Cursus 'Beroemde boeken'
Titelprent van de Statenbijbel uit 1637. Signatuur KB 2112 A 1
Portret van Multatuli. Letterkundig Museum, Den Haag
Anne Frank, Het Achterhuis. Signatuur KB 1468 B 54
Startpagina Bibliopolis
In het voorjaar van 2003 bieden de Koninklijke Bibliotheek en Campus
Den Haag van de Universiteit Leiden de collegereeks 'Beroemde Boeken'
aan. In de colleges staat de maatschappelijke betekenis van boeken
centraal. De sprekers behandelen tien bekende en minder bekende
werken, van de Flora Batava tot het dagboek van Anne Frank, Het
Achterhuis. Voor zover mogelijk worden exemplaren van de besproken
boeken uit het bezit van de Koninklijke Bibliotheek getoond. De cyclus
wordt besloten met een kennismaking met het project Bibliopolis. De
geschiedenis van het Nederlandse boek on-line, dat door de Koninklijke
Bibliotheek in samenwerking met onder meer medewerkers van de
Universiteit Leiden is uitgevoerd. De colleges worden gegeven door
zeven verschillende sprekers. Alle sprekers hebben een brede
academische kennis op het gebied van boekwetenschappen en zijn
verbonden aan de Koninklijke Bibliotheek of de Universiteit Leiden.
Data: maandagavond 3 februari - 28 april
Tijd: 19.30 - 21.30 uur
Locatie: Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Kosten: 250 euro (inclusief lenerspas Koninklijke Bibliotheek en
koffie/thee op de college-avonden)
U kunt een informatiebrochure met inschrijfformulier aanvragen via
info@campusdenhaag.nl of telefoon 070 3021070.
College 1, maandagavond 3 februari
De Biblia Latina van Johannes Gutenberg (Mainz, c. 1456). De
achtergrond en betekenis van de boekdrukkunst.
Door: Prof. dr. P.G. Hoftijzer, Scaliger Instituut / Werkgroep
Boekwetenschap Universiteit Leiden; boekhistoricus, publiceert over de
geschiedenis van het boek in de vroegmoderne tijd.
Rond het midden van de vijftiende eeuw vond de edelsmid Johannes
Gutenberg uit Mainz de boekdrukkunst uit. Dit inleidende college gaat
in op de vraag wat Gutenberg nu eigenlijk heeft uitgevonden, hoe hij
bij de druk van zijn beroemdste uitgave te werk is gegaan en wat de
lotgevallen van Gutenbergs bijbel zijn geweest. Ook zal aandacht
worden besteed aan de enorme betekenis van de boekdrukkunst voor onze
westerse samenleving.
College 2, maandagavond 10 februari
Jan van Ruusbroec, Die geestelicke brulocht (ca. 1340). De reputatie
van een auteur en zijn werk in de Middeleeuwen
Door: Dr. G.Warnar, Scaliger Instituut, Universiteitsbibliotheek
Leiden; neerlandicus, publiceert over Middelnederlandse letterkunde.
De geschiedenis van Die geestelike brulocht van Jan van Ruusbroec
omspant inmiddels meer dan zes eeuwen. Nog altijd verschijnen nieuwe
vertalingen, tekstedities en bloemlezingen van dit grootse prozawerk.
Toch is de vroege geschiedenis van de Brulocht en haar auteur het
meest intrigerend; ze leert ons bovendien veel over de
eigenaardigheden van tekstoverlevering en de positie van de auteur in
de handschriftencultuur van de Middeleeuwen.
College 3, maandagavond 17 februari
Nicolaus Copernicus, De revolutionibus orbium coelestium (Neurenberg,
1543). Censuur en wetenschap.
Door: Dr. B.P.M. Dongelmans, Opleiding Nederlands / Werkgroep
Boekwetenschap Universiteit Leiden; neerlandicus en boekhistoricus,
publiceert over de geschiedenis van het Nederlandse boek in de
negentiende en twintigste eeuw.
Toen in 1543 Copernicus' Over de omwentelingen van de hemellichamen
verscheen, bleef het boek vrijwel onopgemerkt. In 1616 - 63 jaar later
- verbood de katholieke kerk de verdere druk, verspreiding en lectuur
ervan. Wat was er in die tussentijd allemaal gebeurd? En waarom kwam
het boek ineens op de index van verboden boeken voor? Censuur en kerk,
wetenschap en geloof, met de aarde als onbeweeglijk middelpunt van het
heelal, de inzet van de strijd én van dit college.
College 4, maandagavond 3 maart
Constantijn Huygens, Otiorum libri sex (Den Haag, 1625). Vorm en
inhoud in het zeventiende-eeuwse boek.
Door: Dr. A. Leerintveld, Afdeling Bijzondere Collecties, Koninklijke
Bibliotheek; neerlandicus, publiceert over zeventiende-eeuwse
Nederlandse letterkunde.
