Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Het weer nader verklaard

Elbe en klimaat: veel gestelde vragen

door Günther Können, KNMI

Vraag (V): Is de waterstand in de Elbe ongehoord hoog? Antwoord (A): De waterstand bereikte ook in 1845, 1890, 1903, 1930 en 1997 record hoogten. De overstroming van 1890 wordt gerekend tot de vier na grootste watersnoodramp van de afgelopen 500 jaar in Midden Europa.

V: Heeft de huidige Elbe stand te maken met het broeikaseffect? A: Het broeikaseffect is nu nog klein: de opwarming van de 20e eeuw was ongeveer 0,6 graad. Bij de huidige zwakte van het broeikaseffect is een duidelijk verband met de recente extreem grote neerslaghoeveelheden in Midden Europa niet te leggen. Hoewel er in de 20e eeuw misschien wel een lichte toename waarneembaar was van zware neerslaggebeurtenissen, kan je dit niet zondermeer doortrekken naar het soort extreme gebeurtenissen als de extreme neerslag in Midden Europa in augustus. Dit soort gebeurtenissen is eenvoudig (nog) te zeldzaam om direct met het broeikaseffect in verband te worden gebracht.

V: Je hoort tegenwoordig steeds vaker over overstromingen. Onlangs de Missisippi, nu weer de Elbe, de Ganges en het Dong Ting meer in China, en ga zo maar door.
A: Toename in extremen zijn niet aangetoond. Maar het is waar dat je tegenwoordig steeds vaker van dit soort weerextremen hoort. Dit wil echter niet zeggen dat ze ook vaker voorkomen. Ook het klimaat zonder broeikaseffect kent extremen die gemiddeld slechts één keer per eeuw of nog minder vaak voorkomen. Maar als je naar de aarde als geheel kijkt, is er altijd wel ergens zo'n extreem. In tegenstelling tot vroeger is het nieuws nu wereldwijd geworden: iedereen staat met zijn video klaar en de satellieten zenden de beelden snel over de aarde. Vroeger waren er ook dit soort gebeurtenissen, alleen zag je ze niet op de TV. Bovendien neemt de nieuwswaarde van extreem weer toe omdat de maatschappij steeds kwetsbaarder is waardoor weerextremen steeds vaker tot rampen of grote schade leiden.

V: Wat gaat het broeikaseffect ons deze eeuw brengen? A: De komende eeuw wordt een opwarming van Europa verwacht die tussen de 1 en 6 graden ligt, dus veel meer dan de 0,6 graad van de vorige eeuw. Het meest waarschijnlijke gevolg is dat de neerslag toe zal nemen en in de zomer een buiiger karakter krijgt. In de winter is de verwachte toename overigens veel groter (circa 10%) dan in de zomer (circa 2 %). Maar ook de verdamping neemt toe en er zal waarschijnlijk meer neerslag in de vorm van regen vallen en minder in de vorm van sneeuw. Voor de rivieren is dat allemaal van belang.

V: Wat betekent de klimaatverandering van de 21e eeuw voor de rivieren in Nederland en de rest van Europa?
A: De Nederlandse rivieren bereiken hun hoogste standen in het winterseizoen, al staat bij ons de Maas soms ook in de zomer hoog. Door het broeikaseffect zullen Maas en Rijn in de 21e eeuw soms meer neerslag te verwerken krijgen dan nu. Maar of dat ook tot problemen zal leiden hangt van vele factoren af. Voor de Rijn neemt de kans op hoogwater in de winter waarschijnlijk toe. Maar in de zomer, door de extra verdamping en minder smeltwater, neemt hij juist af. Bij de rivieren in Midden Europa is minder duidelijk wat er met de kans op hoogwater zal gebeuren dan bij de Rijn.

V: Als het broeikaseffect over bijvoorbeeld 50 jaar wél goed merkbaar is, betekent dat dan ook dat je bij een hoogwater in de Rijn het broeikaseffect de schuld kan geven?
A: Een individuele weergebeurtenis, of het nu gaat om een overstroming, een zware bui, of om een tropische cycloon zoals Mitch, kan je nooit regelrecht toeschrijven aan het broeikaseffect. Het enige wat het broeikaseffect doet, is het veranderen van de kans op zulke gebeurtenissen. Als die in de tijd merkbaar in aantal toe- of afnemen (dat kan namelijk ook), dan kan je wel zeggen dat dit door het broeikaseffect komt. Zoiets staat ons deze eeuw wel te gebeuren maar door de inherente zeldzaamheid van zeer extreme gebeurtenissen kan het nog wel een tijdje duren voordat we met zekerheid kunnen zeggen dat de allerhevigste gebeurtenissen inderdaad vaker of minder vaak optreden.

Weer en water in de 21e eeuw

Overstromingen in Midden-Europa 2002

Laatste wijziging: 23 augustus 2002

Vragen en reacties:
Harry Geurts, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI