Trimbos Instituut

Nieuwsflits

Uit Nieuwsflits Trimbos Instituut
8|02 Nummer 8, 22 augustus 2002

Ethische aspecten van vermaatschappelijking

Tussen 1998 en 2001 is het Trimbos-instituut, in de persoon van Dorine Bauduin, coördinator geweest van een internationaal project over ethische aspecten van vermaatschappelijking in de geestelijke gezondheidszorg. Aan dit project hebben, behalve het Trimbos-instituut, vier instituten deelgenomen uit België, Engeland, Griekenland en Italië die zich eveneens bezighouden met onderzoek in de geestelijke gezondheidszorg.
Eerst is in elk van de deelnemende landen nagegaan welke de belangrijkste motieven waren om met het beleid van vermaatschappelijking te beginnen. Financiële, morele en juridische argumenten blijken overal een rol te hebben gespeeld. Vervolgens is met behulp van de concept mapping-methode in alle deelnemende landen nagegaan, wat de betrokkenen verstaan onder `goede zorg' voor mensen met ernstige psychische en sociale problemen. Tot de betrokkenen zijn gerekend: cliënten/patiënten van de ggz, hun familieleden, professionals, beleidsmakers en mensen uit de omgeving, zoals buren, woningbouwverenigingen en gg&gd.
Een respectvolle relatie tussen cliënten en zorginstellingen wordt het belangrijkste gevonden. Verder wijzen allen op het belang van effectieve zorg, die is toegesneden op de individuele behoeften van cliënten en gericht op rehabilitatie. Opvallend was de grote overeenstemming in de opvattingen over goede zorg tussen de groepen betrokkenen van de participerende landen.
In de laatste fase van het project zijn de belangrijkste ethische dilemma's in kaart gebracht waarmee de rechtstreeks betrokkenen bij het proces van vermaatschappelijking worden geconfronteerd. Tijdens het hele traject is gebruik gemaakt van een ethisch perspectief dat is gebaseerd op centrale waarden die de ggz hanteert, zoals de plicht tot het bieden van zorg en veiligheid, respect voor autonomie en privacy en de principes van rechtvaardigheid en solidariteit. Hulpverleners kunnen met een dilemma worden geconfronteerd wanneer zij enerzijds het beleid om cliënten zo veel mogelijk te laten terugkeren naar de maatschappij ondersteunen, terwijl zij anderzijds beducht zijn voor de moeilijke omstandigheden waarin cliënten dan terecht kunnen komen. De waarde van zorg voor cliënten kan in die situaties botsen met de waarde van participatie in de samenleving. Ook voor de andere groepen betrokkenen bij vermaatschappelijking is nagegaan welke de belangrijkste dilemma's zijn waarmee zij te maken krijgen. Op basis van het eindrapport van dit Europese project is een Engelstalige brochure gemaakt met de belangrijkste bevindingen, evenals enkele aanbevelingen voor hulpverleners en beleidsmakers in de ggz. In de eerste plaats zouden zij systematischer moeten aangeven welke waarden en normen hen leiden bij hun (beleids)beslissingen. Ten tweede is het van belang om te beseffen dat vernieuwingen in de ggz niet moreel neutraal zijn, maar gebaseerd op opvattingen over wat `goede zorg' is. Ten derde speelt in alle landen het probleem van stigmatisering en uitsluiting van mensen met psychiatrische problemen. Dit laatste impliceert voor ggz-instellingen dat zij zich moeten beijveren voor `insluiting' in plaats van uitsluiting, voor projecten die de sociale acceptatie proberen te bevorderen ( bijvoorbeeld vriendschapsprojecten) en voor het betrekken van de sociale omgeving bij behandeling en begeleiding.
Ten slotte wordt aanbevolen om de kwaliteit van het functioneren van de ggz niet alleen af te meten aan doelmatigheid en efficiency, maar ook aan morele criteria, zoals bevordering van autonomie, continuïteit en diversiteit van aanbod, toegankelijkheid van voorzieningen en gerichtheid op maatschappelijke integratie.
In het slothoofdstuk worden enkele technieken voor het stimuleren van moreel beraad binnen organisaties beschreven, want de ervaring leert dat het niet eenvoudig is om over morele kwesties een vruchtbaar gesprek te voeren.

Good care in the community. Ethical aspects of deinstitutionalisation in mental health care door Dorine Bauduin, Andrew McCulloch en Axel Liégeois (editors). Te bestellen via het Trimbos-instituut (030) 297 11 80, bestelnummer AF 0419. Kosten ¤ 10 (inclusief verzendkosten).

* Dorine Bauduin dbauduin@trimbos.nl

Colofon

Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kennisinstituut voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten, diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut. Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.

Redactie
Henk Maurits (030) 297 11 38
hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg (030) 297 11 00
hverburg@trimbos.nl

Opmaak
Heidie Wisselo

Adreswijzigingen
Peter Stark,
pstark@trimbos.nl

Belangrijke telefoonnummers

Bestellingen 030 297 11 80
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Infolijn 0900-1995
Chinese gokhulp infolijn 030 297 11 33

Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11


Copyright © 2002 Trimbos-instituut All rights reserved.