Depot collectie > Dossiers
Dossier Sint Maarten
Sint Maarten = Suntermeerten : 150 liedjes / verz. door Wim Faber,
1989
Sint-Maarten / Kees Kersbergen, 1991
Kip kap kogel : Sint Maarten / Fran Loughnane, Fionn Loughnane, F
Schreiber, 1997
Feestelijke lantaarns en lampions / Klaus Laufenberg, 1984
Literatuur
* Titels over de heilige
* Titels over het feest
* Titels diversen
* Links
Naast de alom bekende Sint Nicolaas is er nog een andere Sint op wiens
kerkelijke feestdag het donkere herfstseizoen met een folkloristisch
feest wordt opgeluisterd. Op 11 november wordt het feest van de
heilige Martinus, bisschop van Tours gevierd, beter bekend als Sint
Maarten. In de avond van 11 november trekken groepjes kinderen langs
de straten. Zij dragen lichtjes en zingen liedjes.
De heilige
Martinus werd geboren in Sabria, Hongarije, in het jaar 316. Hij was
de zoon van een aldaar gevestigde Romeinse magistraat. Op 15-jarige
leeftijd nam hij dienst in het Romeinse leger en werd geplaatst bij de
ruiterij in Gallië (Frankrijk). In deze periode speelt het beroemde
verhaal dat hij bij de stadspoort van Amiens een naakte bedelaar
ontmoette die hem om Christus' wil een aalmoes vroeg. Hij scheurde
zijn mantel in tweeën en gaf de bedelaar de helft ervan. In de nacht
daaropvolgend zou Martinus Christus zelf hebben gezien, bekleed met
deze mantelhelft. Dit was een signaal voor Martinus om zijn leven
anders te gaan inrichten. Hij verliet het leger en koos de heilige
Hilarius, bisschop van Poitiers als leermeester. Op 18-jarige leeftijd
werd hij gedoopt en later ook in de geestelijke stand opgenomen. Zijn
eerste arbeid als priester verrichtte hij in zijn geboortestreek waar
hij het christelijke geloof verkondigde. Door tegenstand van heidenen
en Arianen (een christelijke stroming, ook gezien als ketters, die de
goddelijke afkomt van Christus niet accepteerden) moest hij daar weer
snel vertrekken. Omstreeks 360 vestigde Martinus zich als kluizenaar
ten zuiden van de stad Poitiers. Hij kreeg veel volgelingen, zodat
hier in 361 het eerste klooster op franse bodem ontstond. In 371 werd
Martinus door het volk tot bisschop van Tours gekozen. Hij bleef zijn
monnikenleven voortzetten, stichtte omstreeks 375 in Tours een
klooster en werkte samen met zijn kloosterlingen aan de verkondiging
van het christendom in Frankrijk. Op 11 november 398 stierf Martinus.
Het leven van Martinus is beschreven door Sulpicius Severus (Vita S.
Martini) en door Gregorius van Tours in diens Miraculorum Libri VIII.
Beide schrijvers behoorden tot de meest gelezen auteurs in de
Middeleeuwen en dit verklaart mede de grote populariteit van Martinus.
In Frankrijk zijn duizenden kerken aan hem geweid. De St. Martinus
basiliek in Tours werd een nationaal heiligdom. In Nederland is
Martinus onder andere de patroon van de steden Utrecht en Groningen
(Martinitoren).
De viering van Sint Maarten
Na Sinterklaas is Sint Maarten nog een belangrijk volks- en vooral
kinderfeest in Nederland. Met name in Groningen, Drenthe,
Noord-Holland (West Friesland), Brabant en Limburg trekken op de avond
van de 11e november stoeten kinderen rond met lampions, gekocht bij de
feestartikelenwinkel of zelf vervaardigd uit uitgeholde pompoenen of
bieten. De kinderen gaan langs de deuren van de buurt, bellen aan en
zingen een liedje. In het liedje wordt vaak naar Sint Maarten
verwezen, maar er zijn ook varianten in de loop van de tijd ontstaan
waar Sint Maarten niet meer in voorkomt. Een bekend liedje luidt:
Sint Maarten, Sint Maarten
De koeien hebben staarten
De meisjes hebben rokken aan
Daar komt Sinte Maarten aan
(op de wijze van Sinterklaas Kapoentje)
De bedoeling is dat de kinderen na het zingen een traktatie krijgen
van de bewoners waar ze aangebeld hebben. Snoep, geld en volgens een
hedendaagse televisiereclamespot ook yoghurt is welkom. Als deze
bewoners niets geven, of net doen alsof ze niet thuis zijn, hebben de
kinderen ook wel een liedje om hen hun gierigheid in te peperen. In
bepaalde streken wordt op Sint Maarten nog een andere traditie in
stand gehouden. Bijvoorbeeld in Limburg worden in de avond van 11
november vuren gestookt met verzameld brandhout.
Het blijft gissen naar wat precies de oorsprong van het Sint
Maartenfeest is. Het verband tussen de weldaad van Martinus ten
opzichte van de bedelaar en het "bedelen" door de kinderen ligt voor
de hand.
Dit dossier is bijgewerkt tot 6 november 2002
Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland