Theater LANTAREN/VENSTER
Postbus 25278
3001 HG Rotterdam, Nederland
Bezoekadres: Gouvernestraat 133
Kantoor (+31) (0)10-277.22.66
Fax (+31) (0)10-277.22.86
Email: mail@lantaren-venster.nl
Kassa (+31) (0)10-277.22.77
Informatie (+31) (0)10-277.22.88
www.lantaren-venster.nl
Deutschland im Herbst - een terugblik na 25 jaar
20 t/m 27 november 2002 in Theater Lantaren/Venster
Theater Lantaren/Venster presenteert in nauwe samenwerking met Goethe-Institut Inter Nationes Rotterdam het filmprogramma:
Deutchland im Herbst van 20 t/m 27 november 2002.
Met de ontvoering van en de moord op de president van de werkgeversorganisatie
Hanns-Martin Schleyer, de vliegtuigkaping in Mogadishu en de daarop volgende dood van de in hechtenis verkerende RAF-leden in de herfst van 1977 werd 25 jaar geleden het hoogtepunt bereikt in de strijd tegen het terrorisme en de gevolgen daarvan voor de maatschappij. Later krijg deze periode onder de noemer "Deutscher Herbst" een plekje in de naoorlogse geschiedenis.
De eerste generatie van de RAF stond symbool voor de radicaliteit van een deel van de buitenparlementaire oppositie: toen op 2 juni 1967 de student Benno Ohnesorg tijdens een demonstratie tegen het regime van de Sjah van Perzië werd doodgeschoten nam de bereidheid om geweld te plegen steeds toe. Deze richtte zich in het begin echter alleen maar tegen goederen, symbolen van het kapitalisme ("warenhuisbranden"), waarbij geen personen in gevaar werden gebracht. Desondanks veroorzaakte dit radicalisme op dat moment een ongekende bedreiging voor de staatsmacht, die dan ook met drastische maatregelen reageerde. De spiraal van geweld nam zijn vrije loop: 1970 werd voor het eerst door vertegenwoordigers van de RAF geweld tegen personen niet meer uitdrukkelijk uitgesloten. De gevolgen waren ontvoeringen en aanslagen aan de éne kant, aanscherping van de wetgeving en vergroten van de bevoegdheden van het politieapparaat aan de andere kant, met als randverschijnsel een door de media veroorzaakte hysterie onder de bevolking. Met de arrestatie van de oprichters van de RAF was dit hoofdstuk helaas nog niet afgesloten. Er volgde een controverse over de omstandigheden in de gevangenis. 1974 overleed het RAF lid Holger Meins aan de gevolgen van een hongerstaking. Het aantal aanhangers van de RAF nam toe. Met de ontvoering van Hanns-Martin Schleyer wilde men de vrijlating afdwingen van de in hechtenis zijnde RAF leden. Vanaf 5 september, de dag van de ontvoering, tot 19 oktober (de dag van de moord op Schleyer) houdt de bondsrepubliek haar adem in. De regering laat zich niet onder druk zetten en gaat tijd rekken, terwijl tegelijkertijd de opsporing van de politie en de inlichtingsdiensten op volle toeren draait. Op 13 oktober ontvoert een Palestijns commando een vliegtuig met daarin Duitse toeristen met als doel de druk op de regering op te voeren zodat aan de eisen van de ontvoerders voldaan zal worden. Vier dagen later bevrijdt een speciale commandogroep van de grensbewaking de gijzelaars uit handen van de ontvoerders. Op 18 oktober worden de drie toonaangevende RAF leden Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Jan Carl Raspe dood in hun cel gevonden, een dag later wordt Hanns-Martin Schleyer doodgeschoten.
Dit hoofdstuk in de geschiedenis van de Bondsrepubliek wordt op dit moment opnieuw cineastisch verwerkt en gereflecteerd door jonge filmregisseurs, die deze tijd zelf niet hebben meegemaakt. Daarnaast laten wat oudere filmproducties uit de late jaren zeventig en tachtig de achtergronden zien, die voor het ontstaan van het terrorisme relevant zijn.
20 november - openingsavond:
19.00 uur: inleiding door Reinhard Hauff
19.45 uur "Stammheim" (1985, 35mm, kleur, 107 min., herhaling op 21 nov., 19.30 uur))
Regie: Reinhard Hauff, Scenario: Stefan Aust, Camera: Frank Brühne, Günther Wulff
Cast: Ulrich Pleitgen, Ulrich Tukur, Therese Affolter, Sabine Wegner e.a.
De film schetst het verloop van het RAF-proces in Stammheim. De scènes en dialogen zijn gebaseerd op de daadwerkelijke teksten en gebeurtenissen. Het gevecht tussen de staat en zijn meest radicale tegenstanders vindt plaats in de rechtszaal: de ene kant verzet zich tegen recht en orde van de burgerlijke staat en beroept zich tegelijkertijd op de wetgeving; de andere kant vertegenwoordigt deze wetgeving en schendt deze desondanks.
