Nieuwjaarsspeech Nederland~ICT, 16 januari 2003
Dames en Heren,
Nee, ik ben niet uw nieuwe voorzitter, dat heeft u goed gezien. Helaas moest /Henk Broeders vandaag verstek laten gaan wegens een belangrijke buitenlandse reis. Ik ben echter zeer vereerd u als mede-bestuurslid van Nederland~ICT te mogen toespreken op deze Nieuwjaarsreceptie.
Het afgelopen jaar is in vele opzichten een bewogen jaar geweest. Wereldwijd waren de gevolgen van 11 september 2001 duidelijk merkbaar en ook in ons eigen land zijn we in 2002 ook geconfronteerd met spanningen. Allereerst de moord op Fortuyn, gevolgd door verkiezingen die het Nederlandse poldermodel volledig op zijn kop zette. Er ontstond veel discussie over de rol en effectiviteit van de overheid. Het vertrouwen in de politiek kreeg een flinke knauw, niet in de laatste plaats door gerommel van bewindspersonen. Hoe raakt dat onze sector? Behoorlijk, en ik geef u daar een paar voorbeelden van.
Voor Nederland~ICT bleek de lobby voor de sector op zijn zachtst gezegd lastig: de verandering na de verkiezingen in mei 2002 waren wel erg groot. Was ICT eerst de "knuffelbeer" van de Nederlandse politiek, het onderwerp lijkt nu volstrekt van de politieke agenda verdwenen. Ik zeg nadrukkelijk: 'lijkt', want ik ben in dit geval blij met de blijvende aandacht van de ambtelijke organisaties voor ICT. Maar het kan natuurlijk niet zo zijn dat de ambtenaren in dit land een grote mate van betrokkenheid en deskundigheid hebben, terwijl de meeste politieke partijen op dit moment niet eens een echte ICT-woordvoerder hebben. Tekenend voor die situatie was het TV-debat tussen CEO's uit onze achterban en politici dat Nederland~ICT eind december organiseerde. Van de drie moeizaam gevonden politici, was er slechts één werkelijk ingevoerd in de materie. Ik vind dat zoiets niet kan! Straks stagneert de ontwikkeling van de Nederlandse kenniseconomie omdat politici niet de goede keuzes kunnen maken: kiezen we voor asfalt of voor investeringen in ICT om belangrijke maatschappelijke en economische problemen op te lossen in bijvoorbeeld onderwijs, zorg, veiligheid en mobiliteit. Kennis en politiek commitment is daarom absoluut noodzakelijk. Zowel bij politieke partijen, als vanuit de regering. Want een enthousiaste én deskundige regievoering is noodzakelijk, wil Nederland haar ambities als kenniseconomie waar maken.
Veelbelovend is de aandacht van het Ministerie van Economische Zaken voor ICT. Ik ben blij met een van de laatste beslissingen van het vorige kabinet om het Directoraat Generaal Telecom en Post (DGTP), waar de telecomdossiers en zaken als breedband liggen, over te hevelen naar het Ministerie van Economische Zaken, dat staat voor belangrijke onderwerpen als innovatie, concurrentiekracht en het creëren van een excellente ICT-omgeving. De integratie tussen DGTP en EZ moet leiden tot de benodigde slagkracht in beleid die voor onze sector zo belangrijk is. Wel vraag ik hier de Minister van Economische Zaken, Hoogervorst, en namens hem de staatssecretaris Joop Wijn, om de daadwerkelijke integratie tussen beide organisaties zo snel mogelijk te realiseren. Naar ons idee gaat dat te langzaam.
