CEC -advies voor de Voorjaarstop 2003
De Lissabon-strategie realiseren
d.d. 20 november 2002
INLEIDING
De huidige economische situatie in Nederland en in de rest van Europa is zorgelijk. Nederland dreigt uit de kopgroep van Europa te vallen, terwijl het daar juist toe wil behoren. Na een forse economische groei eind jaren negentig is het tij gekeerd. De belangrijkste reden is de olieschok van 99/2000 alsmede het leeglopen van de ICT-aandelenbubbel en investeringen. De economische problemen worden in Nederland versterkt doordat de arbeidskosten per eenheid product sinds 1996 sterker zijn
gestegen dan in de EU, terwijl de groei in arbeidsproductiviteit is achtergebleven. Dit heeft bijgedragen aan een relatief hoge inflatie en teruglopende winstgevendheid van bedrijven. Het innoverend vermogen van het Nederlands bedrijfsleven is onder de maat.
De economische malaise treft niet alleen Nederland, maar vrijwel alle EU-lidstaten, alsmede de VS en Japan. De boekhoudschandalen in de VS hebben het vertrouwen in de financiële markten en delen van het bedrijfsleven een knauw gegeven. Het opverend vermogen van de Amerikaanse economie blijkt sterker dan dat van Europa. Zo dreigt de achterstand van de EU op de VS groter te worden in plaats van kleiner.
Deze economische situatie vraagt om structurele hervormingen die een nieuwe impuls geven aan economische groei. Het plan van aanpak ligt al klaar, namelijk in de Lissabon-strategie die de Europese regeringsleiders in maart 2000 in het leven hebben geroepen. De ambitie van de EU is om in 2010 de "de meest dynamische en concurrerende kenniseconomie ter wereld te worden die in staat is tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang". De ambities binnen de drie dimensies (economisch, sociaal en milieu) zullen, conform de ER conclusies van Gotenburg, op een duurzame wijze gerealiseerd moeten worden.
Het is meer dan ooit zaak om met volle kracht vaart te zetten achter de Lissabon-strategie, zowel in "Brussel" als in "Den Haag". Politieke daadkracht is vereist om de nodige hervormingen door te voeren. Dit kost (financieel gezien) weinig, maar levert door de krachtiger economische groei, die het versterken van het concurrentievermogen genereert, wel veel op. Ook op het bedrijfsleven rust de verantwoordelijkheid om, daar waar de goede randvoorwaarden zijn geschapen, te ondernemen en te
innoveren.
De Lissabon-strategie bestaat op de voorjaarstop die in maart 2003 onder Grieks voorzitterschap gehouden wordt, drie jaar. Wil de 2010-doelstelling geloofwaardig blijven dan zal op korte termijn zowel op EU- als op nationaal niveau de nodige actie moeten worden ondernomen. De strategie als zodanig staat. Het komt nu aan op het implementeren van de afspraken binnen de gestelde deadlines. De ontstane delivery gap moet worden weggewerkt. Illustratief is het almaar slepende dossier
gemeenschaps-octrooi. Media en bedrijfsleven laten niet na om de vinger op deze zwakke plek te leggen.
Sinds de lancering van de strategie is op een aantal terreinen ook voortgang geboekt. Zo is het afgelopen jaar met voortvarendheid gewerkt aan de integratie van de Europese financiële markten, zijn de concurrentievoorwaarden in de telecomsector verbeterd, is politieke overeenstemming bereikt over het pakket openbare aanbestedingen, is een akkoord bereikt over het 6e kader-programma R&D, en is het merendeel van de scholen voorzien van computers. In Barcelona is een akkoord bereikt over de liberalisering van de energiemarkt en de invoering van een energiebelasting. Deze successen geven de Lissabon-strategie nieuw momentum.
Ook Nederland scoort op een aantal terreinen goed. De arbeidsmarktparticipatie (gemeten in personen) is de afgelopen jaren toegenomen , de Nederlandse elektriciteits- en gasmarkt grotendeels geliberaliseerd, de macro-economische omgeving stabiel, de financiële sector goed ontwikkeld, en de beroepsbevolking redelijk goed opgeleid.
Dit CEC-advies draagt bij aan de inzetbepaling van Nederland voor de voorjaarstop van 2003. Deel 1 bevat Aanbevelingen voor de Nederlandse inzet op zowel EU- als nationaal niveau. Deel 2 bevat een Inventarisatie van de voortgang bij de implementatie van de Lissabon-strategie. De aanbevelingen geven antwoord op de gebreken die in de inventarisatie worden geconstateerd, en gaan in op actuele thema's die naar verwachting op de top een belangrijke rol zullen spelen.
DEEL 1) AANBEVELINGEN VOOR DE NEDERLANDSE INZET
In dit deel formuleert de CEC aanbevelingen ten behoeve van de inzet van de Nederlandse regering op de Voorjaarstop van 2003. Deze sluiten aan bij de belangrijkste knelpunten voor de Nederlandse en de Europese economie, actuele economische ontwikkelingen en de inventarisatie van de voortgang in de Lissabonstrategie (deel 2).
De aanbevelingen betreffen, naast het proces in algemene zin, met name:
- Ondernemingsklimaat
- Innovatie, Onderzoek & ICT
- Energiemarkt en diensten van algemeen belang
- Herstel van vertrouwen in de Financiële Markten
- Arbeidsmarkt, Onderwijs en Sociale Cohesie
- Duurzaamheid & Milieu
Proces
Met de Lissabon-strategie heeft de EU een politieke visie geformuleerd voor economische, sociale en milieubeleid. De conceptuele fase is voorbij. De knelpunten zijn bekend en de deadlines zijn gesteld. Het is dan ook van belang dat Nederland zich terughoudend opstelt bij het formuleren van nog meer nieuwe EU-doelstellingen.
Het komt nu aan op implementatie. Van de actiepunten waarvan de deadline eind dit jaar afloopt staan er nog 18 open (bijlage). De dossiers waarbij het minst voortgang wordt geboekt zijn: gemeenschapsoctrooi, luchthavenslots, energiebelasting en het spoorpakket.
Het feit dat de door regeringsleiders gestelde deadlines bij herhaling worden gemist is funest voor de geloofwaardigheid van de strategie. Daar waar deadlines twee keer zijn gemist (octrooi) zou de Commissie, als laatste remedie en van geval tot geval, de optie van versterkte samenwerking moeten verkennen. Het verdrag biedt de mogelijkheid om met een beperkte groep lidstaten op een gebied verder te integreren, indien de EU daar als geheel na vele pogingen niet in slaagt.
Bij de Lissabon-ambitie wordt naast wetgeving gebruik gemaakt van open coördinatie. Hierbij worden de lidstaten via vergelijking van prestaties gestimuleerd om hun nationale beleid te verbeteren. De methode komt echter onvoldoende uit de verf. De ER kan de Commissie mandateren om meer aan naming & shaming te doen in het Voorjaarsrapport. De lidstaten dienen dit op hun beurt door te vertalen in de 'key issues papers' voor de globale richtsnoeren en de werkgelegenheidsrichtsnoeren. Lidstaten moeten strenger worden aangesproken bij het uitblijven van hervormingen. Nederland hecht er aan dat de diverse coördinatie-mechanismen vanaf 2003 worden gestroomlijnd langs de lijnen zoals de Commissie die heeft voorgesteld.
De aanstaande EU-uitbreiding met 10 nieuwe lidstaten heeft consequenties voor de Lissabon-doelstelling. Deze landen lopen economisch duidelijk achter op de EU-15, maar hebben de afgelopen jaren een indrukwekkend economisch hervormingsprogramma doorgevoerd. Ze moeten snel en nauw bij de Lissabon-strategie worden betrokken.
EU
Ø Voorrang aan de dossiers waarvan 2001/2-deadline is gemist (inventarisatie)
Ø Optie van versterkte samenwerking verkennen als deadline 2x gemist
Ø Score van lidstaten in Commissie Synthese Rapport beter in kaart te brengen
Ø Kandidaatlidstaten optimaal betrekken bij de Lissabon-strategie
Ø Terughoudendheid bij formulering van nieuwe EU-doelstellingen
NL
Ø Nadruk op implementatie van bestaande doelstellingen
Ondernemingsklimaat
Ondernemers hebben ruimte nodig om te ondernemen. Met name het MKB wordt disproportioneel belemmerd door wet- en regelgeving. Dit geldt zowel voor Nederland als voor de andere lidstaten waarin het Nederlandse bedrijfsleven actief is.
Op EU niveau is de interne markt nog niet voltooid. Belemmeringen voor grensover-schrijdende dienstverlening zijn legio. De EU-regelgeving is vaak te complex en onvriendelijk voor bedrijven. Nog altijd worden te veel richtlijnen niet of veel te langzaam ingevoerd. Dit verstoort het 'level playing field' binnen de Unie. Voorts dient de EU afspraken te maken om administratieve lasten in de lidstaten te reduceren.
In Nederland moeten de administratieve lasten worden verminderd, arbeidskosten beheersbaar blijven, belemmeringen voor starters en groeiers weggenomen, de faillissementswetgeving gemoderniseerd, en zal de lastendruk van het bedrijfsleven bezien moeten worden met het oog op de internationale concurrentiepositie. Het niveau van staatssteun (in 2002 0,98% BBP, helft aan spoor) dient omlaag te worden gebracht, en de overheidsaanbestedingen meer openbaar te worden geadverteerd.
EU
Ø Uitvoeren Actieplan Betere Regelgeving
Ø Afspraken tot vermindering administratieve lasten
Ø Uitvoeren Interne Markt Strategie Diensten
Ø Modernisering Mededingingsbeleid & omlaag brengen Staatssteun
NL
Ø Tijdig omzetten van Europese richtlijnen
Ø Minder belemmeringen voor starters en groeiers
Ø Faillissementswetgeving verbeteren
Ø Bezien van lastendruk bedrijfsleven in internationaal perspectief
Ø Administratieve lasten verminderen
Ø Gematigde arbeidskostenontwikkeling
Ø Niveau staatssteun omlaag en overheidsaanbestedingen meer adverteren
Innovatie, Onderzoek & ICT
Innovatie en onderzoek zijn belangrijke bronnen voor concurrentiekracht en duurzame economische groei. De EU, inclusief Nederland, scoort hier te laag (GREBS). De innovatiekloof tussen de EU en de VS was al groot en groeit met het jaar. De wetenschappelijke prestaties van de EU ten opzichte van de VS zijn goed, maar bij de vertaling naar commerciële toepassing ligt de EU, en Nederland, ver achter.
