Bijdrage Sharon Dijksma (PvdA) aan de begroting van Verkeer en Waterstaat
Voorzitter,
We bespreken vandaag de eerste begroting van minister De Boer en ik sluit
niet uit dat het meteen ook zijn laatste begroting is. Hoewel mij dat voor
hem persoonlijk zeer zou spijten, ik heb hem in korte tijd leren kennen als
een aardig mens, heb ik politiek gezien geen enkele moeite met dit
vooruitzicht. Want de begroting die deze minister en staatssecretaris hier
vandaag en morgen verdedigen kan, het zal geen verrassing zijn, niet op
steun van de Partij van de Arbeid rekenen.
Ik zal u uitleggen waarom niet.
Bij het aantreden van dit kabinet zijn een aantal duidelijke beloften
gedaan. Beloften die moeten worden waargemaakt. In de begroting staat het
kort en krachtig omschreven: "Nederland staat te vaak stil op de weg en
wacht te lang op het perron. Er zijn forse inspanningen nodig om Nederland
meer in beweging te krijgen. De Nederlandse gebruikers van weg en spoor
moeten over vier jaar zichtbaar beter af zijn." Ik ben van mening dat de nu
gepresenteerde begroting geen bijdrage levert aan die doelstelling.
In hun ijver om snel asfalt te realiseren hebben de onderhandelaars bij het sluiten van het Strategisch Akkoord de nieuwe minister van Verkeer en Waterstaat opgezadeld met een mobiliteitsenveloppe die te weinig geld bevat. Veel te weinig geld om de ambities die dit land nodig heeft op het terrein van bereikbaarheid en mobiliteit te realiseren. In het komende jaar laat de begroting zien dat de minister zelfs geen cent extra krijgt. Het zuur van dit kabinet wordt door de recente crisis niet meer gevolgd door het zoet op termijn. Dat is wrang. Er zijn daarbovenop ook verkeerde keuzes gemaakt door ongericht geld weg te geven aan mensen die dat niet nodig hebben en geld weg te halen bij hen die het niet kunnen missen. Dat is onacceptabel.
De PvdA wil de mobiliteitsproblemen aanpakken. Wij kiezen voor beleid
waarbij de groeiende behoefte aan mobiliteit wordt gericht op die
vervoersmethoden die de minste overlast voor derden (bewoners en milieu)
veroorzaken. Wij pleiten voor toegankelijk en betaalbaar vervoer voor àlle
burgers. Het kabinet bevoorrecht nu vooral het autoverkeer. Terwijl
Nederland al genoeg moeite heeft om de autonome groei van het wegverkeer op
te vangen wordt de benzineprijs verlaagd door het kwartje van Kok terug te
geven aan de pomp. Ieder jaar opnieuw wordt er in tijden van economische
krapte maar liefst 500 miljoen Euro over de heg gesmeten. Tegelijkertijd
worden door te bezuinigen trein-, tram en busreizigers gedwongen op de auto
over te stappen. Schieten de tarieven in het openbaar vervoer omhoog, worden
tal van belangrijke projecten als de Hanzelijn en het rondje Randstad op ijs
gezet en komt de ondertunneling van de A2 bij Maastricht toch niet tot
stand.
Waarom stort u, minister, het kwartje van Kok niet in een fonds voor
leefbaarheid en mobiliteit, waarmee bijvoorbeeld de ondertunneling van de A2
in Maastricht en de aanleg van de Hanzelijn wel kan worden betaald? En
waarmee u die onzalige bezuinigingsplannen op het stads- en streekvervoer
kunt terugdraaien?
