Persbericht Trimbos-instituut
Zelfbinding
Het Maandblad Geestelijke volksgezondheid in december
Naar alle waarschijnlijkheid komt er binnenkort een wettelijke
regeling voor `zelfbinding' in de psychiatrie. In maart presenteerde
het toenmalige kabinet een voorstel tot wijziging van de Wet
Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (Bopz). De vaste
kamercommissie voor vws besprak het in juli, en op 1 november
antwoordden de nieuwe, inmiddels demissionaire bewindslieden.
Consensus is nabij: geen partij, ook niet buiten de Kamer, lijkt
principieel bezwaar te hebben tegen het (inmiddels bijgestelde)
wetsvoorstel.
Als deze wetswijziging er doorkomt, wordt het mogelijk om
psychisch ontregelde burgers op te nemen en te behandelen terwijl zij
zich daartegen verzetten, maar zonder dat ze een gevaar vormen voor
zichzelf of hun omgeving. Dwang mag, ja moet, omdat de patiënt -
blijkens een eerdere, schriftelijke verklaring - het zo zou willen.
Er zijn vele andere manieren om vast te leggen wat er met je
gebeuren moet, mocht je ernstig ontregeld raken. Al jarenlang wordt er
geëxperimenteerd met `crisisprotocollen' of `-kaarten', met `nood-' en
`signaleringsplannen'. Maar als het erop aankomt, zijn zulke afspraken
zwak: opname en behandeling is onmogelijk wanneer je je daartegen
verzet. Een zelfbindingsverklaring daarentegen blijft van kracht
zolang je niet bij zinnen bent.
In het Maandblad van maart (MGv 02-3) onderzocht Patrick Delaere
hoe dwang wijsgerig te rijmen is met autonomie. Deze aflevering
presenteert de (door kamer en kabinet verbeide) uitkomsten van twee
andere, daar nauw mee samenhangende deelonderzoeken.
J.K.M. Gevers gaat na of een zelfbindingsmachtiging te rijmen is
met de grondwet, met de rechten van de mens en met andere
rechtsprincipes. Ja, vindt hij, want het gaat hier om `een tijdelijke
inbreuk, die bovendien gericht is op herstel van mogelijkheden van
zelfbeschikking'. Op dat laatste legt het herziene wetsvoorstel extra
nadruk: het gaat er niet om of de patiënt in staat is tot `redelijk
functioneren buiten de inrichting' maar of-ie in staat is tot
`redelijke waardering van zijn belangen terzake van een behandeling'.
Gevers onderzoekt ook of wijziging van de Wet Bopz eigenlijk wel
nodig is: biedt het huidige recht geen mogelijkheden voor dwang op
verzoek? Wel waar het gaat om ambulante interventies, maar daarvoor is
- zo stelt het kabinet - de nieuwe regeling beslist niet bedoeld.
Volgens het wetsvoorstel kan een zelfbindingsverklaring alleen
worden opgesteld door burgers die `genoegzame ervaring met
opneming en verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis'. Dat is groot
nieuws voor de cliëntenbeweging: `ervaringsdeskundigheid' wordt
wettelijk erkend. Maar kleven er niet ook nadelen aan?
Inge Varekamp onderzocht hoe patiënten, hun behandelaars en hun
naasten daarover denken. Als voordeel wordt ondermeer genoemd dat
zelfbinding cliënten (én hun vertrouwelingen) meer invloed verschaft
op hun behandeling. Maar het kan verkeren: zullen ze niet onder druk
geworden gezet om zichzelf te binden? En kunnen ze ervan op aan dat de
instelling en de behandelaars met wie ze in zee zijn gegaan de
afgesproken zorg zullen bieden?
Daar zit `m de kneep: waar vertrouwen ontbreekt, is de behoefte
aan een wettelijke regeling groot, maar haar kans van slagen klein.
`Kijk, als je echt vrij wilt zijn, dan moet je het misschien niet
doen,' zegt een van de geïnterviewde cliënten, `Maar ik wil geen
vrijheid van de mensen waar ik van houd.'
Het Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) is een uitgave van het
Trimbos-instituut (Netherlands Institute of Mental Health and
Addiction) in samenwerking met Bohn Stafleu Van Loghum. Het heeft een
onafhankelijke redactie. Journalisten en politici kunnen een gratis
exemplaar aanvragen: tel. 030-297 11 00 (fax: 030-297
11 11); e-mail: mgv@trimbos.nl of: MGv, Postbus 725; 3500 AS Utrecht.
Anderen kunnen een exemplaar bestellen bij de uitgeverij: BSL
Klantenservice, Postbus 246; 3990 GA Houten; tel.: 030-638 37 36 (fax:
030-638 39 99); website: http://www.bsl.nl.
Zie ook de inhoudsopgave van het laatstverschenen nummer.
---