Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT)
Persbericht van de AWT
24 juni 2002
De digitale maatschappij heeft betrokken geesteswetenschappen nodig
Door de toenemende digitalisering krijgt de samenleving steeds meer
het karakter van een informatie en communicatie maatschappij.
De consequenties daarvan voor taal, kunst, kennisoverdracht, zingeving
en ethiek zijn onderbelicht gebleven. Om de nieuwe mogelijkheden in
het juiste perspectief te zien en goede keuzes te maken bij deze
ontwikkelingen is betrokkenheid nodig van de geesteswetenschappen. Dat
concludeert een door de AWT ingestelde verkenningscommissie in haar
vandaag uitgebrachte rapport.
De taal verandert onder invloed van e-mail en SMSjes. Virtuele
gemeenschappen wisselen vrijelijk informatie uit en ontwijken daarbij
vertrouwde kennislegitimatiesystemen als peer review. Meningen en
overtuigingen worden gedeeld via internet en je kunt je geloof
digitaal belijden. Iedereen kan zijn eigen kunst tonen op het net,
onafhankelijk van het oordeel van museumconservatoren.
Nieuwe vragen
Deze uitbreiding van digitale middelen is positief, maar roept wel
nieuwe kennisvragen op. De samenleving stelt die vragen nog
onvoldoende. Kritische reflectie op de actualiteit is nodig om op een
goede manier met deze nieuwe mogelijkheden om te gaan. Dat zegt
prof.dr.ir. Wiebe Bijker. In opdracht van de AWT leidde hij de
afgelopen twee jaar de verkenningscommissie Geesteswetenschappen en de
informatiemaatschappij. Deze commissie onderscheidt vijf themas binnen
de zogeheten nieuwe vragen: ethiek, taal, kunst, zingeving en kennis.
Een aantal van deze vragen noemt de commissie in haar rapport.
Bijvoorbeeld: wie is er verantwoordelijk voor de verspreiding van een
computervirus? De maker van het virus, de maker van de software, de
beheerder van het netwerk of elke individuele gebruiker?
Andere kwesties: Hoe moeten beleidsmakers in de gezondheidszorg klassiek getoetste kennis afwegen tegen ervaringskennis van patiënten? Heeft morele verplichting dezelfde betekenis binnen een sociale gemeenschap als binnen een virtuele gemeenschap, waarin identiteit een manipuleerbaar begrip is? Antwoorden vinden op deze en dergelijke vragen kost waarschijnlijk jaren van gedegen onderzoek.
Engagement
De verkenningscommissie spoort de geesteswetenschappen aan om deze
vragen op te pakken. Geesteswetenschappers moeten zich meer gaan
richten op de actuele ontwikkelingen in de digitaal opererende
informatie maatschappij. Zij hebben daarvoor de kwaliteit en
capaciteit in huis. Het brede engagement om bij te dragen aan nieuwe
ontwikkelingen mist echter nog. Dat geldt niet alleen voor de
geesteswetenschappen zelf: ook de beleidsmakers en de ontwikkelaars en
gebruikers van ICT moeten meer oog krijgen voor de consequenties van
hun acties en geesteswetenschappers eerder bij ontwerp en ontwikkeling
betrekken. De commissie doet daarom niet alleen gerichte aanbevelingen
aan geesteswetenschappers, maar ook expliciet aan andere betrokken
partijen. Zij ziet voor marktpartijen bijvoorbeeld een rol in de
medebekostiging van onderzoek naar deze nieuwe vraagstukken. Een
multidisciplinaire aanpak zal daarbij in veel gevallen de aangewezen
weg zijn.
Het rapport Geëngageerde geesteswetenschappen.
Perspectieven op cultuurveranderingen in een digitaliserend
tijdperk (AWT-achtergrondstudie 27) is te bestellen via de Postbus
51-informatiedienst 0800 8051 of per fax bij Pondres, faxnummer 013
595 35 99. Bestellen, bekijken of downloaden kan ook via de
internetsite www.awt.nl.