De Barcelona-top stelde dat de lidstaten ernaar moeten streven dat in 2010 de gemiddelde EU-uitgaven aan R&D 3% BBP benaderen (2/3 door bedrijven). Nederland wil tot de kopgroep behoren maar scoort in 2000 slechts 1,97% (1,04% bedrijven, 0,69% overheid, 0,24% overig). Randvoorwaarden moeten worden gecreëerd die het bedrijfsleven stimuleren om meer in R&D te investeren. Een kritische massa van publieke R&D-investeringen is nodig voor de beschikbaarheid van hoog gekwalificeerde onderzoekers, publieke onderzoekscapaciteit voor bedrijven en een goede wetenschapsbasis.
Nederland zal het rendement van bestaande instrumenten vergroten: via betere wissel-werking bedrijven/universiteiten investeren in doorbraaktechnologieën met een sterk economisch perspectief, het aantal kenniswerkers verhogen en de internationale samenwerking verbeteren.
Het akkoord over het 6e kaderprogramma R&D zal een impuls geven aan grote EU onderzoeks- en innovatienetwerken, publiek-private samenwerking en wisselwerking tussen universiteiten en bedrijven. Verbeteringen zijn nodig bij de coördinatie van nationaal onderzoek en de mobiliteit van onderzoekers. De ER zou moeten opdragen om de resterende knelpunten bij Europese onderzoeksruimte weg te nemen.
Een doorbraak is nodig bij het gemeenschapsoctrooi. Het bedrijfsleven vraagt om een eenvoudiger, goedkoper en betrouwbaar systeem. Het uitblijven van resultaat op dit dossier heeft een slechte symboolwerking voor de strategie. Het zit nu vast op de taalkwestie en de rol van nationale octrooibureaus.
Gezien het belang van ICT voor de Europese kenniseconomie is een snelle uitvoering van Actieplan e-Europe 2005 vereist. Dit omvat bevordering van breedband, implementatie communicatieregelgeving voor eind 2003, het verbeteren van veiligheid en betrouw-baarheid van informatiesystemen en e-netwerken, acties op gebied van algemeen frequentiebeleid, en e-diensten. NL zal in de toekomst moeten beschikken over excellente informatie- en communicatienetwerken. Het beleid richt zich o.a. op een kwaliteits-monitor telecom in 2003 (kwaliteit telecomaanbod voor consument), mogelijk overheidsingrijpen bij mismanagement of faillissement m.b.t. vitale infrastructuren en regie bij de ontwikkeling van breedband (verglazing overheid, e-government).
EU
Ø Doorbraak in het Octrooidossier bereiken
Ø Wegnemen van obstakels bij mobiliteit van onderzoekers
Ø Cie en Raad dienen knelpunten Europese onderzoeksruimte weg te nemen
Ø Uitvoeren e-Europe 2005: breedband, frequentiebeleid, cybersecurity org.
NL
Ø Bijdrage aan de EU 3% R&D doelstelling voor 2010 door:
- Verhoging rendement van bestaand instrumentarium
- Via wisselwerking bedrijven/universiteiten investeren in doorbraaktechnologieën met sterk economisch perspectief.
- Creëren van rendementvolle omgeving voor private R&D uitgaven
- Meer hoogopgeleid personeel en betere internationale coördinatie
- Gezamenlijke aanpak overheid, bedrijven en universiteiten
Ø Implementatie communicatieregelgeving, kwaliteitsmonitor telecom, bezien aanpassing faillissementswetgeving, initiatieven breedband, e-goverment
Energie & Diensten van algemeen belang
Verdere liberalisering van de energiemarkt moet leiden tot sterkere concurrentie tussen energiebedrijven, zonder dat hiermee het publieke belang in het geding raakt. Het besluit om de energiemarkt voor bedrijven per 2004 vrij te maken is een belangrijke doorbraak, en moet voor eind 2002 gestalte krijgen in wetgeving. Parallel daaraan dient de invoering van een Europese energiebelasting geregeld te zijn. Het is zaak dat uiterlijk op de voorjaarstop een akkoord wordt bereikt over de energiemarkt
voor huishoudens per 2005.
Bij liberalisering moet gelet worden op garanties voor een adequate dienstverlening. Frankrijk hecht sterk aan Europese afspraken over diensten van algemeen belang. De Commissie onderzoekt de wenselijkheid van een kaderrichtlijn. Een dergelijke richtlijn zou volgens de CEC het liberaliseringsproces niet onnodig mogen dwarsbomen.
EU
Ø Besluit voorjaarstop tot opening energiemarkt voor huishoudens per 2005
Ø Behoedzaamheid m.b.t. kaderrichtlijn diensten van algemeen belang
NL
Ø Implementatie nieuwe richtlijnen energie-liberalisering
Financiële markten
De EU werkt met het Actieplan Financiële Diensten aan voltooiing van de Europese markt voor aandelen en risicokapitaal per 2003 en de gehele financiële sector per 2005. Dit zal een belangrijke bijdrage leveren aan de vergroting van dynamiek en groei-vermogen van de financiële markten en zal ook voor Nederland resulteren in extra economische groei. De procedure voor snellere EU-regelgeving en convergentie van het toezicht op de effectensector (Lamfalussy-aanpak) verdient, conform het voorstel
van Ecofin, navolging t.a.v. banken, verzekeraars en financiële conglomeraten.
