Partij van de Arbeid
Den Haag, 4 juli 2002
Bijdrage van jeltje van nieuwenhoven, fractievoorzitter pvda, aan het plenair debat over het concept-regeerakkoord
De verkiezingsuitslag van 15 mei was duidelijk.
Veel kiezers hebben met hun stem uiting gegeven aan hun onbehagen over de kwaliteit van de samenleving.
Kiezers willen dat de problemen bij immigratie en integratie onder ogen worden gezien.
Zij willen ook dat wachtlijsten in de zorg met kracht worden aangepakt, dat er voldoende leerkrachten zijn, dat buurten schoner en veiliger worden en dat de files worden opgelost.
Op al die punten verwachten kiezers van een nieuwe regering zichtbare resultaten.
Op basis van de verkiezingsuitslag lag het voor de hand dat gekeken werd naar de mogelijkheid van samenwerking tussen CDA, LPF en VVD.
CDA en LPF kregen met de behaalde forse winst groot vertrouwen van de kiezers.
In de campagne hebben deze partijen hoge verwachtingen gewekt.
Zij spraken over het opruimen van de puinhopen van Paars en de noodzaak van wederopbouw.
Het is nu aan hen om het vertrouwen dat zij van de kiezers hebben gekregen niet te beschamen.
Dat betekent het oplossen van zaken en het nakomen van beloften die zij in de verkiezingscampagne hebben gedaan.
De PvdA zal het nieuwe kabinet niet beoordelen op woorden, maar op daden.
Kiezers vragen terecht om concrete verbetering van de kwaliteit van de samenleving.
Zij zijn ongeduldig over het tempo waarin problemen worden opgelost.
Het nieuwe kabinet moet daarom concrete doelen stellen en met heldere maatregelen komen die zorgen voor duidelijke verbeteringen in het leven van mensen.
Er staat nu een regeerakkoord op papier.
Dat is voor een belangrijk deel de verdienste van informateur Donner.
Ik ben blij dat hij hier in goede gezondheid aanwezig is.
In de brief aan de Kamer schreef hij 'sub conditione sancti lacobi', hetgeen zoveel betekent als 'Indien de Heere wil en wij leven zullen, zo zullen wij dit of dat doen'.
Ik hoop voor de heer Donner dat de teksten die een paar regels verderop in Jakobus 5 staan niet van toepassing zijn op de informatie.
Daar staat namelijk: 'Wee over de onbarmhartige rijken.
Wie dan weet goed te doen en niet doet, dien is het zonde.
Gij hebt schatten vergaderd in de laatste dagen.'
In het voorwoord van het regeerakkoord worden de urgente problemen in de samenleving opgesomd.
De vraag van de PvdA-fractie aan de informateur is: Welke maatregelen in het akkoord zijn een antwoord op deze problemen?
Veiligheid
Het regeerakkoord noemt veiligheid een centraal aandachtsgebied.
De PvdA-fractie hoopt van harte dat het nieuwe kabinet er in slaagt Nederland zichtbaar, merkbaar en voelbaar veiliger te maken.
Want: een sociaal land is een veilig land.
Criminaliteit die het dagelijks leven van gewone Nederlanders vergalt zal met kracht moeten worden aangepakt.
De PvdA heeft al eerder voorgesteld criminelen die telkens weer in de fout gaan strenger te straffen.
Voor het voorstel om preventief fouilleren mogelijk te maken heeft de PvdA al een initiatief wetsvoorstel ingediend.
Deze plannen in het regeerakkoord worden dan ook gesteund door de PvdA.
Het beste resultaat om veiligheid te vergroten behaal je door criminaliteit en de oorzaken van criminaliteit hard aan te pakken.
Het gaat dus om repressie én preventie.
Het regeerakkoord zwijgt over preventie.
Aan welke maatregelen denkt het nieuwe kabinet en hoeveel geld komt daarvoor beschikbaar?
Om de veiligheid op straat te verbeteren is het van belang dat er meer agenten bijkomen.
In de verkiezingscampagne hebben zo'n beetje alle partijen gepleit voor meer agenten.
Het CDA beloofde er zelfs 10.000 extra.
Waar wordt deze belofte in het regeerakkoord hard gemaakt?
Uit het regeerakkoord blijkt dat stadswachten aan de politie worden toegevoegd.
De PvdA vindt het een goed idee als zij in een reguliere functie bij de politie in dienst komen. Dat mag echter niet ten koste gaan van de beloofde extra politieagenten.
Met stadswachten die alleen een ander uniform krijgen, maar hetzelfde nuttige werk blijven doen, ben je er dus nog niet.
In het regeerakkoord staat 'uitbreiding met rangen voor ambtenaren met een beperkte politietaak'.
Krijgen we meer rangen in plaats van meer agenten?
Wat schieten mensen op met meer rangen?
Zorg
De wachtlijsten moeten worden weggewerkt.
