Meteorenzwerm raast over Nederland
AUTEUR Carl Koppeschaar
VERSCHENEN IN Kennislink (ism Carl Koppeschaar)
TAAL Nederlands
PUBLICATIE DATUM 11 augustus 2002
In de nacht van 12 op 13 augustus vindt het maximum plaats van de Perseïden: een meteorenzwerm waarvan de radiant (het vluchtpunt van waaruit de meteoren lijken weg te schieten aan de hemel) gelegen is in het sterrenbeeld Perseus.
De Perseïden zijn de bekendste van de jaarlijks terugkerende meteorenzwermen. De zwerm is acief tussen 17 juli en 24 augustus. Tijdens het maximum kan wel iedere minuut een Perseïde te zien zijn. Het maximum vindt dit jaar plaats omstreeks 00.30 u. Nederlandse tijd. Maar omdat de radiant dan nog laag boven het noordoosten staat en pas tijdens het vorderen van de nacht hoger aan de hemel klimt, zullen tegen het ochtengloren de meeste meteoren te zien zijn.
De noordoost hemel, zoals hij te zien is op 12 augustus 2002 om 4 uur s ochtends. De meteoren vluchten weg uit het met rood weergegeven vluchtpunt in het sterrenbeeld Perseus. Illustratie: Science@Nasa
De Perseïden zijn soms heel helder, bewegen snel langs de hemel en
vertonen niet zelden nalichtende sporen. Naast de Perseïden kunnen ook
nog wat 'andere' meteoren worden waargenomen. In deze periode van het
jaar zijn ook de zogenaamde delta-Aquariden/zuid, alfa-Capricorniden
en kappa-Cygniden actief. Vooral de kappa-Cygniden, komend vanuit de
linkervleugel van het sterrenbeeld Zwaan, zijn zeer helder. Zij uiten
zich vaak als vuurbollen of boliden.
De afgelopen jaren waren tijdens het maximum zo'n 150 - 400 meteoren
per uur te zien. Dit hing samen met de terugkeer van komeet
Swift-Tuttle (1862-III) in 1992. Afgelopen jaar was al nagenoeg niets
meer van een verhoogde activiteit te bemerken, zodat ook dit jaar een
gewoon maximum wordt verwacht.
Echt vuurwerk treedt mogelijk later dit jaar op. Op 19 november rond
05 u. Nederlandse tijd botst de aarde op de meteorenzwerm de Leoniden.
Er is rond dat tijdstip een meteorenstorm voorspeld, omdat de aarde
dan door een extra dikke 'stofbuis' van de moederkomeet trekt.
Mogelijk dat dan duizenden meteoren per uur langs de hemel schieten.
Een perseïde meteor, foto genomen in Vulkaneifel 12 augustus 1993. Foto: S. Kohle & B. Koch, Bonn University, © AlltheSky.com
Wat zijn meteoren?
Iedereen heeft weleens een meteoor gezien: een snel oplichtend spoor
langs de hemel, dat maar een fractie van een seconde zichtbaar is. In
de volksmond heet het verschijnsel ook wel een vallende ster. Uit
onderzoek is gebleken dat het geen echte sterren betreft, maar kleine
gruisdeeltjes die met hoge snelheden (gemiddeld 50 kilometer per
seconde) de dampkring binnendringen en daar verbranden.
Door de hoge snelheid en de wrijving van de lucht ontstaat een grote
hitte die de omringende lucht en de verdampende meteoroïde ioniseert.
Door dit ionistatieproces zien we langs de baan van de binnendringende
meteoroïde een smalle lichtende kolom, die slechts even zichtbaar is.
We zien dus niet het deeltje zelf.
Het snel oplichtende schijnsel wordt een meteoor genoemd. Het deeltje
zelf noemt men een meteoroïde. Deze meteoroïden zijn veelal erg klein,
gewoonlijk enkele millimeters tot enkele centimeters in doorsnede. Een
deeltje van 12 gram en een doorsnede van een centimeter kan een
meteoor met een helderheid van magnitude -4 veroorzaken, ongeveer zo
helder als de planeet Venus. Betreft het nog helderder meteoren, dan
spreekt men van vuurbollen. Erg grote en compacte deeltjes hoeven niet
geheel te verbranden in de atmosfeer. Er kan dan een restant in de
vorm van een meteoriet op aarde neerkomen. Veelal is de
wrijvingsweerstand van de dampkring te groot en spat het deeltje nog
boven de grond uit elkaar. We spreken dan van een exploderende vuurbol
of bolide.
Zie ook:
Leoniden 2002: Meteorenstorm boven Nederland en België
Een Perseïde-meteoor (Eng.)
Een Perseïde-meteoor (Eng.)
Science@Nasa over Perseïden (Eng.)
Nieuws over ruimteverschijnselen (Eng.)
10 feiten over meteoren (Eng.)
Perseïden in 2002 (Eng.)
Tijdschrift Sky and Telescope over Perseïden (Eng.)
Meteorenzwermen in 2002 (Eng.)
Perseïden 2002
BRON Astronet, Nasa
KENNISLINK IS EEN UITGAVE VAN STICHTING WETEN