Het Commissie voorstel voor een overnamebodrichtlijn zal niet leiden tot het beoogde gelijke speelveld op de EU-overnamemarkt. Regel is dat een openbaar bod bij overnames niet mag worden gefrustreerd door het opwerpen van extra beschermingsconstructies, tenzij de aandeelhouders toestemming verlenen. Bepaalde (in NL voorkomende) constructies worden nu buiten werking gesteld, terwijl andere ongemoeid blijven.
Het door de boekhoudschandalen in de VS geschonden vertrouwen in het toezicht op de financiële markten moet snel worden hersteld. De Nederlandse overheid neemt maatregelen om het toezicht te versterken op de onafhankelijkheid en de deskundigheid van certificerende accountants en de financiële verslaglegging. Positief is het akkoord binnen de EU om de Europese beursgenoteerde bedrijven vanaf 2005 te verplichten hun jaarrekening op te maken aan de hand van de International Accounting Standards.
Ook de soms overmatige beloning van bestuurders doet het vertrouwen geen goed, met name als er geen relatie is tussen de beloning en de prestatie. De CEC adviseert om de invloed van aandeelhouders op het punt van toekenning van opties en aandelen aan bestuurders te vergroten. Het Raadsbesluit tot een Actieplan voor vennootschapsrecht en corporate governance wordt ondersteund.
De CEC adviseert om steun te geven aan EU-initiatieven m.b.t. het vergroten van transparantie van ondernemingsgegevens, het functioneren van bestuursorganen en de rol van de accountant, en om grensoverschrijdend stemmen van aandeelhouders te faciliteren. De CEC adviseert om terughoudend te zijn t.a.v. EU-initiatieven over de rol van commissarissen binnen bedrijven en de invloed van de aandeelhoudersvergadering op het punt van bestuursbeloning. Dit kan beter op nationaal niveau worden geregeld, opdat rekening kan worden gehouden met de nationale cultuur, praktijken en discussies.
EU
Ø Actieplan Vennootschapsrecht en Corporate Governance kritisch volgen
Ø Overnamebodrichtlijn moet level playing field creëren
NL
Ø Beroepsregelgeving voor accountants krijgt een wettelijke status
Ø Introductie extern onafhankelijk toezicht op: deskundigheid, onafhankelijkheid van certificerende accountants & de externe financiële verslagen van beursgenoteerde bedrijven door de Autoriteit Financiële Markten
Arbeidsmarkt, Onderwijs & Sociale Cohesie
Hoewel de werkgelegenheidsituatie in de EU in de afgelopen periode van economische groei is verbeterd, blijft de gemiddelde werkloosheid nog steeds hoog (2x hoger dan VS). Ter verbetering van de werking van de arbeidsmarkt, verhoging van de productiviteitsgroei en participatie staan de volgende prioriteiten centraal.
De eerste prioriteit is het verhogen van de arbeidsparticipatie (algemeen, vrouwen en ouderen), mede met het oog op vergrijzing. Hoewel Nederland goed scoort op de participatiedoelstellingen gemeten in personen, blijft de participatie in arbeidsuren achter bij het EU-gemiddelde. Actie moet zich richten op het terugdringen van de armoedeval, betere kinderopvang, mogelijkheden voor het combineren van werk en zorg, meer stimulansen voor ouderen om langer door te werken, en een effectiever reïntegratiebeleid. De instroom in regelingen voor arbeidsongeschikten (WAO) moeten worden beperkt. Het aantal arbeidsongeschikten in Nederland is in internationaal perspectief zeer hoog.
Een tweede prioriteit betreft onderwijs en training, gezien het belang voor de kennis-economie en de arbeidsproductiviteit. In Lissabon is afgesproken dat een substantiële jaarlijkse groei van de investeringen per capita in menselijke hulpbronnen zal plaatsvinden. Het aantal mensen met een startkwalificatie moet worden vergroot. Regelmatige bij/herscholing van mensen tijdens hun werkzame leven is belangrijk voor het langer doorwerken van ouderen. Erkenning van beroepskwalificaties en elders verworven competenties moet worden geregeld, en mobiliteitsobstakels weggewerkt.
Een derde prioriteit betreft de modernisering van de arbeidsmarkt. In veel lidstaten is de arbeidsmarkt verstard. Flexibiliteit voor werkgevers en werknemers moet gekoppeld zijn aan voldoende zekerheid voor werknemers. Loonontwikkelingen moeten sneller en beter reageren op arbeidsmarktomstandigheden. Ook het verbeteren van de mogelijkheden voor arbeidsmobiliteit binnen maar vooral ook tussen lidstaten is hierbij belangrijk.
Een vierde prioriteit betreft het opvangen van de gevolgen van vergrijzing. Oplopende publieke uitgaven voor pensioenen zullen de overheidsfinanciën van de lidstaten in de komende decennia onder druk zetten. Elke lidstaat zal dan ook een strategie moeten ontwikkelen om de lange termijn houdbaarheid van de overheidsfinanciën te garanderen. In ieder geval zullen de tijdens eerdere voorjaarstoppen gemaakte afspraken m.b.t. de verhoging van de gemiddelde arbeidsparticipatie van ouderen en de
gemiddelde uittreedleeftijd van ouderen moeten worden nageleefd. Dit geldt ook voor de afspraken om in de updates van de stabiliteits- en convergentieprogramma's aandacht te blijven geven aan de budgettaire gevolgen van vergrijzing. De prioriteiten die zijn afgesproken in het Europese pensioenproces (financiële en sociale houdbaarheid en modernisering) zijn behandeld in de nationale actieplannen pensioenen. Op basis hiervan zullen de Commissie en de Raad aanbevelingen voorleggen aan de
voorjaarstop.