Naast politieke vertraging heeft onze sector last van een probleem van heel andere orde. Het afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van de bouwfraude en andere parlementaire enquêtes, die het terughoudende gedrag van de overheid duidelijk beïnvloeden. Afspraken met het bedrijfsleven worden stevig afgehouden, omdat men eerst wacht op de criteria aan de hand waarvan men die afspraken kan toetsen. Daar hebben we flink last van. Denkt u maar aan de aanbestedingen. Nederland~ICT heeft, zowel zelfstandig als samen met het VNO-NCW, afgelopen jaar reeds aandacht gevraagd voor de geldverslindende praktijken die overheidsdiensten er op na houden bij aanbestedingstrajecten. Ik heb het over loterijen die worden bedacht om deelnemers uit te sluiten, het gewoonweg stopzetten van een aanbesteding, terwijl leveranciers er dan al vele tienduizenden, zoniet honderdduizenden euro's in hebben geïnvesteerd, en ga zo maar door. Het laatste nieuwtje op dit front is de financiële per overheidsdienst volstrekt arbitraire toets die bedrijven moeten doorstaan om mee te mogen doen in een aanbestedingstraject. Dit 'spelen op zekerheid' legt bedrijven een financiële rapportageplicht op, die naast de bestaande eisen wederom extra administratieve lasten betekenen en soms volstrekt ten onrecht tot uitsluiting leidt. Die praktijken schaden het bedrijfsleven, overigens niet alleen de ICT-sector. En dan heb ik het nog niet over MKB-ondernemingen, die door de exorbitante kosten en inspanningen al helemaal niet meer kunnen meedingen.
In dit verband wijs ik u graag op een paradox: het is hard nodig dat overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen, zoals universiteiten, goed samenwerken om innovatie en de concurrentiekracht van Nederland te bevorderen. Dit vereist een klimaat van vertrouwen en onderling overleg, dat in de praktijk op dit moment haaks lijkt te staan op het wantrouwen dat bij de overheid bestaat jegens samenwerking. Natuurlijk moet de integriteit van iedere afspraak boven elke twijfel verheven zijn, maar de vele regels die transparantie van de markt en concurrentie bevorderen lijken nu door te slaan naar een wel heel rigide regime.
Overigens legt die vereiste integriteit wel eisen op aan onszelf als branche en bedrijfsleven. Willen we zelf een bijdrage leveren aan dat vertrouwen, dan is het zaak om met elkaar in pre-competitief verband samen te werken en die samenwerking ook actief in te zetten ten behoeve van de overheid en het bredere bedrijfsleven. Want zeker nu ligt er voor ons de taak, om vooral duidelijk te maken hoe het zit met ICT: gewoon en degelijk, zonder mythen. Natuurlijk kan de Nederlandse economie en samenleving niet zonder ICT, maar we moeten het plaatsen waar het hoort. ICT is een belangrijk middel om maatschappelijke problemen op te lossen en betere prestaties te leveren, geen doel op zich.
Nederland~ICT wil dit gedachtegoed in 2003 vormgeven door twee initiatieven. Allereerst willen we innovatiesalons per sector organiseren, waarin de samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinfrastructuur wordt uitgewerkt. Dat moet naar ons idee leiden tot concrete samenwerking in projecten en het bijeenbrengen van bestaande initiatieven en partijen die in die betreffende sector belangrijk zijn. Doel is ook om de verkokering die we nu vanuit de ICT-sector dikwijls meemaken te vermijden en te leren van elkaars ervaringen. Een tweede initiatief nemen we samen met Media Plaza. Wij willen als sector graag samenwerken met de overheid in het Breedband Expertise Centrum, een concreet plan van DGTP om kennis, kunde en ervaringen rond breedband bij elkaar te brengen.
Dames en heren,
Wat kunt u verder van Nederland~ICT in het komend jaar verwachten.
Met de komst van het TelewerkForum en Netelcom als geassocieerde leden is onze organisatie verder versterkt. Hun expertise op het terrein van telecommunicatie en werken op afstand, zal worden gebundeld met onze eigen inspanningen. Over het telecombeleid is gisteren intensief gesproken met de CEO's van de grootste telecombedrijven onder leiding van Henk Broeders en VNO-topman Jacques Schraven. Een van de speerpunten in 2003 is het stimuleren van marktherstel, waarin uiteraard breedbandtoepassingen een belangrijke rol spelen. Ook de overheid als launching customer is nog nooit zo belangrijk geweest. Laat de overheid daar nu invulling aangeven: geen nota's meer, maar investeringen! Tenslotte het wetgevingstraject: van de nieuwe Telecomwet gaat helaas geen stimulans uit voor de bedrijvigheid. Het zet eerder de handrem op investeringen in infrastructuur en diensten, waardoor ons vestigingsklimaat verslechtert. Dat, gevoegd bij de stagnerende R&D-inspanningen en de problemen in het onderwijs, baart ons grote zorgen. De eerder door de overheid geformuleerde ambities zoals Nederland Kennisland en e-Europe voorbij worden niet waargemaakt! Wij hopen dat met onze ideeën voor een stimulerend overheidsbeleid in 2003 rekening zal worden gehouden.
Op heel ander terrein werken wij nu reeds intensief samen met de overheid in KWINT, het project dat de risico's van internetgebruik onder de aandacht van bedrijfsleven en burgers brengt. In het verlengde daarvan heeft Nederland~ICT haar inspanningen rond privacy vorm gegeven in PrivacyPunt. Leden kunnen hier aankloppen voor gratis advies en aanvullende diensten die verband houden met veilige en betrouwbare ICT in het algemeen, en de naleving van wettelijke voorschriften in het bijzonder. Zie PrivacyPunt als zelfregulering via kwaliteitsbeleid, waarmee we ons positief onderscheiden. PrivacyPunt fungeert trouwens ook als etalage voor aanbieders van oplossingen. Wie daar gebruik van wil maken, moet beslist contact opnemen.
Het Nationaal ICT Event, dat wij ook dit jaar weer realiseren samen met het Ministerie van Economische Zaken en MediaPlaza, is een belangrijke activiteit om ICT-innovaties en toepassingen onder de aandacht te brengen van overheid en bedrijfsleven. Op het Nationaal ICT Event op 20 mei aanstaande worden de belangrijkste e-business en ICT-gerelateerde awards in Nederland uitgereikt, waaronder de Broos van Erp Prijs en de ICT Company Award. Ik nodig u uit uw naam te verbinden aan dit unieke evenement, want juist nu moeten wij laten zien hoe ICT als middel kan bijdragen aan de economische en sociale ontwikkeling van ons land.
Zoals ik u net reeds zei, zal ook de aanbestedingspraktijk komend jaar hoog op onze agenda staan. Vifkantec is binnen onze geledingen de organisatie die daar de trekker van is. Diezelfde Vifkantec is ook initiatiefnemer van de beurs MyOffice die begin oktober 2003 wordt gehouden. Ook hier wordt het initiatief echter branchebreed gedragen. Dit initiatief is immers voor de gehele ICT-branche een prachtig platform om de laatste ontwikkelingen te laten zien aan Kantoorhoudend Nederland.
Op milieugebied zijn met ingang van 1 januari de spelregels voor het ICT~inzamelsysteem gewijzigd. Voortaan worden computer- en telefoonfabrikanten aangeslagen op basis van hun huidige marktaandeel, in plaats van hun aandeel in teruggehaalde apparatuur. Dankzij deze nieuwe regeling bestaan er nauwelijks nog 'freeriders' (bedrijven die niet meebetalen voor hun eigen afgedankte producten) en 'verweesden' (afgedankte producten van bedrijven, die niet meer bestaan). Dit inzamelsysteem, waarbij de producent en niet de consument betaalt, haalde afgelopen jaar maar liefst 9,8 miljoen kilo oude apparatuur op, ruim 16 procent meer dan in 2001. Kortom: een resultaat waar de ICT branche terecht trots op kan zijn.