Voorzitter, met deze verkeerde keuzes zet dit kabinet vooral de zwakke
deelnemers aan het verkeer zonder genade in de kou. Ik denk daarbij aan de
scholieren en ouderen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer en aan
diegenen die om financiële redenen geen auto kunnen betalen. Ik kom daarmee
als vanzelf nu bij het openbaar vervoer:
1. Het openbaar vervoer
De kortingen op het stads- en streekvervoer zijn enorm ( in 2003 55 miljoen
euro oplopend tot 126 miljoen in 2006. Dit zou voor 2006 betekenen dat 12%
van het totale budget moet worden ingeleverd.) Het is één van de redenen
waarom ik blij ben dat we op 22 januari een herkansing krijgen. Aangezien
regionale vervoerders de tarieven -terecht- maar beperkt kunnen verhogen (in
2003 met 5,5%, dit is 2% boven de inflatie) zal het duidelijk zijn dat
elders moet worden gesneden. Het voorzieningenniveau zal worden aangetast.
En een ieder denkt dan natuurlijk direct aan die bus op het platteland die
verdwijnt. Maar net zo belangrijk zijn al die mensen in de stedelijke
gebieden die voor hun vervoer zijn aangewezen op tram, bus en metro. En ook
zij zullen de harde consequenties van dit beleid ondervinden.
De PvdA wil de kortingen op het stads- en streekvervoer terugdraaien en de
tariefverhoging beperken tot de inflatiecorrectie. Nu heeft het CDA bij de
AFB een motie ingediend waarin zij 25 miljoen euro terugsluisd. De dekking
is afkomstig uit een aantal bronnen waaronder Rijkswaterstaat en de ICES KIS
gelden. Dat lijkt een onschuldige en verleidelijke dekking. Maar de minister
heeft hem reeds afgekeurd.
Is dat omdat het snoeien bij Rijkswaterstaat veroorzaakt dat talloze
projecten in de regio niet meer van de grond komen? Of omdat de ICES KIS
gelden, die bijvoorbeeld zullen worden ingezet om hoogwaardige
technologievoorzieningen in de regio's van de grond te krijgen, hiermee in
gevaar komen? Of zal ik het maar gewoon in mijn eigen woorden zeggen: heeft
de minister geen trek in het organiseren van een sigaar uit eigen doos
waarmee de CDA-fractie haar gezicht kan redden in de wingewesten Limburg en
Overijssel?
De PvdA heeft amendementen meegetekend die zowel de bezuinigingen op het
stads-en streekvervoer als de verhoging van de strippenkaartprijzen ongedaan
maken. Graag een reactie van de minister op deze voorstellen.
Om de lokale overheden tegemoet te komen stelt de minister voor om diverse
doeluitkeringen te gaan ontschotten. De PvdA is voorstander van ruimere
regiemogelijkheden voor het lokaal bestuur, ook als het gaat om keuzes in
het mobiliteitsbeleid. Maar bent u met uw GDU-beleid nou niet gewoon bezig
om onder het mom van beleidsvrijheid de lokale bestuurders de rekening te
presenteren van uw bezuinigingsdrift?
Bij de NS staat het huilen ons nader op het gezicht dan het lachen. En dat
is jammer, want eigenlijk zouden de spoorwegen onze nationale trots moeten
zijn. Er is in de Kamer al veel over gesproken en ik wil er maar weinig
woorden over kwijt:
* De tweede tariefverhoging die gepland staat voor juli 2003 moet er
niet komen. Ik vraag aan de minister om dat in deze kamer klip en klaar toe
te zeggen. Volgens onze juridische informatie heeft u echt alle recht van
spreken. Sterker nog, de eerste verhoging van 4,9 % die gepland staat voor
31 december dit jaar zit eigenlijk al boven de maximale grens van 4,75%! U
heeft dus zelfs op dit punt ruimte om flink amok te maken. Minister, wees
verstandig, en gebruik die ruimte. Het zou toch jammer zijn als u het zover
laat komen dat de Kamer u er toe dwingt...
* Het ondenkbaar dat we met het opnieuw afgesloten Overgangscontract
II een periode ingaan van stuurloosheid ten opzichte van punctualiteit en
prestaties van de NS. Waarom is de minister toch zo terughoudend in zijn
optreden naar de directie? Of durft hij geen grote broek aan te trekken
omdat hij de NS het komende jaren helemaal geen cent te bieden heeft. Met
nul euro op zak is het niet lekker onderhandelen.