Een vijfde prioriteit betreft sociale cohesie. De EU heeft zich ten doel gesteld om het aantal mensen dat het risico loopt op armoede terug te brengen. Op dit moment verkeren 69 mln EU-burgers in de risicozone. Om de doelstelling te halen zijn inspanningen nodig, m.n. in de grote steden, om kwetsbare groepen te activeren en de kans op arbeids-participatie te vergroten. Bestrijding van de armoedeval is hierbij een belangrijk element.
EU
Ø Verhogen participatie (algemeen, ouderen, vrouwen) mede ivm vergrijzing
Ø Nationale pensioenrapporten en stabiliteitsprogramma's uitvoeren
Ø Modernisering arbeidsmarkt (balans flexibiliteit en zekerheid)
Ø Vergroting van de arbeidsmobiliteit
Ø Betere aansluiting scholing en training op behoeften arbeidsmarkt
Ø Erkenning van diploma's en elders verworven competenties
Ø Wegwerken van mobiliteitsobstakels voor studenten en docenten
Ø Arbeidskostenontwikkeling die in lijn is met arbeidsmarktomstandigheden
NL
Ø Verhoging arbeidsparticipatie (algemeen, vrouwen, ouderen)
Ø Betere kinderopvang, aandacht werk & zorg, verbetering reïntegratiebeleid
Ø Beperken vervroegde uittreding (sollicitatieplicht, aanpassing VUT)
Ø Terugdringen armoedeval (werk moet lonen)
Ø Hervormen arbeidsongeschiktheidsregeling
Ø Nationale strategie Leven Lang Leren
Ø Transparantie van diploma's en kwalificaties beroeps- en hoger onderwijs
Duurzaamheid & Milieu
De ER van Barcelona heeft concrete actiepunten geformuleerd op het terrein van de milieudimensie. Deze verdienen prioritaire behandeling teneinde binnen de Lissabon-strategie te komen tot beleid dat gericht is op duurzame economische groei. De actie spitst zich toe op het wegnemen van belemmeringen voor milieutechnologie, vergroening van de transportsector, het aanbrengen van een duurzaamheidstoets in de effect-beoordeling van Europese wetgeving, een akkoord over de invoering van een
energiebelasting, winst boeken op het terrein van energie-efficiëntie, en emissiehandel.
De ontwikkeling van innovatieve milieutechnologie komt tegemoet aan de toenemende vraag naar schone technologie en beperkt de eventuele remmende werking van strengere milieunormen op de economische groei.
De EU zal politiek richting moeten geven aan de uitwerking van de interne en externe EU-verplichtingen op gebied van duurzame ontwikkeling. De EU staat daarbij voor de opgave om de uitkomsten van Doha, Monterrey en Johannesburg (verduurzaming productie- en consumptiepatronen, handels- en investeringsstromen, internalisering milieukosten in prijzen), alsmede de EU duurzaamheidsstrategie te implementeren. Dit zal via overheidsafspraken als ook via partnerships met het bedrijfsleven geschieden. De partnerships weerspiegelen de groeiende rol die het bedrijfsleven zal moeten spelen ter versterking van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
EU
Ø Commissie Actieplan Milieu-technologie
Ø Uitvoeren van de interne en externe EU-verplichtingen op terrein van duurzame ontwikkeling (EU duurzaamheidsstrategie, Johannesburg)
Ø Invoering Energieheffing
NL
Ø Uitvoeren van de Uitvoeringsnotitie Milieubeleid 2002-2006
DEEL 2) INVENTARISATIE
In dit deel geeft de CEC een overzicht van de tot 21 november 2002 geboekte voortgang bij de implementatie van de Lissabon-strategie op EU- en nationaal niveau. De deadlines die in 2002 aflopen zijn vet gedrukt. Waar relevant wordt een korte toelichting gegeven.
□ = nog niet gerealiseerd
■ = gerealiseerd
Economische Hervormingen
Coördinatie Economisch Beleid
Met de invoering van de euro groeit de noodzaak tot een betere coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten. De Cie heeft voorgesteld om de verschillende coördinatie procedures beter te stroomlijnen, en de statistieken te verbeteren.
■ voorjaarstop 2003: Cie-voorstellen stroomlijning coördinatie economisch beleid
□ voorjaarstop 2003: Cie en Raad stellen rapport op m.b.t. eurozone statistieken
□ voorjaarstop 2003: Cie-voorstellen versterking coördinatie begrotingsbeleid.
Diensten van algemeen belang
■ juni 2002: Cie presenteert mededeling over de evaluatiemethodiek; Cie zal jaarlijks prestaties van diensten van algemeen belang in de lidstaten evalueren (luchtvaart, openbaar vervoer, energie, post, spoor, telecom).
□ eind 2002: Cie-verslag aan ER over richtsnoeren voor staatssteun
□ eind 2002: Cie verslag over onderzoek naar de mogelijkheid om beginselen diensten van algemeen belang in voorstel voor een kaderrichtlijn te bevestigen
Energie
Barcelona-akkoord moet in 2002 nog tot wetgeving leiden.
