Rijksuniversiteit Groningen

05 jun 2002

Nummer 82 4 juni 2002

Bijna kwart van de kiezers switchte in laatste twee weken voor verkiezingen

Profiel van de switcher
Switchers naar het CDA
Vertrouwen en stemgedrag
Verkiezingsthema's en partijkeuze
Aanhangers van de centrumrechtse coalitie
Noot voor de pers

In de laatste twee weken voor de verkiezingen is bijna een kwart van alle kiezers (23%) nog van partij geswitched. De helft van deze switchers koos een partij die zij eerder als tweede keus hadden aangegeven, maar de andere helft koos een partij die zij twee weken daarvoor nog helemaal niet in overweging nam. Vooral bij de PvdA, Groen Links en D66 zijn op het laatst nog veel mensen 'weggelopen'. Met name het CDA heeft op het laatst een groot aantal stemmen erbij gekregen van andere partijen; meer dan de helft hiervan komen van de paarse partijen. Maar ook rond de LPF werd veel geswitched: diverse kiezers die van plan waren op deze partij te stemmen deden het uiteindelijk toch niet. Daar tegenover staat dat ongeveer even zoveel stemmers van andere partijen het omgekeerde deden, waardoor het LPF in de laatste week haar positie niet zag afkalven.

Dit zijn enkele conclusies uit een onderzoek van dr. K.J. Alsem en mw. drs. J.A. Voerman van de vakgroep Marktkunde en Marktonderzoek van de Faculteit Economie van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met marktonderzoekbureau NFO Trendbox. Dit onderzoek naar switchgedrag is een vervolg op een eerder onderzoek. Dat eerdere onderzoek betrof een studie onder een representatieve groep van 530 Nederlanders gehouden in de week vóór de moord op Pim Fortuyn. In het vervolgonderzoek is aan 300 van deze 530 stemmers (eveneens een representatieve groep) vlak na de verkiezingen gevraagd wat deze kiezers daadwerkelijk hadden gestemd. Door het werkelijke stemgedrag te vergelijken met wat diezelfde mensen bijna twee weken eerder aangaven te gaan stemmen, is inzicht gekregen in het switchgedrag na de aanslag op 6 mei. Aangetekend wordt dat het aantal stemmers in dit vervolgonderzoek niet erg hoog is en de uitkomsten dus vooral op hoofdlijnen moeten worden beoordeeld.

Profiel van de switcher

Ook is onderzocht wat het profiel is van de switchers. Het blijkt dat vooral jonge mensen (onder 35 jaar) op het laatst zijn veranderd van keuze. Verder blijkt dat vooral bij deze switchers geldt dat zij vinden niet goed op de hoogte te zijn waar een partij voor staat. Zij geven ook meer dan gemiddeld aan niet een overtuigende aanhanger van een partij te zijn.

Switchers naar het CDA

In de laatste dagen voor de verkiezingen heeft vooral het CDA een enorme winst geboekt. In het onderzoek is gekeken naar het profiel van de mensen die op het laatste moment naar het CDA zijn overgestapt. Het blijkt dat dit vooral vrouwen zijn en naar verhouding jonge mensen. Ook zijn het vooral mensen die vier jaar geleden Paars hebben gestemd. Wat deze mensen vooral belangrijke thema's vinden zijn de WAO en de inkomensverdeling. Godsdienst of religie (dus de C van het CDA) speelt bij de kiezers die op het laatst naar het CDA zijn overgestapt geen belangrijke rol.

Vertrouwen en stemgedrag

Bijzonder in deze studie is dat gevraagd is naar het vertrouwen dat mensen hebben in politiek en overheid. Daarover is reeds eerder gepubliceerd. De volgende conclusies zijn toen getrokken. Het vertrouwen van de Nederlandse bevolking in de politiek is bijzonder laag. Zo is maar liefst 94% het eens met de stelling dat politici voor de verkiezingen heel veel beloven, maar dat nooit allemaal kunnen waarmaken. Daarnaast vindt 71% dat politici in Nederland meer bezig zijn met politieke spelletjes dan met de burgers. Ook vindt 75% van de Nederlanders dat de politiek te ver van de mensen af staat. De respondenten zijn ook sterk ontevreden (66%) over de mate waarin partijen kunnen uitleggen op welke punten zij verschillen van andere partijen. Als deze bevindingen worden gekoppeld aan welke partij mensen uiteindelijk gestemd hebben blijkt dat PvdA stemmers meer vertrouwen in de Nederlandse politiek hebben dan andere kiezers. Bij de LPF stemmers ligt dit omgekeerd: daar is het vertrouwen in de politiek nog lager dan gemiddeld. Voor het CDA en de VVD komen er op dit punt geen verschillen uit de bus.

Verkiezingsthema's en partijkeuze

Bij de keuze voor een politieke partij kunnen meerdere verkiezingsthema's een rol spelen. De belangrijkste speerpunten onder Nederlandse kiezers zijn in het eerdere onderzoek reeds gepubliceerd en betreffen 'bestrijding van de criminaliteit' (bij 78% speelt dit een grote rol in de keuze), 'onderwijs' (66%), 'wachttijden in de zorg' (65%) en 'werkgelegenheid' (54%). In dit vervolgonderzoek is geanalyseerd of er verschillen zijn in het belang van thema's tussen partijen. Het blijkt dat bij alle partijen deze thema's als belangrijk naar voren komen. Bij de stemmers op het PvdA in dit onderzoek spelen WAO, inkomensverdeling en onderwijs naar verhouding een wat grotere rol dan bij andere partijen. Bij het CDA zijn dat vooral werkgelegenheid en godsdienst. Bij kiezers van de VVD wordt de verkeersproblematiek belangrijker gevonden. Bij de LPF spelen opvang van asielzoekers, immigratie en belastingverlaging een grotere rol dan bij kiezers van andere partijen. Tevens speelt bij de LPF als enige partij de (voormalig) lijsttrekker een naar verhouding belangrijke rol bij de keuze. Het belang van de thema's lijkt dus aardig overeen te komen met wat de partijen zelf aangeven belangrijk te vinden.

Aanhangers van de centrumrechtse coalitie

Ten slotte is onderzocht wat het profiel is van de mensen die op de nieuwe coalitie (CDA, VVD en LPF) hebben gestemd en wat zij belangrijk vinden. Aanhangers van de nieuwe coalitie zijn meer mannen dan vrouwen, naar verhouding ouder, en hebben naar verhouding minder vaak een betaalde baan. Ze zijn meer geïnteresseerd in politiek en vinden tegelijkertijd dat de politiek teveel bezig is met politieke spelletjes. Wat betreft beleidspunten die zij belangrijk vinden zijn enkele interessante verschillen gevonden. In vergelijking met andere kiezers vinden de aanhangers van de nieuwe coalitie de volgende thema's belangrijker dan andere kiezers: asielzoekers, immigratie, belastingverlaging, bestrijding criminaliteit en verkeersproblematiek

Noot voor de pers

Meer informatie: dr. Karel Jan Alsem, vakgroep Marketing en Marktonderzoek,

tel. (050)363 3686, e-mail: k.j.alsem@eco.rug.nl (werk)

Zie ook: persbericht nr. 71