persbericht / nr. 2003-01, 16 januari 2003
Plant Research International zorgt met geur voor hogere opbrengsten van rooibosthee
Een Zuid-Afrikaans - Nederlands samenwerkingsverband gaat schadelijke insecten in de teelt van rooibosthee aanpakken. Rooibos Ltd., ARC-Small Grain Institute, Plant Research International, Entocare en Syntech zijn de partners in het onderzoeksproject dat loopt tot eind 2005. Senter, agentschap van met Ministerie van Economische zaken, financiert 60% van de projectgelden. Rooibos Ltd. verwacht een toename in de vraag naar rooibosthee van zeker 35% in de onderzoeksperiode. De meest schadelijke insecten in de rooibosteelt zijn nauwelijks met pesticiden te bestrijden. Met een effectieve bestrijding van deze insecten zal de teelt met een jaar verlengd kunnen worden tot zes jaar en zal de opbrengst jaarlijks hoger zijn. De sterk stijgende vraag naar biologisch geteelde thee vraagt om nieuwe doeltreffende gewasbeschermingsmethoden. De organisaties zoeken daarom vooral nieuwe biologische bestrijdingsmethoden. Plant Research International gaat haar kennis en expertise op het gebied van geurstoffen hiervoor inzetten.
Schadelijke nachtvlinders
Twee soorten nachtvlinders zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de schade toegebracht aan de rooibosplanten. De larve van Isturgia exerraria ('looper'), voedt zich met de naalden van de plant, waardoor de plant minder oplevert. De andere vlindersoort, Monopetalotaxis doleriformis ('clearwing') levert de grootste problemen. De larven boren zich in de plant, waardoor directe schade aan de plant ontstaat. Belangrijker is, dat zich in de geboorde tunnels makkelijk ziekteverwekkende schimmels en bacteriën ontwikkelen. Hierdoor ontstaat indirecte schade. Vanwege de droge omstandigheden waaronder rooibos groeit, hebben schimmels en bacteriën zonder deze 'hulp' weinig kans om de plant te infecteren. De larven zelf zijn onbereikbaar voor natuurlijke belagers en insecticiden. Het is daarom belangrijk om bestrijdingsstrategieën te ontwikkelen, die ingrijpen op andere stadia dan het larvale stadium.
Feromonen en vijanden
De partners richten zich op het vinden van natuurlijke vijanden en feromonen (geurstoffen) om vlinders waar te nemen, in vallen te lokken of te verwarren. Monopetalotaxis doleriformis is niet waar te nemen zonder de planten op te graven, dus te slopen. Met feromoonvallen wordt de soort al in een vroeg stadium waargenomen. De juiste tijd voor (conventionele) bestrijding kan daarmee worden bepaald. Het Wageningse bedrijf Entocare zal zich de komende jaren gaan toeleggen op het verzamelen, screenen en kweken van natuurlijke vijanden van de rooibosbelagers die de vlinders aanpakken voordat ze het schadelijke stadium bereiken, bijv. insecten die de eitjes van de mot eten. Plant Research International zal zich bezighouden met de identificatie en toepassing van de feromonen van de twee rooibosvlinders. Eén van de belangrijkste technieken hiervoor is de electroantennography (EAG). De elektronische reactie van de antenne van de mot op langskomende stoffen geeft aan wat het insect wel en niet kan ruiken. De vrouwtjesmotten produceren gewoonlijk de seksferomonen en lokken daarmee de mannetjes. Met de EAG-techniek kunnen uit een complex mengsel (extract van vrouwtjesmotten) die verbindingen worden geïndentificeerd, die het mannetje kan waarnemen en die dus mogelijk iets met het seksferomoonsysteem te maken kunnen hebben. TNO-Industrie in Eindhoven gaat de geselecteerde verbinding formuleren in een slow-release systeem. De PHEROBANK van Plant Research International maakt het feromoon. Vervolgens is het nodig om de gesynthetiseerde stoffen in het veld te testen. Is het mogelijk de vlinders te lokken, zodat signalering en wegvangen of bestrijden mogelijk is? Zijn de mannetjes dusdanig in verwarring te brengen dat ze de vrouwtjes niet meer vinden? Een ander deelonderzoek richt zich op het namaken van de geur van de rooibosplant zelf. De verwachting is dat met dit geurboeket zowel mannetjes als (zwangere) vrouwtjes gelokt kunnen worden. Syntech uit Hilversum gaat de benodigde extra gevoelige EAG apparatuur voor dit onderzoek ontwikkelen.
Gewas en economie
De firma Rooibos Ltd. is met ongeveer 300 aangesloten -telers verreweg de
grootste verwerker van deze steeds populairder wordende thee, waar een
rustgevende werking aan toegescheven wordt. Rooibos behoort tot een andere
plantenfamilie dan de bekende zwarte thee. De plant groeit uitsluitend op
bepaalde Zuid-Afrikaanse gronden, waar verder niet veel groeit. De
productiewijze van de thee zelf is wel identiek aan die van zwarte thee.
Miljoenen mensen wereldwijd drinken rooibosthee. Dat rooibos stijgt in
populariteit valt direct op te maken uit de stijgende export. Het grootste
deel van de thee wordt nog wel in Zuid-Afrika zelf genuttigd. De verwachting
voor de komende jaren is een flinke stijging van de productie en export.