□ eind 2002: Raad en EP moeten voorstellen aannemen die voorzien in opening van de gas- en elektriciteitsmarkt voor alle niet-huishoudens vanaf 2004
□ voorjaarstop 2003: Raad en EP nemen besluit over verdere maatregelen (lees huishoudens), rekening houdend met diensten van algemeen belang, voorzieningszekerheid: mogelijk al akkoord in december
□ eind 2002: Raadsbesluit over richtlijn voor invoering van een Europese energieheffing (parallel met akkoord liberalisering)
■ juni 2002: Cie-rapport met reacties op groenboek voorzieningszekerheid
□ voorjaarstop 2003: Cie rapport over liberalisering energiemarkt
□ eind 2002: Raadsbesluit tarifering voor grensoverschrijdende elektriciteitstransacties
□ uiterlijk 2005: lidstaten bereiken interconnectie van 10% elektriciteit
□ eind 2002: Raadsbesluit herziening Trans-Europese energienetwerken
□ voorjaarstop 2006: analyse Raad en Cie van prestatie Europese energiemarkt
Post
In 2001 heeft de EU besloten om de postsector geleidelijk te liberaliseren. De lidstaten ondernemen de nodige actie om de volgende stappen hun markt te liberaliseren:
□ vanaf 2003 daling gewichtsgrens brieven van 350 naar 100 gram
□ 2006 daling van 100 naar 50 gram;
□ 2006 studie van de Commissie over de situatie op de postmarkt, die basis is voor nieuwe besluiten van de Raad en het EP over verdere liberalisering van de markt, waarbij 2009 als streefdatum is vastgesteld.
Telecom/ICT
In 2001 is het wetgevingspakket voor de telecomsector aangenomen. De Cie heeft kritiek op de uitvoering van de local loop verordening. Het Actieplan e-Europe 2002 is met succes uitgevoerd en is opgevolgd door Actieplan e-Europe 2005: breedbandinternet, het stimuleren van veilige netwerken en informatie en inhoud (Cyber security organisatie).
□ eind 2003: implementatie door de lidstaten van het telecommunicatiepakket: geen drempels voor aanbieders van diensten of netwerken, transparant systeem voor vergunningverlening voor frequenties en graafrechten, systeem van open toegang voor alle typen infrastructuren, toezicht op tarieven mogelijk voor alle diensten (ook mobiel); aandacht nodig voor discussie over universele dienstverplichting.
■ april 2002: Raadsbesluit over richtlijn databescherming
□ oktober 2003: implementatie door de lidstaten van de richtlijn data-bescherming
■ juni 2002: Cie Actieplan e-Europe 2005 met nadruk op breedband, veiligheid netwerken, e-government, e-learning, e-health en e-commerce
■ juni 2002: Cie presenteert mededeling over de algemene verspreiding van 3G-mobiele communicatie.
□ eind 2002: Commissie rapport over uitvoering UMTS beschikking
□ eind 2003: lidstaten: minimaal 1 PC met internetaansluiting per 15 leerlingen
□ voor 2005: lidstaten: ruime beschikbaarheid van breedbandinternet
Transport
■ maart 2002: Raadsbesluit over start ontwikkelingsfase Galileo (in 2008 gereed)
□ eind 2002: Raad neemt besluiten (o.a. Eurocontrol) om uiterlijk 2004 Single Sky te creëren; RWG goede voortgang; ev. akkoord in transportraad van december.
□ eind 2002: Raadsbesluit toewijzing luchthavenslots; tot nu toe weinig voortgang geboekt; deadline wordt mogelijk niet gehaald
■ eind 2002: Raadsbesluit inzake havendiensten aangenomen
□ eind 2002: Raad en EP nemen besluit inzake herziene richtsnoeren TEN's; naar verwachting in december besluitvorming hierover
□ onbepaald: Raad moet voortgang boeken m.b.t. 2e spoorwegpakket; behandeling verloopt stroef; hopelijk een politiek akkoord in transportraad van december
Openbare Aanbestedingen
■ mei 2002: Raadsbesluit wetgeving openbare aanbestedingen
IM-raad mei bereikte akkoord klassieke aanbestedingen; Raad v Concurrentievermogen bereikte sept. akkoord over nutssectoren
Financiële Markten
De Barcelona-Top concludeerde dat Raad en EP z.s.m. in 2002 moeten besluiten over:
■ richtlijn financiële zekerheidsovereenkomst (politiek akkoord 15 mei)
■ richtlijn marktmisbruik (politiek akkoord 7 mei)
■ richtlijn verzekeringstussenpersonen (akkoord 1 oktober, nu nog langs EP)
■ richtlijn verkoop op afstand van financiële diensten (EP in mei akkoord)
■ richtlijn financiële conglomeraten (politiek akkoord 7 mei)
■ richtlijn prospectussen (politiek akkoord 5 november)
■ richtlijn bedrijfspensioenfondsen (politiek akkoord 4 juni)
■ richtlijn internationale accountantsstandaarden jaarrekeningen (akkoord juni)
Ondernemingsklimaat
■ juni 2002: Commissie Actieplan Betere Regelgeving
□ z.s.m.: uitvoering van het MKB-handvest door de lidstaten
□ voorjaarstop 2003: Cie Groenboek Ondernemerschap
□ voorjaarstop 2003: Raad zal voortgang m.b.t. ondernemerschap evalueren
□ Cie-verslag over Bazels Comité; MKB niet discrimineren ikv bankentoezicht
□ Functioneren overheidsorganisaties verbeteren Common Assessment Framework.