21.45 uur: "Messer im Kopf" (1978, 35mm, kleur, 108 min., herhaling op 22 nov., 21.45 uur)
Regie: Reinhard Hauff, Scenario: Peter Schneider, Camera: Frank Brühne
Cast: Bruno Ganz, Angela Winkler, Heinz Hönig, Udo Samel o.a.
Tijdens een razzia van de politie wordt een man neergeschoten. Als hij na lang bewusteloos te zijn geweest weer bij zijn positieven komt, kan hij zich niets meer herinneren. Zijn identiteit blijft onduidelijk totdat vrienden hem als de veeleer wereldvreemde in zijn werk begraven biotechnicus Hoffmann identificeren. De politie verdenkt hem ervan dat hij onder een dekmantel opereert en ziet in hem - net als de media - een gevaarlijke terrorist.
21 november
19.30 uur: "Stammheim" (1985, 35mm, kleur, 107 min.)
21.45 uur: "Starbuck - Holger Meins" (2001, BetaSP, kleur/z-w, 90 min.)
Regie: Gerd Conradt, Draaiboek: Gerd Conradt, Hartmut Jahn, Camera: Armin Fausten, Hans Rombach, Philip Virus
Gerd Conradt schetst in deze documentaire de belangrijkste momenten in het leven van Holger Meins: wie was Holger Meins? Waarom kwam hij in ondergrondse activiteiten terecht? Onder welke omstandigheden kwam hij 25 jaar geleden te overlijden, waardoor hij tot symbool werd van de radicale oppositie in de Bondsrepubliek? Wat is zijn erfgoed?
Gerd Conrath, zelf bevriend met Holger Meins tijdens zijn studietijd, laat getuigen uit deze tijd aan bod komen, familie, vrienden, medestudenten en professoren, leden van de buitenparlementaire oppositie e.v.a. verduidelijken een specifieke geschiedenis van de naoorlogse generatie.
22 november
19.30 uur: "Die verlorene Ehre der Katherina Blum" (1975, 16mm, kleur, 106 min.)
Regie: Volker Schlöndorff, Scenario: Volker Schlöndorff, Margarethe von Trotta naar het gelijknamige verhaal van Heinrich Böll. Camera: Jost Vacano, Cast: Angela Winkler, Dieter Laser, Hannelore Hoger, Heinz Bennent, Jürgen Prochnow, Mario Adorf e.a.
Katharina Blum leert tijdens een carnavalsfeest een jonge man kennen en neemt hem mee naar huis. De volgende ochtend staat de politie voor de deur en doorzoekt de woning. Volgens de opsporingsdienst is de verdwenen man een gevaarlijke terrorist. De zaak escaleert als een boulevardkrant de affaire met een lastercampagne manipuleert en ook van Katharina Blum een terrorist maakt. Haar gevoel van wanhoop en verontwaardiging groeit en leidt uiteindelijk tot tegengeweld.
21.45 uur: "Messer im Kopf" (1978, 35mm, kleur, 108 min)
23 november
19.30 uur: "Die dritte Generation" (1979, 16mm, kleur, 110 min.)
Regie, Scenario & camera: Rainer Werner Fassbinder, Cast: Bulle Ogier, Eddie Constantine, Günther Kaufmann, Hanna Schygulla, Margit Carstensen o.a.
Een Amerikaanse industrieel wil in West-Berlijn computers verkopen. Een groep van jonge mensen plant acties tegen de totale gegevensregistratie. Met woede, verdriet en sarcastische humor vertelt Fassbinder over een verloederde wereld, waarin de motieven van handelen niet meer herkenbaar zijn, het handelen op zich zijn perspectief verliest en waarin avontuur tot doel op zichzelf verheven wordt.
21.45 uur: "Deutschland im Herbst" (1977, 35mm, kleur, 116 min.)
Regie: Rainer Werner Fassbinder, Alexander Kluge, Edgar Reitz, Volker Schlöndorff, Bernhard Sinkel o.a., Scenario: Heinrich Böll, Peter Steinbach, Camera: Michael Ballhaus, Jürgen Jürges, Dietrich Lohmann e.a.
Elf bekende filmregisseurs uit Duitsland reageerden met deze collectieve film rechtstreeks op de politieke gebeurtenissen in de herfst van 1977. De film toont in de vorm van een collage politieke statements en artistieke commentaren vanuit een subjectieve zienswijze.
24 november
19.30 uur: "Todesspiel" (1997, BetaSP, kleur, 177 min.)
Regie: Heinrich Breloer, Scenario: Heinrich Breloer, Cast: Hans Brenner, Sebastian Koch, Manfred Zapatka
Het tweedelige docudrama "Todesspiel" gaat over de ontvoering van de werkgeversvoorzitter Schleyer, de opsporing naar zijn schuilplaats en ontvoerders, de daarop volgende vliegtuigkaping en -bevrijding in Mogadishu en de dood van de RAF- leiders Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Jan-Carl Raspe.
Nagespeelde scènes wisselen elkaar af met interviews met de toen verantwoordelijke politici en politieambtenaren, de familie van Hans Martin Schleyer en voormalige terroristen.
