Parlementaire enquete boekhoudfraudes bij gemeenten
AMSTERDAM, 20020919 -- Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht verzwijgen in hun jaarrekeningen grote bedragen aan ontvangsten en uitgaven van per saldo ¤ 311 miljoen. De vier grote gemeenten zijn niet de enige. Ook provincies en veel andere gemeenten verzwijgen grote bedragen. Bij al deze jaarrekeningen staan dus ten onrechte goedkeurende accountantsverklaringen. Het betreft alle grote accountantskantoren. Ministers weten ervan, maar doen niets. Dit vraagt om een parlementaire enquete.
De jaarrekening 2001 van de vier grote gemeenten zijn misleidend en in strijd met de wettelijke voorschriften. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht verzwijgen op grote schaal opbrengsten en kosten. Per saldo gaat het om ¤ 311,1 miljoen. Amsterdam spant de kroon. De winst- en verliesrekening sluit met een nadelig saldo van ¤ 5,5 miljoen. In werkelijkheid is er een overschot van ¤ 350,0 miljoen. Rotterdam laat een overschot zien van ¤ 27,9 miloen terwijl er in werkelijkheid een tekort is van ¤ 28,9 miljoen. Den Haag laat een overschot zien van ¤ 89,3 miljoen, in werkelijkheid is het ¤ 137,2 miljoen. Het batig saldo van Utrecht is niet ¤ 72,3 miljoen maar "slechts" ¤ 36,8 miljoen. Alle vier gemeenten geven in hun jaarrekening ook een totaal verkeerd beeeld van de financiële positie. De goedkeurende accountantsverklaringen daarbij zijn dus ook misleidend.
Boekhoudfraudes gebeuren niet alleen in Amerika. Ze zijn er ook in Nederland. In dit geval bij de overheid zelf. Meer en meer begint het ongelofelijke verhaal door te dringen dat in de jaarrekeningen van veel gemeenten en provincies op grote schaal opbrengsten en kosten worden verzwegen. Het betreft in het algemeen vooral opbrengsten. Dat betekent bijvoorbeeld dat achter de noodzaak van de vele verhogingen van de Onroerendezaakbelastingen grote vraagtekens geplaatst kunnen worden.
Volgens een onderzoek van Vrij Nederland, gepubliceerd 2 maart 2002, verzwegen in 2000 bijvoorbeeld de 30 grootste gemeenten tezamen ruim f 3,8 miljard voor hun inwoners. Volgens hetzelfde onderzoek, maar niet gepubliceerd, verzwegen de 12 provincies gezamenlijk ruim f 1 miljard. Volgens het onderzoek verzweeg Amsterdam in 2000 f 1.592 miljoen. Rotterdam verzweeg f 342 miljoen, Den Haag verzweeg f 207 en Utrecht verzweeg f 166 miljoen. Tezamen f 2.307 miljoen of ¤ 1.047. In twee jaar tijds dus ¤ 1.358. Desondanks stonden ook bij deze misleidende jaarrekening goedkeurende accountantsverklaringen. De vier genoemde gemeenten zijn niet de enige die grote bedragen verzwijgen. Het betreft ook heel veel andere gemeenten.
Het NIVRA (Nederlands Instituut van Registeraccountants) geeft in zijn persbericht van 16 juli 2002 toe dat inderdaad in de rekeningen van veel gemeenten en provincies veel baten en lasten niet terug te vinden zijn in het saldo van de staat van baten en lasten en geeft daarmee indirect toe dat de goedkeurende accountantsverklaring bij al deze jaarrekeningen ten onrechte is gegeven. De jaarrekeningen van deze gemeenten voldoen dus ook niet aan de wettelijke eisen, de zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften. Deze voorschriften eisen dat een jaarrekening van een gemeente en provincie betrouwbaar is en een betrouwbaar beeld geeft van de financiële positie en van de omvang en het saldo van de opbrengsten en de kosten. Deze voorschriften eisen ook dat alle opbrengsten en kosten in de rekening opgenomen worden. Het NIVRA erkent dus impliciet dat de jaarrekeningen van de vier grote gemeenten niet voldoen aan de wettelijke voorschriften.
Ook in de jaarrekeningen 2001 van diverse provincies blijken alweer grote bedragen verzwegen te zijn. Noord-Holland laat haar winst- en verliesrekening eindigen met een overschot van ¤ 4,4 miljoen. In werkelijkheid is het overschot ¤ 55,7 miljoen. Noord-Brabant laat haar winst- en verliesrekening sluiten met een saldo van ¤ 18,3 miljoen. Het werkelijke overschot is ¤ 53,8 miljoen. Gelderland laat haar winst- en verliesrekening sluiten met een saldo van f 18,4 miljoen. Het werkelijke saldo is f 238,7 miljoen. Zuid-Holland rapporteert een overschot van f 57,2 miljoen. Er is echter in werkelijkheid een tekort van f 78,8 miljoen.
Registeraccountant drs. Leo (L.W.) Verhoef RA te Wijk bij Duurstede houdt zich al jaren met de kwestie bezig dat de jaarrekeningen van veel gemeenten en provincies en de accountantsverklaringen daarbij ronduit misleidend zijn. De recente boekhoudschandalen in Amerika maken duidelijk hoe dit soort boekhoudfraudes mogelijk zijn. De belangstelling voor dit soort fraudes, die altijd voor onmogelijk zijn gehouden, neemt toe. Meer en meer begint de laatste tijd duidelijk te worden dat Leo Verhoef gelijk heeft en terecht deze misstand aan de orde stelt. In De Telegraaf van 6 juli 2002 zegt emeritus-hoogleraar Accountantscontrole J.H. Blokdijk RA hierover: "Iedereen is verbijsterd over de recente boekhoudschandalen in Amerika, maar hier gebeurt in principe hetzelfde."
Het is opvallend hoe weinig nog in de media over dit boekhoudschandaal van zeer grote omvang dat vrijwel alle gemeenten en provincies en alle grote accountantskantoren betreft, gemeld wordt. Mede daardoor kan deze praktijk ongestraft blijven voortbestaan.
Van 1989 - 1994 was Leo Verhoef als accountant werkzaam bij VB Accountants, later opgegaan in Deloitte & Touche. Daar heeft hij zich steeds hevig verzet tegen de praktijk dat bij dit soort misleidende en onwettige jaarrekeningen goedkeurende accountantsverklaringen worden gegeven. Als klokkenluider werd hij ronduit vijandig behandeld en in 1994 op grove wijze ontslagen. Sindsdien probeert hij de aandacht te vestigen op de hier besproken misstand. Het bestuur van het NIVRA weigert al die tijd met hem hierover te praten. De minister van Binnenlandse Zaken weigert eveneens op zijn brieven in te gaan. De ministers van Economische Zaken en van Financiën verschuilen zich achter de minister van Binnenlandse Zaken. De Tweede Kamer weet er eveneens van, maar houdt zich afzijdig. Niemand treft maatregelen die aan deze situatie een einde moeten maken.
Ingezonden persbericht