Staatssteun/Mededinging
□ eind 2003: lidstaten zorgen voor vermindering van het algemene niveau van staatssteun als % van BNP, en heroriëntatie op horizontale doelstellingen
Scoreboard mei 2002: NL met 0,98% BNP aan staatssteun op EU-gemiddelde
□ eind 2002: Raadsbesluit nieuw regelgevend kader voor modernisering van de communautaire mededingingsregels (deadline 2001 gemist!);
Implementatie EU-wetgeving
■ lidstaten moeten minimaal 98,5% van de EU-regelgeving op nationaal niveau hebben geïmplementeerd; 5 lidstaten (w.o. NL) voldoen in 2002
□ voorjaarstop 2003: lidstaten moeten alle richtlijnen waarvan de uitvoeringstermijn 2 jaar is verstreken hebben omgezet; alleen Finland voldoet, NL moet nog 2 oude richtlijnen (biotechnologie en modellen) omzetten.
Interne Markt
■ 2002: Cie neemt technische belemmeringen interne markt op in scoreboard
■ z.s.m.: Cie komt met follow-up op haar strategie voor diensten
□ eind 2002: Raadsbesluit over belastingpakket
Kennis/Innovatie
Onderzoek & Innovatie
■ juni 2002: Raad en EP nemen besluit inzake 6e Kaderprogramma
□ voor 2010: 3% BNP aan R&D, waarvan 2/3 door bedrijfsleven
□ voorjaar 2003: Cie-strategie om innovatie beter in de Europese kennisruimte te integreren (gebruik intellectuele eigendomsrechten, risico-kapitaal en netwerken tussen bedrijven en universiteiten)
□ mei 2002: Raadsbesluit over Gemeenschapsoctrooi (deadline 2x gemist!)
■ juni 2002: Raad behandeld Cie-mededeling "Biowetenschappen en biotechnologie: een strategie voor Europa"
□ voorjaarstop 2003: Cie werkt maatregelen voor het benutten van het potentieel van biotechnologie uit en doet verslag van de voortgang
□ voorjaarstop 2003: afspraken over realisering van Europese onderzoeksruimte, concrete doelstellingen en bewaking van de voortgang.
Onderwijs
De Barcelona-Top heeft het "werkprogramma voor 2010 voor onderwijs- en opleidingsstelsels" aangenomen.
■ januari 2002: alle scholen toegang tot internet
■ februari 2002: opstellen van gedetailleerd werkprogramma
■ juni 2002: Raadsresolutie over levenslang leren in licht van Cie-mededeling
■ juni 2002: Cie presenteert haalbaarheidsstudie m.b.t. internetsamenwerking tussen scholen in de lidstaten
□ 2003: nauwere samenwerking m.b.t. universiteitsdiploma's (Bologna-proces)
□ 2003: vaststelling van een taalvaardigheidsindicator
□ onbepaald: instrumenten m.b.t. transparantie van diploma's en kwalificaties
□ onbepaald: soortgelijke maatregelen m.b.t. beroepsopleidingen
□ voorjaarstop 2004: Raad en Cie verslag over uitvoering van het werkprogramma
□ 2004: Europese dimensie in het onderwijs bevorderen
□ onbep: significante jaarlijkse groei investeringen/cap menselijke hulpbronnen
□ 2010: halvering aantal 18-24 jarigen dat geen hoger secundair onderwijs heeft behaald en geen verder onderwijs of opleiding krijgt
□ onbepaald: mobiliteit studenten, docenten en opleidings/onderzoekspersoneel bevorderen door communautaire programma's, verwijderen van obstakels en vergroten van transparantie: blijft achter
□ onbepaald: uitstroom exacte wetenschappen en technische richtingen vergroten
□ onbepaald: verbetering basisvaardigheden, m.n. ICT
□ onbepaald: life long learning stimuleren
Werkgelegenheid
Sociale Partners
□ eind 2002: Sociale Partners meerjarenprogramma m.b.t. werkgelegenheidsbeleid, jaarrapport over hun nationale en Europese bijdrage t.b.v. de Sociale Top
Werkgelegenheidsstrategie
□ eind 2002: Cie en Raad herzien de werkgelegenheidsstrategie (Luxemburg):
- ontbureaucratisering van de strategie, met meer nadruk op implementatie
- meer focus op hoofddoelstellingen door minder richtsnoeren
- afstemming op Lissabon doelstelling 2010, met tussentijdse evaluatie in 2006
- rol van sociale partners versterken
□ In werkgelegenheidsbeleid:
- belasting- en uitkeringsstelstels aanpassen zodat werken loont
- arbeidsinstellingen moeten rekening houden met verband tussen loonontwikkeling en arbeidsmarktomstandigheden
- passend evenwicht bereiken tussen flexibiliteit en zekerheid
- deelname van vrouwen bevorderen o.a. door betere kinderopvang
- beperken vervroegde pensioenering; leeftijd waarop mensen stoppen met werken optrekken met 5 jaar: analyse voortgang voor elke voorjaarstop
□ 2010: rekening houdend met de vraag moeten lidstaten kinderopvang voorzien voor ten minste 90% van de kinderen tussen 3 jaar en leerplichtige leeftijd, en voor tenminste 33% van de kinderen onder de 3 jaar.
