E-QUALITY
Persbericht
Den Haag, 17 december 2002
E-Quality publicatie:
Burgers in Beeld. Beeldvorming naar gender en etniciteit in
overheidsbeleid
De overheid draagt er zorg voor om beleid voor alle burgers te
ontwikkelen, zonder groepen burgers uit te sluiten. In- en
uitsluitingsmechanismen spelen echter soms ongemerkt een rol.
Bijvoorbeeld door het taalgebruik waarmee de overheid over burgers
schrijft en de beeldvorming die hieruit naar voren komt. Door rekening
te houden met beeldvorming in beleidsteksten, kan beleid nog beter op
groepen burgers worden afgestemd en daardoor effectiever zijn. Hierbij
zijn gender en etniciteit belangrijke ordeningsprincipes. Dit is de
mening van Maayke Botman en Mariette Hermans, beleidsadviseurs bij
E-Quality, expertisecentrum voor gender en etniciteit. Zij komen tot
deze conclusie in hun boek 'Burgers in beeld. Beeldvorming naar gender
en etniciteit in overheidsbeleid'.
De auteurs onderzochten hoe in beleidsteksten de maatschappelijke
ordeningsprincipes gender (mannelijkheid en vrouwelijkheid) en
etniciteit tot uitdrukking komen. Hun conclusie: soms wordt beleid
gender- en etniciteitsneutraal gepresenteerd waarbij voorbijgegaan
wordt aan het feit dat burgers uit mannen en vrouwen van verschillende
etnische achtergronden bestaan met mogelijk verschillende behoeften.
Soms wordt specifiek beleid ontwikkeld voor een doelgroep terwijl de
problematiek voor veel meer groepen aan de orde is. En soms worden
stereotyperingen over bepaalde groepen burgers weergegeven in beleid
of is beleid overgeneraliserend. Kortom, het heeft zin om stil te
staan bij gender en etniciteit als ordeningsprincipes in beleid, omdat
daarmee beleid gerichter kan worden toegeschreven naar een of meerdere
groepen in de samenleving en daardoor dus effectiever is. Dit draagt
bovendien bij aan een genuanceerder, meer betrouwbaar beeld over
groepen burgers in onze samenleving.
Taalgebruik
In het eerste deel van de publicatie gaan de auteurs nader in op
beeldvorming en taal. Woorden krijgen immers niet alleen een
betekenis, maar ook een lading, al naar gelang de context. Zo zijn er
verschillende woorden om te verwijzen naar iemand die zich schuldig
maakt aan een strafbaar feit, bijvoorbeeld 'boef', 'delinquent' of
'crimineel'. Hoewel ze dezelfde betekenis hebben, hebben deze woorden
dus verschillende ladingen. Beeldvorming in taal heeft dan ook te
maken met hoe taalgebruikers de wereld om hen heen indelen in
categorieën.
Als het gaat om beleid, worden burgers in allerlei groepen ingedeeld.
De overheid spreekt bijvoorbeeld over 'nieuwkomers' in het
inburgeringsbeleid, over 'allochtonen' in het integratiebeleid en over
'ouders' wanneer het gaat om beleid gericht op arbeid en zorg. Deze
indelingen zijn vaak erg statisch en gaan voorbij aan het feit dat
burgers in verschillende categorieën vallen. Voor mannelijke
'nieuwkomers' is wellicht ander beleid effectief dan voor vrouwelijke
'nieuwkomers'. Wanneer beleid vanuit de verwevenheid van gender en
etniciteit (en andere ordeningsprincipes) ontwikkeld wordt, kan het
mogelijk beter afgestemd worden op verschillende doelgroepen.
Onzichtbare norm
Soms nemen indelingen van burgers de vorm aan van tweedelingen.
Hierdoor worden categorieën burgers tegenover elkaar geplaatst:
'mannen' versus 'vrouwen', 'autochtonen' versus 'allochtonen',
'hetero's' versus 'homo's', 'christenen' versus 'moslims', etc. In
Burgers in Beeld wordt uitgelegd hoe door tweedelingen, normeringen in
beleid ontstaan. Het beleid dat bijvoorbeeld gericht is op de
doorstroom van vrouwen naar hogere functies in organisaties, is
gericht op verandering van een norm: namelijk de norm dat de top van
organisaties vaak met name uit mannen bestaat.
Deze norm blijft echter veelal onzichtbaar en is impliciet verweven in
beleid. Bij de ontwikkeling van beleid is het juist van belang je van
de normerende werking bewust te zijn, zodat beleid beter afgestemd kan
worden op de diverse werkelijkheid. In deel twee van Burgers in Beeld,
worden aan de hand van voorbeelden uit bestaande beleidsnota's,
beeldvormingsmechanismen in kaart gebracht en uitgebreid toegelicht.
---
---