* De PvdA wil een deel van het bedrag dat is gereserveerd voor
achterstallig onderhoud al het komende jaar inzetten. Ik neem aan dat de
minister dit als een ondersteuning van zijn beleid ervaart?
* En dan de bladeren op het spoor. Als het niet zo triest was zou je
denken: bij de NS is het altijd zomer. Maar de werkelijkheid is anders. Nu
begrijp ik dat een Groningse werknemer van de NS patent heeft op een
uitvinding die dit probleem in no time de wereld uit heeft. Kan de minister
eens informeren waarom hier niets mee gedaan wordt? Ik heb hem ook gevraagd
naar de situatie in het buitenland. Die vragen heeft hij onvoldoende
beantwoord, dus dat mag hij straks nog eens doen.
1. Veiligheid
Op het thema veiligheid heeft de LPF zo ongeveer de verkiezingen gewonnen.
De regering heeft het dan ook tot speerpunt van haar beleid gemaakt.
Althans, dat wordt ons voorgespiegeld. Maar nadere lezing van de begroting
geeft eerlijk gezegd aanleiding tot bittere teleurstelling. Want u spreekt
wel mooie woorden, maar daar blijft het bij en is dat nou niet iets om je
dood voor te schamen? Ik zal twee voorbeelden geven:
2a. Verkeersveiligheid
De regering stelt de doelstellingen ten aanzien van de verkeersveiligheid
naar beneden bij. De streefwaarden in het NVVP zullen namelijk worden
afgezwakt. De cijfers staan vermeld in onze vraag 21 bij de vragen over het
Infrastructuurfonds. Het opmerkelijke is dat de kosten van het niet
uitvoeren van de oorspronkelijke plannen hoger zullen liggen dan wanneer de
oude NVVP-doelstelling wordt uitgevoerd. De regering geeft dit ook toe (zie
vraag 103 V en W-begroting). De kosten van de NVVP-maatregelen bedragen tot
2010 EUR2,3 miljard, die van ziekenhuiskosten, WAO-uitkeringen e.d. EUR3,2
miljard, een verschil van EUR0,9 miljard !!
Ik wil de minister vragen om bij het schrijven van het nieuwe NVVP de oude
doelstelling weer in ere te herstellen.
2b. Sociale veiligheid
Enkele weken gelden is het aanvalsplan sociale veiligheid in het OV
gepresenteerd. Hierover zal de Kamer te zijner tijd uitgebreid debatteren.
Ik wil dit interessante plan noemen als een zeer belangrijk punt, onze
fractie heeft vorig jaar bij de begrotingsbehandeling om dit plan gevraagd.
Helaas is het een plan van goeie ideeën en geen geld. Waarom:
* We willen toegangspoortjes plaatsen bij metro- en treinstations. Dit
voorkomt zwart rijden en houdt hufters buiten de deur. De plaatsing van de
poortjes moet gepaard gaan met de introduktie van de chipcard. Dat vindt de
minister ook, maar hij heeft er geen euro extra voor over. Dat is echt niet
te geloven. Netelenbos had 100 miljoen en nou is het als sneeuw voor de zon
gesmolten. Mijn fractie heeft om die reden een amendement ingediend. Graag
een reactie op dit voorstel.
* Er moet extra personeel komen en een uitbreiding van het
cameratoezicht. De trend van onbemande stations moet worden omgebogen. Ik
had eigenlijk verwacht om bij deze begroting een flink bedrag aan te treffen
voor het omzetten van Melkertbanen in reguliere toezichtshouders en
conducteurs, want dat zou de bezuinigingsdrift op de Melkertiers hebben
gerechtvaardigd. Ik zie de plannen niet...Of vergis ik me?
* De spoorwegpolitie moet met 200 man worden uitgebreid. Gaat dat ook
echt gebeuren?
* Er moeten meer bewaakte fietsenstallingen komen en parkeerplaatsen
bij stations. Dit bevordert het overstappen vanuit fiets of auto op de
trein.
