ERNST AND YOUNG

ERNST & YOUNG: OR geen alternatief voor vakbond

Onderzoek onder 602 ondernemingen wijst uit:
OR geen alternatief voor vakbond

ROTTERDAM / AMSTERDAM, 12 NOVEMBER 2002 - Ondernemingsraden (OR) zijn onvoldoende toegerust om de rol van vakbonden bij onderhandelingen over decentrale arbeidsvoorwaarden over te nemen. Hiervoor ontbreekt het bij OR'en aan deskundigheid, specifieke vaardigheden en bezetting. Dit blijkt uit onderzoek van advocaten- en notarissenkantoor Holland Van Gijzen, Ernst & Young Human Resource Services en Regioplan Beleidsonderzoek onder bestuurders, HR-managers en OR-leden van 602 Nederlandse ondernemingen met meer dan 50 werknemers.

Deze conclusie staat in contrast met recente uitspraken van VNO-NCW voorzitter Jacques Schraven. Hij liet zich onlangs positief uit over OR'en als alternatief voor vakbonden bij onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden. Zijn uitspraken kwamen hem op felle kritiek te staan van de vakbonden.

Uit het onderzoek blijkt juist dat, ondanks een gestage groei in de betrokkenheid van ondernemingsraden (OR) bij decentraal arbeidsvoorwaardenoverleg, dit niet ten koste gaat van de aanwezigheid of de rol van vakbonden. De redenen voor de blijvende betrokkenheid van de vakbonden zijn meervoudig. Het merendeel van de ondervraagden (64 procent) vindt onder meer dat de OR onvoldoende ter zake deskundig is, mogelijk tegenstrijdige belangen heeft (47 procent), minder onderhandelingsvaardigheden bezit (42 procent) of onvoldoende oog heeft voor maatschappelijke ontwikkelingen (27 procent).

Daarentegen vindt 72 procent van de ondervraagden dat betrokkenheid van de OR bij decentraal arbeidsvoorwaardenoverleg leidt tot een hogere mate van maatwerk (cafetariamodel). Als voordeel voor de betrokkenheid van de OR wordt ook de aanwezigheid van een grotere specifieke kennis van de organisatie genoemd, aldus het door Regioplan uitgevoerde onderzoek.

Volgens Hans van Gijzen, partner bij Holland Van Gijzen, geeft de wens naar meer maatwerk in arbeidsvoorwaarden aan dat een collectieve CAO meer ruimte moet laten voor decentrale onderhandelingen tussen OR en ondernemer. 'De deskundige vakbond kan daarbij als coach van de OR meer op de achtergrond fungeren. OR en vakbond worden zo meer en meer sparringpartner van elkaar', aldus Van Gijzen.

Dit laatste geldt vooral binnen grotere ondernemingen in de industrie en zakelijke dienstverlening waar decentraal arbeidsvoorwaardenoverleg vaak aanvullend is aan een branchebrede CAO. In kleinere ondernemingen en ondernemingen in andere sectoren komt decentraal overleg over arbeidsvoorwaarden minder voor.

In de ondernemingen waar decentraal arbeidsvoorwaardenoverleg plaatsvindt, gebeurt dit doorgaans op initiatief van de OR. De reden hiervoor is volgens Van Gijzen: 'OR-leden willen uit betrokkenheid met het bedrijfsbelang meer inspraak in het overleg over decentrale arbeidsvoorwaarden. Tegelijkertijd beseffen ze dat ze onvoldoende bagage in huis hebben om op basis van gelijkwaardigheid met bestuurders te overleggen.'

Uit het onderzoek komt naar voren dat bestuurders zich echter positiever uitlaten over de deskundigheid van OR'en dan OR-leden dat zelf doen. Van Gijzen hierover: 'ervaring leert dat een bestuurder veronderstelt dat een OR, die naast het werknemersbelang ook het belang van de onderneming in acht moet houden, eerder bereid zal zijn tot bijvoorbeeld bezuinigingen in de arbeidsvoorwaardensfeer. In dat licht is het begrijpelijk dat een bestuurder de rol van de OR zwaarder waardeert. Hij zit immers liever met een zwakkere OR om tafel dan met een vakbond.'

Mogelijke nadelen van arbeidsvoorwaardenoverleg op decentraal niveau naar type respondent in procenten (N= 602)

Bestuurder HR OR/PVT Totaal

OR niet voldoende deskundig

1 57,3 54,9 68,9 64,4
Mogelijk tegenstrijdige
belangen 36,6 48,1 46,6 46,5
OR minder onderhandelingsvaardigheden
2 26,7 25,9 53,4 41,5
OR onvoldoende oog voor
maatschappelijke ontwikkelingen
3 30,5 36,4 18,1 26,5


1 significant bij p kleiner dan 0,005

2 significant bij p kleiner dan 0,001

3 significant bij p kleiner dan 0,001

Noot aan de redactie
De uitkomsten van dit onderzoek worden gepresenteerd op het seminar 'De rol van de OR bij de totstandkoming van arbeidsvoorwaarden' dat plaatsvindt op 13 november aanstaande ten kantore van Holland van Gijzen, Drentestraat 21 in Amsterdam. Voor leden van de pers is toegang tot dit seminar gratis. Mocht u aanwezig willen zijn, dan kunt u zich hiervoor opgeven bij de woordvoerder.