System (MDDS) is een geautomatiseerd expertsysteem dat een flinke ondersteuning bij de diagnose van schade of aantasting aan monumenten kan leveren. In het afgelopen jaar hebben verschillende potentiële gebruikers via het deelnemen aan door TNO georganiseerde workshops met het MDDS kennis kunnen maken. Een proefversie van het systeem is inmiddels via de TNO-internetsite voor een aantal Europese instituten, waaronder de Katholieke Universiteit Leuven, de Technische Universiteit van Milaan, het Spaanse bouwinstituut I.E.T. Toroja en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in België, beschikbaar. Omdat de uiteindelijke doelgroep van het systeem mooi aansluit op de 'klantenkring' van de RDMZ, kondigt de RDMZ hier graag het operationeel zijn van het MDDS aan.

Wat is MDDS?
Het MDDS helpt betrokkenen bij het onderhoud en herstel van historische gebouwen om op een eenduidige manier aantasting van en schade aan metselwerk, steen, mortel en pleister te definiëren en naar ernst en omvang te bepalen. Door zijn heldere bevragingsstructuur, schadevergelijking en opslag van informatie - de gegevens van het gebouw kunnen worden ingevoerd en vastgelegd - en de mogelijkheid van standaardrapportage, kan het systeem per gebouw of bouwdeel als een soort instandhoudingslogboek functioneren.
Met name de in het systeem aanwezige schadeatlas, maakt het mogelijk om zelf een eenduidige definitie te formuleren van het type aantasting of schade dat zich bij het getoetste monument manifesteert. Discussies over problemen aan muurwerk, die vaak met schilderachtige termen als 'salpeteren', 'poesvorming' en 'muurkanker' worden aangeduid, kunnen zodoende in de toekomst vermeden worden. Het MDDS geeft dus hulp bij de ziektediagnose van de patiënt en het geeft aan wanneer er welk nader onderzoek nodig is om tot een verantwoorde conclusie te komen. Het is een recht-toe-recht-aan-systeem waarbij alle onnodige ingewikkeldheid en computerballast is vermeden. Het MDDS sluit de diagnose af met een rapportage, waarin de gebouwgegevens, de diagnose en het advies voor vervolgstappen (aanpak of nader onderzoek) automatisch zijn opgenomen. Deze rapportage kan als basis voor een restauratie- of onderhoudsdossier dienen. Van een eenmaal ingevoerd gebouw kan alle informatie worden bewaard in een (elektronisch) archief of 'logboek' dat later is te raadplegen bij onderhoudsinspecties en waarop bij een volgende diagnoseronde eenvoudig kan worden aangesloten. Het kan ook dienen als uitgangspunt en vergelijkingsmateriaal (documentatie) bij toekomstige diagnoses, monitoring, discussies met eigenaren of beheerders, aannemers etc.

Voor wie is MDDS?
MDDS heeft als voornaamste doelgroepen: monumentenambtenaren, restauratiearchitecten, consulenten monumentenzorg, bisschoppelijke bouwbureaus en de monumentenwacht. Daarnaast kan het systeem een rol gaan vervullen in het onderwijs op het gebied van de instandhouding van historische gebouwen. Het systeem is als diagnose-instrument onder meer bedoeld voor restauratiearchitecten, bouwkundig adviseurs en onderhoudsinspecteurs en monumenteneigenaren.

Hoe kom ik aan het MDDS?
Na het optimaliseren van de proefversie gaat het gebruik van dit systeem medio 2002 lopen via een abonnement. De abonnementsgelden bekostigen het 'in de lucht' houden van het systeem op internet. De abonnees kunnen via login en password een diagnose van problemen vragen en de schadeatlas met achtergrondinformatie raadplegen. Bij voldoende belangstelling van de kant van de doelgroepen worden de abonnementsinkomsten ook gebruikt voor de uitbouw van de kennis in het systeem. De gebruikersgroep zal straks ook via 'terugkoppelsessies' invloed kunnen hebben op nieuw aan het MDDS toe te voegen expertise. Het MDDS in verband met de Europese toepassing in het Engels gesteld; wanneer zich voldoende vraag voordoet kan een Nederlandse versie beschikbaar komen.

Evert Jan Nusselder (RDMZ) en Rob van Hees (TNO-Bouw)