□ 2010: arbeidsparticipatie rond 70%; score NL 65%
□ 2010: arbeidsparticipatie vrouwen meer dan 60%: score NL 53%
□ 2010: arbeidsparticipatie ouderen 50%; score NL 35%
Arbeidsmobiliteit en vaardigheden
De Commissie heeft in het voorjaar van 2002 haar "Actieplan Arbeidsmobiliteit 2005" gepresenteerd. Cie en Raad dienen dit uit te voeren. Voorrang aan:
- wettelijke voorwaarden mobiliteit alle actoren onderwijs, onderzoek en innovatie
- vermindering wettelijke/bestuurlijke belemmeringen erkenning beroepskwalificaties
- basisvaardigheden ontwikkelen, m.n. op ICT-gebied
- grotere overdraagbaarheid sociale zekerheidsrechten, incl pensioenen, binnen de EU
□ eind 2003: besluit verordening m.b.t. coördinatie van sociale zekerheidsstelsels
□ voor voorjaarstop 2003: Cie-voorstel tot vervanging van de formulieren voor medische behandeling in een andere lidstaat door een Europees ziekteverzekeringsbewijs
□ eind 2003: Cie maakt Europese website inzake beroepsmobiliteit operationeel
Positie werknemers/kwaliteit arbeid
□ Sociale partners zijn verzocht om de bedrijfsorganisatie beter te beheren door dialoog en preventieve aanpak, en worden opgeroepen om goede voorbeelden uit te wisselen bij de aanpak van herstructurering in de industrie
□ de Raad zal de Cie-mededeling inzake gezondheid en veiligheid bestuderen
Sociale Samenhang
Vergrijzing
■ najaar 2002: lidstaten presenteren nationale strategieraporten pensioenen
□ najaar 2002: lidstaten presenteren updates van stab- en convergentieprogramma's
□ voorjaar 2003: rapport Cie en Raad over pensioenen
□ voorjaar 2003: bespreking van toegang, kwaliteit en financiële houdbaarheid van gezondheidszorg en ouderenzorg
Armoede-bestrijding
□ 2002: lidstaten presenteren nationale actieplannen armoedebestrijding: armoede en sociale uitsluiting aanmerkelijk verminderen in periode tot 2010
□ najaar 2003: rapport Cie en Raad over sociale insluiting
Milieu/Duurzame ontwikkeling
De Commissie heeft in haar Synthese Rapport voorgesteld om binnen de milieu-dimensie de volgende 12-18 maanden te concentreren op transport, energie en milieu-technologie.
■ juni 2002 (voor Johannesburg): lidstaten ratificeren Kyoto-protocol
■ eind 2002: Cie heeft duurzaamheidsdimensie opgenomen in de effectbeoordeling in kader van betere regelgeving
□ 2002: Commissie Actieplan milieu-technologie
□ eind 2002: Raad besluit over invoering energieheffing parallel aan liberalisatie
□ voorjaar 2003: ER evalueert de strategie voor duurzame ontwikkeling
□ 2004: Cie internalisatie van milieukosten in kaderrichtlijn infrastructuur
□ 2010: aanzienlijke voortgang m.b.t. energie-efficiency
□ 2006: EU-gemiddelde ODA van 0,39%, per individuele lidstaat minstens 0,33%
Bijlage: Shortlist openstaande dossiers waarvan deadline eind 2002 afloopt
Dossier
Instantie die moet leveren
1. Studie kaderrichtlijn Diensten Algemeen Belang
Commissie
2. Richtlijn opening energiemarkt niet-huishoudens
VTE-Raad en EP
3. Tarifering grensoverschr. elektriciteitstransacties
VTE-Raad
4. Besluit Trans-Europese energienetwerken
VTE-Raad
5. Besluit om Single Sky in 2004 mogelijk te maken
VTE-Raad
6. Besluit luchthavenslots en havendiensten
VTE-Raad
7. Herziening richtsnoeren TEN's
VTE-Raad en EP
8. Besluit belastingpakket
ECOFIN
9. Richtlijn Europese energieheffing
ECOFIN
10. Modernisering Mededingingsregelsa
Raad v Concurrentievermogen
11. Besluit Gemeenschapsoctrooib
Raad v Concurrentievermogen
12. Studie internetsamenwerking tussen scholen
Onderwijsraad
13. Programma werkgelegenheidsbeleid
Sociale Partners
14. Herziening werkgelegenheidsstrategie
Commissie en Sociale Raad
15. Nationale strategierapporten pensioenen
Lidstaten
16. Nationale actieplannen armoedebestrijding
Lidstaten
17. Actieplan milieu-technologie
Commissie
18. Cie-verslag over richtsnoeren voor staatssteun
Commissie
Stand van zaken op 20 november 2002.
CEC = Centraal Economische Commissie
NL zakt in de concurrentiekracht-ranglijst van het World Economic Forum van nr.8 naar nr.15
Gemeten in arbeidsjaren is het niveau in internationaal perspectief nog niet voldoende.
Bij de aanbeveling voor NL is o.a. gebruik gemaakt van de Cardiff-rapportage en de aanbevelingen in de globale economische richtsnoeren.
Gegevens uit Nationale Actieplan Werkgelegenheid 2002; hierin zijn banen tussen 1-12 uur per week niet inbegrepen.
a Deadline al een keer verstreken: eind 2001
b Deadline al twee keer verstreken: eind 2001 en mei 2002
===