In dit college wordt de invloed van een auteur op de typografische
vormgeving van zijn gedrukte werk gedemonstreerd aan het voorbeeld van
Constantijn Huygens (1596-1687) en zijn bundel Otiorum libri sex
(1625). Huygens had namelijk uitgesproken ideeën over hoe hij zijn
debuutbundel, met daarin beroemde gedichten als 'Batava Tempe', ''t
Costelick Mal', 'Dorpen en Stedestemmen', 'Printen' en de 'Uitlandighe
Herder', gedrukt wenste te zien.
College 5, maandagavond 10 maart
De Statenbijbel (Leiden, 1637). Ideaal en commercie in de uitgeverij
Door: Prof. dr. P.G. Hoftijzer
De geschiedenis van de vertaling van de bijbel in het Nederlands vindt
zijn bekroning in de Statenbijbel van 1637. De Statenbijbel heeft de
Nederlandse taal en cultuur diepgaand beïnvloed, maar de voor- en
publicatiegeschiedenis ervan laat ook zien dat het godsdienstig ideaal
van een zuivere bijbelvertaling zich niet kon onttrekken aan de
commerciële praktijk van het boekenbedrijf.
College 6, maandagavond 17 maart
De Flora Batava (1800-1934). De illustratie van het boek.
Door: Drs. M. van Delft, Afdeling Bijzondere Collecties, Koninklijke
Bibliotheek; historicus, publiceert over het Nederlandse boek in heden
en verleden.
De illustratietechniek maakte in de negentiende eeuw een enorme
ontwikkeling door.Waren rond 1800 de lithografie en het drukken in
kleur nog nauwelijks aan de orde, aan het eind van de eeuw waren dit
reguliere praktijken geworden in het boekbedrijf. Deze ontwikkeling
wordt in dit college behandeld aan de hand van de Flora Batava, een
uitgave in losse afleveringen waarin alle in Nederland in het wild
voorkomende planten opgenomen zouden worden. In 1800 werd aan deze
uitgave begonnen en pas 134 jaar later werd het werk voltooid.
College 7, maandagavond 24 maart
Multatuli, Max Havelaar (1860). De positie van de auteur in de
negentiende eeuw.
Door: Drs. R. Storm, Afdeling Vakbeheer, Koninklijke Bibliotheek;
neerlandicus, met als specialisatie literatuur uit Nederlands-Indië.
In 1860 verscheen Max Havelaar of de koffij-veilingen der Nederlandsche handel-maatschappij van Eduard Douwes Dekker alias Multatuli. In dit college zal worden ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van dit - volgens een in 2002 gehouden enquête - 'belangrijkste boek van de Nederlandse letterkunde'. Aan de orde komen onder andere kopijrecht, nadruk en tekstbezorging.
College 8, maandagavond 31 maart
Gerrit Komrij, Capriccio (Amsterdam, 1978). Uitgever en auteur in de
marge van het boekbedrijf.
Door: P. van Capelleveen, Afdeling Bijzondere Collecties, Koninklijke
Bibliotheek; publiceert over het bijzondere boek in de negentiende en
twintigste eeuw.
In 1978 verscheen de eerste uitgave van de dichtbundel Capriccio van
Gerrit Komrij. Het boekje met een reeks van tien liefdesgedichten werd
in beperkte oplage gedrukt op de pers van Sub Signo Libelli, als
'drukwerk in de marge'. De tekst werd later opgenomen in de reguliere
bundel Het schip De Wanhoop, maar in bibliofiele kringen is vooral de
luxe editie een gezocht collector's item geworden. In dit college is
de aandacht gericht op de rol van de 'drukker in de marge':zijn
invloed op de tekst, de wijze van redigeren, illustreren, zetten,
drukken, uitgeven en distribueren.
College 9, maandagavond 7 april
Anne Frank, Het Achterhuis (1942-44). Teksteditie en authenticiteit
Door: Dr. B.P.M. Dongelmans.
Het Achterhuis (1947) van Anne Frank is in meer dan zestig talen
vertaald en er zijn ruim 25 miljoen exemplaren van verkocht. De vraag
is waarom het dagboek van dit joodse meisje zo immens populair is
geworden, niet alleen als jeugdboek, maar ook als boek dat volwassenen
nog met graagte lezen. Is het de authenticiteit, de omstandigheden van
haar dood (Bergen Belsen 1945), fungeert het als een symbool of lezen
we echt wereldliteratuur? Deze en andere vragen komen in dit college
aan de orde.
College 10, maandagavond 28 april
Bibliopolis. De geschiedenis van het Nederlandse boek on-line.
Door: Drs. M. van Delft
In veel landen wordt momenteel gewerkt aan een nationale geschiedenis
van het boek. Zo ook in Nederland. Toch is de situatie bij ons
anders.Worden elders meerdelige gedrukte werken gepubliceerd, in
Nederland is ervoor gekozen een nationale geschiedenis van het
gedrukte boek in elektronische vorm te maken: Bibliopolis. Dit project
is het afgelopen najaar gereed gekomen en te zien op het web
(www.bibliopolis.nl). Dit afsluitende college gaat in op de
achtergronden van Bibliopolis en biedt een introductie tot dit 'boek
van de toekomst'.
Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland