Persbericht 02/121
Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid Directie
Communicatie
24 september 2002
Nr. 02/121
Toespraak van minister A.J. de Geus van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid bij het Platform Zelfstandige Ondernemers op 24
september 2002 in Den Haag.
ZZPers. Zelfstandigen Zonder Personeel. Ik ga er van uit: een blijvend
fenomeen. Ik wil met u de komende tien minuten een aantal aspecten van
het zzp-schap langsgaan: het verschijnsel opzich, de huidige
belemmeringen in de sociale verzekering, de rol van Belastingdienst en
UWV, de weg naar het georganiseerd zijn en aandacht voor de
arbeidsomstandigheden.
Allereerst,
ZZPers Een blijvend fenomeen
Mijn ervaring met zzpers deed ik op in een tijd van hoogconjunctuur.
Er was krapte op de arbeidsmarkt en velen kozen voor deze constructie.
Nu het economisch minder goed gaat zal moeten blijken hoe bestendig
dit soort arbeidsrelaties zijn. Is het een incidenteel verschijnsel en
verdwijnen de meesten weer rap in loondienst of is er sprake van een
nieuwe, structurele beweging?
Ik denk dat deze eenmansbedrijfjes - ik heb begrepen dat het vooral
mannen zijn die er voor kiezen - goed passen in een flexibele
economie.
Een zzper is wendbaar en zoekt de niches in de markt. Hij kan een
opdrachtgever van dienst zijn met een minimum aan bureaucratie. En hij
kan een hoger inkomen verwerven buiten de CAO om.
Daarmee kan hij al met al zorgen voor de broodnodige dynamiek en
flexibiliteit in de economie. En die voordelen gelden zowel in tijden
van laag- als van hoogconjunctuur.
Feit is wel dat een zzper in geen enkele klassieke arbeidsrelatie
past. Hij is niet in loondienst en eigenlijk ook geen kleine
zelfstandige.
Ik denk wel dat ze blijvend zijn. De geschiedenis heeft altijd
verschillende vormen van samenwerking en arbeidsrelaties gekend. De
dominantie van het arbeidscontract, de gezagsverhoudingen in de vorige
eeuw, die hoorden bij een industriële samenleving. Ik bespeur nu een
trend in de Nederlandse samenleving waarin de manager steeds minder
zegt doe dit, doe dat. De manager van nu faciliteert, contracteert.
Sturingsmechanismes die steeds meer op output zijn gericht. Die
vakmanschap veronderstellen. En in dit beeld past de zzper.
Blijvend.
Belemmering in de sociale verzekering
De toegenomen diversiteit aan arbeidsrelaties en vormen van
zelfstandig ondernemerschap vergen tegelijkertijd op een aantal
terreinen aanpassingen in de wet- en regelgeving. Belemmeringen moeten
worden weggenomen. De risicos moeten niet liggen in de sfeer van de
administratieve behandeling.
De zzper vraagt terecht meer duidelijkheid en rechtszekerheid.
Onduidelijkheid bestond er over de wijze waarop de arbeidsrelatie door
de Belastingdienst en de uitvoeringsinstellingen (het UWV) werden
beoordeeld. Dat bleek niet altijd even eensluidend te gebeuren. Het
leverde verwarring op. Voor een deel is dat met de komst van de
Verklaring arbeidsrelatie weggenomen. Met deze verklaring wordt nu
vooraf vastgesteld of iemand fiscaal ondernemer is.
Maar ook daarmee waren nog niet alle problemen de wereld uit. De Verklaring arbeidsrelatie heeft namelijk geen gevolgen als de zzper gaat werken in een dienstbetrekking. Dan zijn er toch premies verschuldigd. Met naheffingen als gevolg waar de zzper en zijn opdrachtgever nou net niet op zaten te wachten.
Deze twee conclusies; ten eerste we hebben het over een blijvend
fenomeen en ten tweede het kan simpeler brengen mij als
verantwoordelijk minister tot actie.