Dat is het belangrijkste probleem in de zorg.
Iedereen is het daarover eens.
In het regeerakkoord ontbreekt een plan van aanpak.
Onderhandelaar Zalm heeft het over 'tegenvallers' wanneer hij spreekt over de verwachte uitgaven voor het wegwerken van de wachtlijsten.
In feite zijn die uitgaven extra behandelingen.
Als je dat tegenvallers noemt, los je het probleem van de wachtlijsten natuurlijk nooit op.
Het nieuwe zorgstelsel is geen oplossing voor het probleem van de wachtlijsten.
Ten eerste is het nieuwe stelsel er pas over drie of vier jaar.
Ten tweede gaan verzekeraars in het zorgstelsel wel meer concurreren met elkaar, maar de echte oorzaak van de wachtlijsten ligt bij de organisatie in de ziekenhuizen en het personeelstekort.
Ten derde kost invoering van het nieuwe stelsel 2,3 miljard euro inkomenssubsidie, als wij het premiestelsel ongewijzigd laten zoals Pim Fortuyn voorstelde, kunnen we met die 2,3 miljard euro 60.000 verpleegkundigen en artsen in dienst nemen.
Het personeelstekort kan worden verkleind door het opheffen van de beperking aan het aantal medici dat wordt opgeleid, de zogeheten numerus fixus.
Ervaring in het buitenland, bijvoorbeeld in België, leert dat dit de wachtlijsten terugdringt. In het regeerakkoord wordt gesproken over het 'stapsgewijs toewerken naar een situatie waarin de numerus fixus overbodig wordt'.
Waarom wordt die numerus fixus niet gewoon afgeschaft?
Ik zou zeggen: wat let je als het je echt ernst is met het wegwerken van de wachtlijsten?
Volgens het regeerakkoord moet de zorg het doen met een rigide vastgesteld budget.
Zelfs als in een ander potje geld over is mag dat niet gebruikt worden voor de zorg, ook als dat bijvoorbeeld voor het wegwerken van de wachtlijsten hard nodig is.
De boekhouder lijkt hier de onderhandelingen te hebben gewonnen, maar hoe denken de andere onderhandelingspartners over de terugkeer naar de ongewenste situatie dat specialisten en OK-assistenten met hun instrumenten in de hand klaar staan om te opereren, maar dat niet mogen omdat zij hun quotum aan operaties al bereikt hebben?
Onderwijs
In het onderwijs is het lerarentekort de grote bottleneck.
De PvdA vindt dat alles op alles moet worden gezet om te voorkomen dat kinderen naar huis worden gestuurd, omdat er geen leraar is om ze les te geven.
Een begin is al gemaakt: meer loon en betere voorzieningen voor docenten.
Is het nieuwe kabinet ook van plan om hier extra geld voor beschikbaar te stellen?
Een ander element bij het aantrekkelijk maken van het vak is de aanpak van de werkdruk.
Wat betekent in dit verband het plan om gesubsidieerde banen van klassenassistenten en conciërges af te schaffen?
De werkdruk van leraren en leraressen wordt dan niet kleiner, maar groter.
Of krijgen de scholen van het nieuwe kabinet het benodigde geld om mensen met een gesubsidieerde baan in vaste dienst te nemen?
Integratie en immigratie
Onderwijs speelt een belangrijke rol bij integratie.
Het akkoord zegt alleen dat voortijdig schoolverlaten moet worden gestopt.
Helemaal mee eens.
Maar hoe willen de drie partijen dit aanpakken?
In de strijd tegen onderwijsachterstanden is voor- en vroegschoolse opvang een machtig wapen.
In het akkoord wordt het niet genoemd.
Wat is het nieuwe kabinet hiermee van plan?
Het akkoord concentreert zich met betrekking tot integratie op immigratie en een restrictief vreemdelingenbeleid.
Er wordt niet gesproken over een speciaal pardon voor asielzoekers die hier al meer dan vijf jaar verblijven, vaak met schoolgaande kinderen en geïntegreerd in de Nederlandse samenleving.
Aan de heer Herben zou ik willen vragen om - vanuit humanitair oogpunt en vanuit de gedachte met een schone lei te beginnen - alsnog akkoord te gaan met een specifiek pardon voor deze groep?
De maatregel om landen die eigen onderdanen weigeren geen ontwikkelingshulp te geven klinkt stoer, maar het effect is nihil.
Er is namelijk maar één land van de top 30 aan landen waar asielzoekers vandaan komen waar Nederland een bilaterale ontwikkelingsrelatie mee heeft.
Of wil het nieuwe kabinet soms korten op de bijdrage aan de UNHCR?
In dat geval wil ik aan de heer Balkenende vragen of hij dat kan uitleggen aan de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, Ruud Lubbers?
De heer Herben zou ik willen vragen of zo'n maatregel wel in de geest van
Pim Fortuyn is, want hij wilde toch juist dat meer geld naar de UNHCR ging?
