Ministerie van Financiën

Persbericht
PERS-2002-206
Den Haag, 17 september 2002

Miljoenennota 2003 biedt perspectief op herstel

Met de miljoenennota 2003 pakt het kabinet Balkenende zonder uitstel problemen aan nu de economische situatie in Nederland in snel tempo verslechtert. Het is opvallend dat Nederland wat economische groei betreft achter blijft bij andere Europese landen. Door te hoge arbeidskosten loopt de concurrentiepositie achteruit. Met het oog op de toekomstige vergrijzingslasten is het zorgelijk dat ook de budgettaire situatie verslechterd. Door uitgaven- en lastenmaatregelen biedt het kabinet perspectief op herstel van de Nederlandse concurrentie positie op middellange termijn. Ook blijft aflossing van de staatsschuld in één generatie mogelijk.

De Nederlandse economie
De wereldwijde conjuncturele neergang is niet zonder gevolgen voor Nederland. De groeiverwachting voor 2002 is gekrompen tot ½ %. Volgend jaar wordt een groei verwacht van 1½%. Bij het sluiten van het Strategisch Akkoord werd nog uitgegaan van 2½%. De groeiverwachtingen verslechteren op dit moment dus snel.

De groei in Nederland blijft sinds 2001 achter bij het Europese gemiddelde. Verslechtering van de Nederlandse concurrentie positie vindt al langer plaats. In 2003 is de concurrentiekracht vergeleken met 1997 met 10% verslechterd ten opzichte van euroconcurrenten. Er is sprake van een structurele verslechtering. De arbeidsinkomensquote is in 2002 met 4% gestegen vergeleken met 1998. Wil Nederland weer kunnen concurreren, dan zal de loonontwikkeling weer in de pas moeten gaan lopen met de economische realiteit.

Begroting 2003
Bij de opstelling van het Strategisch Akkoord werd al voorzien dat het begrotingsjaar moeilijk zou worden. Bij ongewijzigd beleid dreigde een omvangrijk tekort. Daarom werd toen al een beleidspakket opgenomen waarbij werd uitgegaan van ruim 5 miljard euro aan besparingen. Deze bestaan voor 3 miljard uit uitgavenbeperkingen en 2 miljard aan grondslagverbreding in de lastensfeer. Daar staat 1 miljard aan uitgavenverhogingen tegen over. Dit geld wordt besteed voor de uitbreiding van de politiecapaciteit, de aanpak van de wachtlijsten en het inspringen op de stijgende leerlingenaantallen. Ook is 0,5 miljard euro uitgetrokken voor het verhogen van de arbeidskorting en de introductie van de levensloopregeling.

Daarnaast heeft het kabinet in augustus gekozen voor een aanvullend beleidspakket. Dit pakket is opgesteld in lijn van de keuzes zoals die in het strategisch akkoord zijn gemaakt. De uitgaven worden verder beperkt met 0,6 miljard euro. Daarbij wordt de voorgenomen subsidietaakstelling versneld en er komt een aanvullende generieke subsidietaakstelling. Het kabinet wil de contractloonstijging bij de overheid volgend jaar beperken. Behalve dat die een uitgavenbeperking betekent, wil het kabinet hiermee ook een voorbeeld stellen aan de private sector om een knik in de loonontwikkeling aan te brengen.

In het Aanvullend Beleidspakket zijn voor 2,25 miljard aan inkomstenverhogingen opgenomen. Ook de lastenverzwaringen volgen de uitgangspunten het strategisch akkoord. Er is gekozen voor verdere opschoning van het fiscaal regime. Daar staat een lastenverlichting van 1,38 miljard tegen over. Om de prikkel tot arbeidsparticipatie te vergroten wordt de arbeidskorting opnieuw verhoogd. Bij deze lastenverlichting is 0,5 miljard euro opgenomen op voorwaarde dat de sociale partners tijdens het Najaarsoverleg overeenstemming bereiken over loonmatiging.

Tabel 1 Strategisch Akkoord en Aanvullend Beleidspakket voor 2003 (in miljarden euro)

Strategisch Akkoord
Aanvullend Pakket
Totaal
Uitgavenverhogingen

1,101

-

1,10
Uitgavenbeperkingen

-2,98

-0,58

-3,55
Inkomensverhogingen

-2,18

-2,25

-4,43
Lastenverlichting
0,452

1,383 3

1,833

1  Inbegrepen de gehonoreerde tegenvallers van circa 1 miljard euro.
2 In het Strategisch Akkoord werd de levensloopfaciliteit als fiscale regeling beschouwd, nadere besluitvorming in augustus heeft gelei tot het vormgeven van de levensloopfaciliteit aan de uitgavenkant.
3 Inbegrepen de voorwaardelijke lastenverlichting van 0,5 miljard euro.

Uitgavenkader
In verband met de toekomstige vergrijzingslasten staat voor dit kabinet aflossing van de staatsschuld centraal. Door de verminderde groei verslechtert de budgettaire positie van Nederland echter. Na enkele jaren met een EMU-overschot heeft Nederland volgend jaar een EMU-tekort. Zonder de maatregelen in het Strategisch Akkoord en de aanvullende besluiten die in augustus zijn genomen zou het tekort volgend jaar 1,2% BBP zijn. Door de kabinetsmaatregelen blijft het tekort volgend jaar beperkt tot 0,5% BBP. In 2006 bestaat is er weer een overschot van 0,6% BBP. Hierdoor blijft het perspectief op de aflossing van de staatsschuld in één generatie behouden.

Tabel 2. EMU-saldo na verwerking beleid en bij ongewijzigd beleid

2002
2003
2004
2005
2006
Saldo zonder beleid


-1,2%

-0,8%

-0,4%
0,1%
Effect Strategisch Akkoord*

0,5%
0,4%
0,3%
0,3%
Effect Aanvullend Beleidspakket*

0,2%
0,2%
0,2%
0,2%
Stand MN 2003

-0,5%

-0,5%

-0,2%
0,1%
0,6%

* inbegrepen uitverdieneffecten