UWV volgt Belastingdienst
Ik kan u melden dat momenteel wordt gewerkt aan een gezamenlijk
beleidsbesluit van het UWV en de Belastingdienst over de toetsing van
arbeidsrelaties aan de dienstbetrekking. Het is de bedoeling dit
besluit volgende maand af te ronden en naar de Tweede Kamer te sturen.
Uitgangspunt in dit besluit blijft dat de opdrachtgever van de zzper zelf moet nagaan of de arbeidsrelatie een dienstbetrekking betreft. Dit vergt dus een materiele beoordeling. Als iemand een contract heeft in plaats van een aanstelling maar er is materieel geen enkel verschil, dan moet de arbeidsrelatie ook identiek behandeld worden.
Zijn er twijfels dan mag de opdrachtgever afgaan op een door de
Belastingdienst afgegeven Verklaring arbeidsrelatie. Het UWV zal op
grond van het besluit bij controles achteraf alleen nog een
verzekering als werknemer vaststellen (en dus premies heffen) als er
duidelijk sprake is van een dienstbetrekking.
Op deze manier worden alleen nog malverserende en nalatige
opdrachtgevers met premieheffing geconfronteerd. In twijfelgevallen is
immers de afgegeven verklaring doorslaggevend voor de beoordeling van
de arbeidsrelatie.
De weg naar organisaties
Uw rapport sluit overigens goed aan op een eerder onderzoek naar
zzpers, namelijk dat van Research voor Beleid, dat afgelopen voorjaar
naar de Tweede Kamer is gestuurd. Daaruit komt een beeld naar voren
van een gemiddelde zzper die man is, eind veertig, fulltime werkt en
een meer dan gemiddeld inkomen heeft.
Het zijn geen startende ondernemers met diep in hun hart de wens ooit
een florerende multinational te worden. Nee, men gaat solo. Meestal
vanuit een behoefte aan vrijheid, het eigen baas willen zijn. Ze
vormen een bont gezelschap. Zag je ze begin jaren negentig vooral in
traditionele sectoren als bouw en vervoer, nu kom je ze werkelijk in
alle sectoren tegen. Met de zakelijke dienstverlening (41%) als grote
uitschieter. Variërend van interim-managers en organisatieadviseurs
tot kappers en freelance journalisten.
Met die sterke stijging van het aantal zzpers kon de oprichting van
een koepelorganisatie als het Platform Zelfstandige Ondernemers
natuurlijk niet uitblijven. U verenigt een groot aantal categorale
zelfstandigenorganisaties, waaraan, zo blijkt ook uit het zojuist door
u gepresenteerde onderzoek, duidelijk behoefte is. Uw doelgroep wil
zijn belangen goed behartigt zien. Socialezekerheidswetgeving, de
belastingwetgeving en de juridische status voor zelfstandigen worden
in dat verband het meeste genoemd. Verder is er behoefte aan
dienstverlening, service en informatie op tal van andere gebieden en
blijkt er vraag te zijn naar aanvullende collectieve verzekeringen.
Kortom, werk aan de winkel voor uw platform.
Arbeidsomstandigheden
Mag ik daar nog iets aan toevoegen?
Namelijk de zorg voor arbeidsomstandigheden. De huidige arbo-regels
verplichten werkgevers te zorgen voor veiligheid, gezondheid en
welzijn van werknemers. We hebben het hier over de relatie
werkgever-werknemer. Ik vind dat die regels in principe
contractneutraal zouden moeten zijn. Of het nu de baas is, de
werknemer, zzper of een uitzendkracht. De Arbowet gaat over wezenlijke
zaken als menswaardigheid en veiligheid. Ook de zzper zal op de
naleving van de arbowet worden gecontroleerd.
Voor u een schone taak ook hiervoor aandacht bij uw leden te vragen.
Want ook hier geldt: laat het eenmansbedrijf geen hachelijke
onderneming worden.