Juist om dit beleid goed vorm te geven zou het goed zijn als er ook in het nieuwe kabinet een minister is voor Ontwikkelingssamenwerking.
Keuzes
Als gekeken wordt naar de financiële plannen zijn nog veel vraagtekens te zetten.
Het is heel eenvoudig: de drie partijen hebben gekozen voor het ongericht weggeven van geld, neem de 2 miljard euro voor het afschaffen van de OZB.
Daardoor is minder geld over om gericht te investeren in de kwaliteit van de samenleving.
Als je bijvoorbeeld de OZB niet afschaft, kunnen ruim 30.000 agenten of leraren worden aangenomen, om nog maar te zwijgen over wat het voor de wachtlijsten zou kunnen betekenen.
CDA, LPF en VVD kiezen ervoor het komende jaar, dus in 2003, niets extra te investeren.
Kijk maar op pag. 32.
Extra investering in veiligheid: nul euro.
Extra investering in zorg: nul euro.
Extra investering in onderwijs: nul euro.
Extra investering in mobiliteit: nul euro.
De economische groei van de afgelopen twee jaar kwam voor een belangrijk deel door investeringen van de overheid.
Het gaat nu slechter met de economie en het nieuwe kabinet kiest er desondanks niet voor meer te investeren.
Dat betekent dat het de komende jaren economisch dus nog slechter zal gaan.
De CPB-doorrekening van het regeerakkoord wijst daar ook op.
Het beleid van het nieuwe kabinet zorgt voor minder economische groei, de werkloosheid loopt op, de banengroei is nul, minder investeringen, minder consumptie van gezinnen, minder export.
Alleen de winsten van het bedrijfsleven nemen toe.
Het CPB laat ook zien dat het nieuwe kabinet het doel van 1% financieringsoverschot loslaat. Kan daarmee nog wel worden gegarandeerd dat de staatsschuld voor 2025 is afgelost?
Dat hebben de drie partijen de kiezers toch voortdurend beloofd?
Inkomens
De PvdA-fractie is bezorgd over de inkomens van mensen als gevolgen van de plannen van de drie partijen.
Kan de informateur aangeven of de uitspraak van onderhandelaar Herben, dat 'niemand erop achteruit zal gaan', gesteund wordt door de afspraken in het regeerakkoord?
Er worden in het regeerakkoord allerlei lapmiddelen gebruikt om de inkomensgevolgen van het ziektekostenstelsel te compenseren.
Kan het nieuwe kabinet met zo'n ingewikkelde operatie wel voorkomen dat grote koopkrachtverschillen tussen individuen optreden?
Wie betaalt de ziektekostenpremie voor mensen zonder werk, voor zelfstandigen, voor niet-werkende partners zonder uitkering?
Wordt de compensatie vastgelegd of wordt de hoogte van de zorgtoeslag jaarlijks vastgesteld?
Vindt de verrekening plaats met een maandelijkse toeslag en moeten mensen achteraf ook nog een belastingbiljet invullen om te bepalen of zij geld terugkrijgen of extra moeten betalen?
Een zelfde zorg bestaat bij de PvdA over de WAO.
De Stichting van de Arbeid wil met de onderhandelaars overleggen over de WAO-maatregelen.
De PvdA vindt dat de onderhandelaars daarop moeten ingaan.
Op de sociale zekerheid wordt het meest bezuinigd, in totaal 2,7 miljard euro. Garanderen de coalitiepartners dat de koppeling in stand blijft of gaan bij oplopende werkloosheid de uitkeringen omlaag?
Verschillende financiële maatregelen lijken vooral gunstig uit te pakken voor mensen die het toch al goed hebben en slecht voor mensen met lagere inkomens.
Mensen waar nu de OZB van wordt kwijtgescholden hebben geen voordeel van de afschaffing van de OZB.
Daarentegen gaan mensen met een groot huis er flink op vooruit.
Voorzieningen voor mensen met lagere inkomens, zoals de Zalmsnip en de bijzondere bijstand voor groepen mensen, worden afgeschaft.
Vertrouwen
In het regeerakkoord staan veel plichten voor burgers: een verplichte toets voor kinderen, drugsverslaafden moeten verplicht afkicken en oudere werklozen vanaf 57,5 jaar moeten verplicht solliciteren.
Eén plicht zijn de onderhandelaars vergeten, namelijk de plicht voor de overheid om maatregelen te nemen die de problemen van mensen oplossen.
Daar willen mensen politieke partijen op kunnen afrekenen.
Inderdaad een kwestie van aanpakken, maar alleen zo werk je aan vertrouwen.
Dat vergt openheid en een andere politieke cultuur.
Wat dat betreft hebben de drie partijen ons tot nog toe veel beloofd, maar weinig gegeven.
Veel geld wordt weggegeven, niet uitgegeven, en problemen worden niet opgelost maar afgeschoven.