Persbericht
Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis herdenkt 150 jaar herstel Katholieke Kerk in Nederland
- Symposium op 23 november in de Aula van de Universiteit Utrecht over 150 jaar herstel bisschoppelijke hiërarchie en Aprilbeweging
- Bisschop A.H. van Luyn s.d.b. (Rotterdam, vice-voorzitter Nederlandse bisschoppenconferentie) neemt studie Staf en storm in ontvangst
- Grondwet van 1848 maakte herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 mogelijk
- Aprilbeweging bracht kabinet-Thorbecke ten val
- Scheiding van kerk en staat leidde tot grotere invloed van de religie op de politiek
Katholieken waren de moslims van de negentiende eeuw. Toen paus Pius IX in 1853 besloot de Katholieke Kerk in Nederland te herstellen en de oprichting aankondigde van een aartsbisdom te Utrecht en vier bisdommen in 's Hertogenbosch, Breda, Roermond en Haarlem, stak er in het overwegend protestantse Nederland een storm van verontwaardiging op: de Aprilbeweging. Velen vreesden het roomse gevaar: was de katholieke kerk geen vreemde macht, die vanuit het verre buitenland werd bestuurd? Waren roomse landgenoten eigenlijk wel te vertrouwen? Het lijkt opvallend veel op de wijze waarop vele autochtone Nederlanders tegenwoordig tegen de islam aankijken.
De herinvoering van de bisschoppelijke hiërarchie, het feitelijke herstel van de katholieke kerk in Nederland, en de Aprilbeweging zal volgend jaar uitgebreid herdacht worden. Op zaterdag 23 november 2002 luidt de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis het 150e herdenkingsjaar in met een groot, gratis toegankelijk symposium in de Aula van de Universiteit Utrecht op het Domplein.
De scheiding tussen kerk en staat in de Grondwet van 1848 had het herstel van de Katholieke Kerk mogelijk gemaakt. Maar diezelfde scheiding maakte het - anders dan menigeen tegenwoordig denkt - juist ook mogelijk, dat religieuze sentimenten een veel grotere rol gingen spelen in het publieke domein. De Aprilbeweging was de eerste grote uiting van religieuze invloed op de politiek. Het kabinet van Thorbecke, de opsteller van de Nederlandse grondwet, werd er door ten val gebracht.
Piet de Rooy, hoogleraar politieke geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, zal het thema inleiden, waarna Ronald van Raak, als historicus eveneens verbonden aan de UvA en wetenschappelijk medewerker van de SP, zal spreken over de Aprilbeweging als grootprotestantse nationalistische opstand. De weerstand tegen de liberale Grondwet van 1848 kwam vijf jaar later alsnog tot uiting. De gerenommeerde kerkhistoricus Hans Bornewasser (Theologische Faculteit Tilburg) zal verhalen hoe vijftig jaar geleden in katholieke kringen het herstel van de kerk herdacht werd.
Het symposium wordt besloten met een forum over de publieke rol van de religie. Deelnemers aan het debat zijn Peter Nissen, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, Haci Karacaer, directeur van de Turks-islamitische organisatie Milli Görüs Noord-Nederland, Jan Kees Hordijk, politiek filosoof, en Roelof Bisschop, historicus en theocraat.
Aan het eind van de dag zal een boek gepresenteerd worden waaraan tal van vooraanstaande historici (onder wie Thomas von der Dunk, Peter Jan Margry, Peter Nissen, Piet de Rooy en Hans de Valk) een nieuw licht werpen op de gebeurtenissen van 1853. Het eerste exemplaar zal in ontvangst genomen worden door de bisschop van Rotterdam, A.H. van Luyn s.d.b. als vice-voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie. Staf en storm - Het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853: actie en reactie staat onder redactie van Wim Janse en Jurjen Vis en wordt uitgegeven door uitgeverij Verloren te Hilversum.
