Rijksuniversiteit Groningen

12 aug 2002

Nummer 99 7 augustus 2002

Tuning Educational Structures in Europe

Meer Europese afstemming in het hoger onderwijs

Eerste stappen
Grote eensgezindheid
Gemeenschappelijke competenties
Toekomst
Noot voor de pers

Een groep van meer dan honderd West-Europese universiteiten heeft laten zien dat afstemming van programma's in het hoger onderwijs op Europees niveau mogelijk is. Deze boodschap werd onlangs in Brussel gepresenteerd op de slotconferentie van de eerste fase van het Europese project Tuning Educational Structures in Europe, dat mede is gefinancierd door de Europese Commissie. Het Tuning-project is een direct antwoord van de betrokken universiteiten op de Bologna Verklaring uit 1999, die moet leiden tot een geïntegreerde Europese ruimte in het hoger onderwijs. Doel is de onderlinge vergelijkbaarheid van de verschillende studies te verbeteren. De coördinatie van het Tuning-project is in handen van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Deusto, Bilbao, Spanje.

Volgens Viviane Reding, de EU Commissaris van Onderwijs en Cultuur, is het Tuning-project 'het hart van het Bologna-proces'. Zij gaf op de conferentie in Brussel aan dat de uitkomsten met groeiende belangstelling worden gevolgd door alle organisaties die iets met hoger onderwijs te maken hebben. In de eerste fase van het ambitieuze project zijn gemeenschappelijke referentiepunten ontwikkeld die kunnen dienen als handvatten voor meer afstemming (tuning) in het Europese hoger onderwijs. Het is daarbij nadrukkelijk niet de bedoeling dat in de toekomst Europese studieprogramma's min of meer gelijk zijn of dat er vastomlijnde Europese curricula worden ontwikkeld. De diversiteit in het Europese onderwijs blijft dus gehandhaafd. Wel wordt gestreefd naar meer harmonisatie door gemeenschappelijke competenties (geheel van kennis en vaardigheden) te identificeren waaraan studenten aan het eind van hun studie moeten voldoen. Op deze manier wordt onder andere de mobiliteit van studenten vergroot.

Het afgelopen jaar heeft het Tuning-project de eerste stappen op weg naar meer Europese afstemming gezet door:

Europese werkgevers en afgestudeerde werknemers te raadplegen over de betekenis en het belang van 'algemene competenties' - vaardigheden die alle onderwijsprogramma's gemeenschappelijk hebben.

'Vakspecifieke competenties' te definiëren - kennis en vaardigheden die alle onderwijsprogramma's in hetzelfde vakgebied gemeenschappelijk hebben.

Het European Credit and Transfer System (ECTS) verder te ontwikkelen tot een pan-Europees uitwisselings- en accumulatie-studiepuntensysteem uitgaande van te verwerven competenties

Een begin te maken met het doorgronden van de gecompliceerde relatie tussen onderwijsverzorging, leren en toetsing.

De uitkomsten laten zien dat de afstemming van onderwijskwalificaties in het twee cycli-systeem (undergraduate/graduate) dat de Bologna Verklaring voorstelt, mogelijk is als onderwijsprogramma's worden vergeleken aan de hand van eindtermen en competenties. Een geïntegreerd Europees studiepuntensysteem, dat is gebaseerd op het huidige ECTS-systeem, kan daarin ondersteunend zijn.

Om algemene competenties en discipline-gerelateerde competenties te kunnen identificeren is op brede schaal een vragenlijst verspreid onder Europese afgestudeerden, werkgevers en universitaire docenten. Uit de respons blijkt een opmerkelijke eensgezindheid te bestaan over de belangrijkste algemene competenties waarover studenten na afloop van hun studie moeten beschikken. Daaronder zijn de capaciteit om te analyseren, samen te vatten, te leren problemen op te lossen, opgedane kennis toe te passen in de praktijk, kwaliteit te onderkennen en de capaciteit om met grote hoeveelheden informatie om te gaan. Met name afgestudeerden en werkgevers zijn het met elkaar eens over de benodigde competenties. De waardering van docenten wijkt op een paar punten licht af. Opmerkelijk is verder dat de uitkomsten van de verschillende Europese landen grote overeenkomsten vertonen.

Wellicht het meest concrete resultaat van het Tuning-project is dat de Europese universiteiten erin geslaagd zijn een aantal gemeenschappelijke discipline-gebonden competenties te identificeren. In de eerste fase van het project is dit gedaan voor de vakgebieden bedrijfskunde, scheikunde, onderwijskunde/pedagogiek en lerarenopleiding, geologie/aardwetenschappen, geschiedenis, wiskunde en natuurkunde. De competenties kunnen dienen als een gemeenschappelijke Europese basis voor de onderwijsprogramma's op bachelorniveau (zogenaamde eerste cyclus). Uit het onderzoek blijkt dat deze gemeenschappelijke basis voor het masterniveau (de tweede cyclus) niet mogelijk en ook niet wenselijk is.

Het Tuning-project is inmiddels de volgende fase ingegaan. In deze fase zullen ook voor andere disciplines of vakgebieden competenties geïdentificeerd worden. Daarnaast zal het aantal deelnemende instellingen voor hoger onderwijs worden uitgebreid en zullen de huidige bevindingen verder worden uitgewerkt onder andere door raadpleging van alle relevante belanghebbenden.

Noot voor de pers

Meer informatie: drs. R. Wagenaar, RUG, tel. (050)363 59 00/51 76, e-mail: R.Wagenaar@let.rug.nl (werk)

Informatie over het project Tuning Educational Structures in Europe en een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van het project vindt u op de website: www.let.rug.nl/TuningProject