25 november
19.30 uur: "Black Box" (2000, 16mm, kleur, 100 min.)
Draaiboek & regie: Andres Veiel, Camera: Jörg Jeshel
Een ongewone documentaire vertelt het verhaal van twee vijandelijke kampen in een gepolariseerde maatschappij: Alfred Herrhausen was als voorzitter van het bestuur van de Deutsche Bank een van de machtigste mannen van de Bondsrepupliek, voordat hij op 30 november 1989 slachtoffer werd van een aanslag. Vier jaar later overlijdt Wolfgang Grams, vermoedelijk lid van de RAF tijdens een vuurgevecht met de politie op het station van Bad Kleinen. Black Box BRD gaat op zoektocht naar sporen en legt een verband tussen de biografieën van de twee doden.
21.45 uur: "Das Phantom" (1999, kleur, 90 min.)
Regie: Dennis Gansel, Draaiboek: Dennis Gansel/Maggie Peren, Camera: Axel Sand
Cast: Jürgen Vogel, Nadeshda Brennicke, Mathias Herrmann, Dietrich Hollinderbäumer, Peter Bongartz e.a.
Leo Kramer, opsporingsagent voor drugs in opleiding, ontdekt pas laat dat de vermoedelijke drugsdealers die hij en zijn collega moeten observeren, in werkelijkheid de RAF-terrorist Andreas Ganz en de advocaat Thomas Benz zijn. De terrorist, zijn advocaat, de collega en de chef van Leo Kramer komen om het leven. Leo besluit op eigen houtje op onderzoek uit te gaan om niet zelf als moordenaar verdacht te worden. Leo Kramer is een politieke samenzwering op het hoogste niveau op het spoor. Dennis Gansel en Jürgen Vogel ontvingen voor deze politiethriller 2001 de begeerde Adolf-Grimme-Preis voor uitstekende tv-producties.
26 november
19.30 uur: "Die Innere Sicherheit" (2000, 35mm, kleur, 119 min., herhaling op 27 nov., 19.30 uur)
Draaiboek & regie: Christian Petzold, Camera: Hans Fromm, Cast: Barbara Auer, Julia Hummer, Richy Müller, Bilge Bingül e.a.
Een voormalig terroristenpaar leeft met hun 15-jarige dochter Jeanne in Portugal. Als een inbraak hun plannen doorkruist, zijn ze gedwongen naar Duitsland terug te keren. Daar ontmoet Jeanne haar vakantieflirt weer - met fatale gevolgen. Een film over het leven buiten de normen en het verlangen naar normaliteit, bekroond met de Duitse Filmpreis 2002.
21.45 uur: "Die bleierne Zeit" (1981, 35mm, kleur, 106 min.)
Scenario & regie: Margarethe von Trotta, Camera: Franz Rath, Cast: Jutta Lampe, Barbara Sukowa, Rüdiger Vogler, Luc Bondy o.a.
De film vertelt het verhaal van twee zussen: Juliane en Marianne, in de jaren vijftig opgegroeide geëngageerde vrouwen die in hun land iets willen veranderen. De een kiest voor de weg van geweld in terroristische bewegingen, de ander volgt de pragmatische weg in haar werk bij een vrouwentijdschrift. Als Marianne komt te overlijden, beschouwt Juliane de dood van haar zus als moord en niet als zelfmoord en stelt zij zich heel radicaal op.
27 november
19.30 uur: "Die Innere Sicherheit" (2000, 35mm, kleur, 119 min.)
21.45 uur: "Die Stille nach dem Schuss" (1999, 35mm, kleur, 104 min.)
Regie: Volker Schlöndorff, Scenario: Wolfgang Kohlhase, Camera: Andreas Höfer
Cast: Bibiana Beglau, Nadja Uhl, Martin Wuttke o.a.
Na de val van de muur bleek dat sommige ex-terroristen in de jaren zeventig en tachtig in de toenmalige DDR waren ondergedoken en daar met behulp van de veiligheidsdienst een nieuwe identiteit kregen. "Die Stille nach dem Schuss" vertelt een soortgelijk verhaal: Als Rita Vogt de RAF wil verlaten, wordt zij door de Stasi geholpen in de DDR als arbeidster opnieuw te beginnen. Zo goed als het gaat probeert ze zich aan haar nieuwe omgeving aan te passen. Haar collega Tatjana probeert juist het systeem daar te ontvluchten. De vriendschap van de vrouwen loopt abrupt teneinde als Rita's nieuwe identiteit wordt ontdekt. Opnieuw is zij op de vlucht, gebruikt andere namen en trekt nog een keer in een andere stad tot de val van de muur en het einde van de DDR haar ware identiteit aan het licht brengen.
Theater Lantaren/Venster
Gouvernestraat 133
Rotterdam
010-2772277
www.lantaren-venster.nl
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Clementine Simons (010-2772272) afdeling publiciteit van Theater Lantaren/Venster of met Sabine Hentzsch (010-2092078), directeur van het Goethe-Institut Rotterdam