- Aankondigingen van de dag worden zeer op prijs gesteld
- Bemiddeling bij interviews met sprekers of auteurs is mogelijk
- Journalisten van harte welkom
Inlichtingen bij de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis: 020 - 693 64 24 of 0182 - 53 72 72
Bijlagen:
- programma
- inhoud van de studie Staf en storm
(De beide bijlagen zijn ook hierbij gevoegd als Word-document)
Programma
Staf en storm
Het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853: actie en reactie
10.15-10.45 Ontvangst
10.45 Opening en welkomstwoorden
11.00 Prof. dr Piet de Rooy, hoogleraar Nederlandse geschiedenis sedert de middeleeuwen, Universiteit van Amsterdam: De Aprilbeweging als teleurstelling
11.30 Dr Ronald van Raak, historicus Universiteit van Amsterdam en medewerker Wetenschappelijk Bureau SP: De revolutie kwam vijf jaar later. De Aprilbeweging als protestants-nationalistische opstand
12.15-13.30 Pauze
13.30 Heropening
13.35 Prof. dr Hans Bornewasser, emeritus-hoogleraar geschiedenis van kerk en theologie Theologische Faculteit Tilburg: Honderd jaar Kromstaf en L.J. Rogier
14.15 Forum: De rol van de religie in het publieke domein:
- dr Roelof Bisschop, historicus
- dr Jan Kees Hordijk, politiek filosoof
- Haci Karacaer, directeur van de Turks-islamitische organisatie Milli Görüs Noord-Nederland
- prof. dr Peter Nissen, hoogleraar kerkgeschiedenis Katholieke Universiteit Nijmegen
15.15 Presentatie en aanbieding van het eerste exemplaar van de bundel Staf en storm aan A.H. van Luyn s.d.b, bisschop van Rotterdam en vice-voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie
16.00 Sluiting
Plaats: Aula, Academiegebouw Universiteit Utrecht, Domplein 29, Utrecht
De toegang is geheel vrij en gratis
Inlichtingen: 020 - 693 64 24 of 0182 - 53 72 72
Inhoud boek
Staf en storm. Het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853: actie en reactie
Veertiende verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
Redactie: Jurjen Vis en Wim Janse
Verloren, Hilversum, 2002
Jurjen Vis en Wim Janse - Woord vooraf
Piet de Rooy - Inleiding
Theo Clemens - Een kerk zonder bisschoppelijk bestuur. Een herwaardering van de periode vóór 1853
Hans de Valk - Meer dan een plaats. De keuze van Utrecht als aartsbisdom in 1853
Peter Jan Margry - Imago en identiteit. De problematische manifestatie van het katholieke in de Nederlandse samenleving rond het midden van de negentiende eeuw
Annemarie Houkes - Het succes van 1848. Politiek in de Aprilbeweging
Frits Broeyer - Het synodale establishment in de hervormde kerk en de Aprilbeweging
Jasper Vree - Groninger godgeleerden en predikanten in beweging: politiek en propaganda
Dick Schoon - Oude en nieuwe bisschoppen. De oud-katholieken en 1853
Piet Moleveld - Enkele protestantse tijdschriften rond 1853
Jan Jacobs - Van losse hulptroepen naar een welgeordend leger. Over de samenwerking tussen de priester-religieuzen bij de wederopbouw van katholiek Nederland na 1853
Sible de Blaauw - De kathedralen van 1853
Thomas von der Dunk - Een onverkoopbare kerk. Pastoor Joannes Hartman en de oude augustijnenstatie in de Heerenstraat
Arie Oliehoek - Van statie naar parochie. De hervorming van de katholieke kerk in Delft na de herinvoering van de hiërarchie (1853-1863)
Hans Bornewasser - 1953: Honderd Jaar Kromstaf . Kentering binnen de katholieke subcultuur
Peter Nissen - Wat valt er in 2003 te gedenken? 1853 in het levensbeschouwelijk bewustzijn van Nederland
Jan Dirk Snel- Een keuze uit de gebruikte literatuur
Personalia auteurs en redacteuren
Herkomst illustraties
Register