Nieuwsflits
Preventieprogramma seksualiteit in de psychiatrie
Intimiteit en seksualiteit zijn in veel instellingen voor de
geestelijke gezondheidszorg taboe. De onbespreekbaarheid van
seksualiteit vormt een risico voor het optreden en voortbestaan van
seksueel geweld. Om dit probleem aan te pakken is van september 2000
tot september 2002 een preventieprogramma Seksualiteit en grenzen in
de langdurige psychiatrische zorg ontwikkeld. Bij de totstandkoming
van het programma waren drie organisaties betrokken. GGZ Partners
Rijnmond-Zuid initieerde en coördineerde het preventieprogramma.
Rutgers Nisso Groep verzorgde de ontwikkeling en overdracht van een
training aan hulpverleners en cliënten en het Trimbos-instituut voerde
een evaluatieonderzoek uit. Het
preventieprogramma is gericht op het voorkomen, signaleren en omgaan
met seksueel geweld bij langdurig zorgafhankelijke cliënten. Het
programma bestaat uit drie componenten. Er wordt beleid ontwikkeld
over de omgang met seksueel geweld binnen de instelling en het
faciliteren van gewenste seksualiteit en intimiteit. Daarnaast worden
hulpverleners getraind om tekenen van seksueel geweld te signaleren en
seksualiteit bespreekbaar te maken met cliënten. Ten derde krijgen
cliënten voorlichting over intimiteit, relaties en seksualiteit en
leren daarin grenzen te herkennen.
Het programma is uitgevoerd in drie sectoren van de GGZ. Het Delta
Psychiatrisch Ziekenhuis nam deel met de gesloten afdeling voor
langdurig verblijf, de PameijerKeerkring/RIBW Rijnmond met een unit
voor beschermd wonen en de Stichting Hillevliet met het team begeleid
zelfstandig wonen.
Het preventieprogramma had voor alle drie de voorzieningen dezelfde
opbouw. Rutgers Nisso Groep startte met een Basistraining Seksualiteit
voor hulpverleners, leidinggevenden, managers en beleidsmedewerkers.
Hierna volgden trainingen voor medewerkers die andere medewerkers gaan
trainen (train-de-trainer cursus) en voor medewerkers die cliënten
gaan voorlichten (train-de-voorlichter cursus).
Uit het evaluatieonderzoek blijkt dat de getrainde medewerkers met
name te spreken waren over het informatiegehalte en de manier waarop
de trainingen werden gegeven. Enige uitzondering vormde de
train-de-voorlichter cursus, die onvoldoende was toegespitst op de
doelgroep cliënten in de langdurige psychiatrische zorg. Het draaiboek
wordt hierop aangepast. In de uitvoeringsfase zijn de opgeleide
trainers en voorlichters in gemengde koppels gestart met het
zelfstandig uitvoeren van trainingen voor medewerkers en voorlichting
aan cliënten.
De uitvoeringsfase verliep op de gesloten afdeling van Delta PZ en bij
het team begeleid wonen van Stichting Hillevliet nogal moeizaam.
Belemmeringen waren met name onvoldoende draagvlak bij directie en
management, veranderingen binnen de organisatie, personeelsgebrek en
het feit dat medewerkers niet tijdig werden uitgeroosterd voor de
trainingen. Hierdoor liepen trainingen vertraging op, werden sterk
ingekort of zelfs afgelast. Alleen in de beschermende woonvorm van de
PameijerKeerkring (RIBW Rijnmond) is de uitvoeringsfase volgens plan
verlopen.
Omdat bij twee van de drie organisaties sprake was van een moeizame
implementatie worden in het onderzoeksrapport ook tips gegeven voor
een succesvolle implementatie van het preventieprogramma.
Meer informatie over het programma is verkrijgbaar bij Anke van Dam,
Rutgers Nisso Groep, (030) 231 34 31.
Het onderzoeksrapport Seksualiteit en grenzen in de langdurige
psychiatrische zorg is te bestellen bij het Trimbos-instituut,
tel. (030) 297 11 80. Kostprijs ¤ 9,-, bestelnummer AU0210.
* Nicole van Erp nerp@trimbos.nl
Colofon
Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kennisinstituut
voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid
van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en
verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten,
diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut.
Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.
Redactie
Henk Maurits (030) 297 11 38
hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg (030) 297 11 00
hverburg@trimbos.nl
Opmaak
Heidie Wisselo
Adreswijzigingen
Peter Stark,
pstark@trimbos.nl
Belangrijke telefoonnummers
Bestellingen 030 297 11 80
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Infolijn 0900-1995
Chinese gokhulp infolijn 030 297 11 33
Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction
Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11
Copyright © 2002 Trimbos-instituut All rights reserved.