Reactie vragen op kritiek Van Vollenhoven
1. Mobiliteit
De plannen rond de aanleg van spits- en bufferstroken hebben veel
aandacht gehad in de media. De PvdA is geen tegenstander van spits- en
bufferstroken. Ook onder de PvdA-stemmers zijn veel file-rijders en in
tegenstelling tot de hersenspinselen van de heer Zalm gruwen wij niet van
iedere extra strook asfalt. Wel zal de Spoedwet wegverbreding die er
binnenkort aankomt getoetst moeten worden aan de milieu-effecten. Inkorting
van de procedures in de Tracéwet mag niet leiden tot een slechtere
wettelijke bescherming van het milieu en de veiligheid. Ook vraag ik mij af
in hoeverre het beter zou zijn om op bepaalde trajecten doelgroepstroken
voor het vrachtverkeer aan te leggen in plaats van spitsstroken voor het
personenverkeer. Scheiding van deze verkeersstromen op de drukste punten in
Nederland bevordert de verkeersveiligheid en de doorstroming. Ik wil de
minister vragen of hij het mogelijk acht een deel van de extra rijstroken te
bestempelen als doelgroepstroken?
2. Infrastructuur en goederenvervoer
Ook op dit terrein zal ik een aantal zaken noemen die mijn fractie aan de
kaak wil stellen.
* Spoortunnel Delft. De bouw van de spoortunnel in Delft start een
jaar later, 2007 in plaats van 2006. Het MIT loopt tot 2010. Ik wil er zeker
van zijn dat de toegezegde bedragen 2010 beschikbaar zullen zijn. De
spoortunnel Delft is altijd een belangrijk onderwerp voor de PvdA geweest.
* Hart voor Dieren Is een project dat per amende ment is vastgelegd
door PvdA en VVD. Nu heerst er onduidelijkheid over de toekomst. Dat mag
niet. Hoe zit het nu precies?
PSD. De regering participeert financieel en bestuurlijk in het
Platform Stedelijke Distributie (PSD). Dit overlegorgaan van overheden en
bedrijfsleven probeert praktische oplossingen te vinden voor de distributie
van goederen in de binnensteden (routes, venstertijden e.d.). De
rijksoverheid stopt volgend jaar haar betrokkenheid. Ik vind dat een slechte
zaak, gezien de problemen die er zijn. Het grootste probleem is namelijk de
groei van het aantal bestelbusjes, die de plaats innemen van grotere
vrachtwagens. Dit leidt tot meer ongelukken. Via een motie wil ik de
rijksbetrokkenheid handhaven.
1. Water
Water scoort politiek slecht. Alleen na overstromingen is er aandacht.
Iedereen onderschrijft het belang van water, maar concrete maatregelen
blijven te lang uit. Te veel wordt het water nog in de afzonderlijke functie
gezien, zoals drinkwater, riolering of afvalwater. Te weinig wordt water
integraal benaderd in het overheidsbeleid. De ketenbenadering van het water
dient daarom meer ingang te krijgen in het overheidsbeleid. Introductie van
de watertoets?
Tenslotte
In begroting volgend jaar staat de curieuze post afdekking risico's
spoorprogramma. De post loopt op tot 985 miljoen. Het gaat om verwachte
overschrijdingen Betuwelijn en HSL-Zuid. Probleem is controle van de Kamer
die nagenoeg onmogelijk wordt. Gevaar is spaarpot die niet zichtbaar is. Ook
een gevaar is dat deze begrotingspost allerlei andere projecten verdringt.
Vragen:
* De minister is bang voor selffullfilling prophecies. Is enkel het
opnemen van deze begrotingspost niet een open uitnodiging naar aannemers en
projectleiders om budgetten te overschrijden?
* Is het bedrag een uitwerking/invulling van de eerdere posten
onvoorzien bij bijvoorbeeld de Betuwelijn, of komt deze er bovenop?
* Waren deze overschrijdingen niet eerder te overzien? Zo nee, waarom
niet?
* Waarom worden overschrijdingen die kennelijk zo reëel zijn niet in
de ramingen opgenomen?