Ik heb u in mijn inleiding reeds gezegd, dat een eerlijke en open omgang met personeel voor ICT-bedrijven de achilleshiel is van goede bedrijfsvoering. De werkgeversvereniging ICT zal zich daarom ook komend jaar intensief met arbeidsvoorwaarden in onze sector bezighouden. Zowel in de sfeer van CAO-onderhandelingen als bij de ondersteuning van leden. Een belangrijke nieuwe activiteit van de Werkgeversvereniging ICT in 2003 is de oprichting van een eigen bedrijfstakpensioenfonds die reeds per 1 juli van start zal gaan. Met dit pensioenfonds wil de Werkgeversvereniging de ICT'ers in onze sector een nog beter pensioen bieden, dan nu reeds het geval is.
En dan nu de cijfers!
Ook dit jaar heeft Nederland~ICT in samenwerking met onderzoeksbureau Heliview uit Breda de belangrijkste ontwikkelingen en prognoses uit onze branche onderzocht. Het is dit jaar de zevende keer, en het moet een keer gezegd worden, dat Heliview elk jaar weer een geweldige prestatie levert, door in zo'n kort tijdsbestek de belangrijkste gegevens voor ons op tafel te hebben.
Het zal u niet verbazen, dat de ICT-sector in 2002 een zwaar jaar heeft gehad. De totale omzet daalde van 21 miljard in 2001 naar 20,25 miljard euro in 2002, een daling van 3,6%. Voor dit jaar wordt een bescheiden stijging voorzien van rond de 4%. Achter deze totaalcijfers gaan echter grote verschillen schuil.
De FENIT-leden hebben het duidelijk zwaarder gehad dan in 2001, en zagen een marktdaling van 5% tot 11,25 miljard euro. De sectoren die daarbij de hardste klappen hebben gehad zijn de IT-dienstverleners met een daling van 14,5% en opnieuw hardware met ruim 13%. De software-industrie heeft daarentegen ook in 2002 een behoorlijke groei doorgemaakt van ruim 23%. Voor komend jaar is de prognose dat de IT-sector zal groeien met zo'n 4%.
2002 is ook voor de totale telecomsector geen goed jaar geweest, al zijn de eerste tekenen van herstel te zien. Maar het na-ijleffect van de zware tijden zal ongetwijfeld nog lang doorklinken bij de telecom-toeleveranciers. De totale telecom-markt kent in 2002 een omzetdaling van 1,4%. In tegenstelling tot de IT-markt zijn tegenstellingen tussen de verschillende marktsegmenten hier minder uiteenlopend. Zo bleef de vaste telefonie op hetzelfde niveau (0%), terwijl de mobiele telefonie toch nog een omzetgroei van 2,7% realiseerde. Het dataverkeer daalde met ruim 7%. Voor 2003 ziet ook de telecomsector een toename. De groei zou volgend jaar uitkomen op 5%, waarbij opvallend genoeg, de verwachting is dat vaste telefonie het meeste zal groeien, ruim 7%.
Kantoortechnologie-markt de Vifkantec-leden is in 2002 ook gedaald, en wel met zo'n 6%. De sterkste daling daar kwam tot stand in de postverwerkende apparatuur, repro en meubilair. Printers deden het met een minimale stijging van 0,9% nog aardig, terwijl Database Management Systems (DMS) het best presteerde met een groei van 7,2%. Ook in de kantoortechnologie-sector is de verwachting, dat het dieptepunt is gepasseerd en dat er volgend jaar een bescheiden 1 à 2 procent groei kan worden gerealiseerd.
Onze sector heeft het afgelopen jaar op de arbeidsmarkt de tering nar de nering moeten zetten. Hoewel er nog steeds vacatures zijn voor gekwalificeerde functies, is het huidige overschot op de arbeidsmarkt zo'n 3000 medewerkers. De wijze waarop de sector met haar medewerkers omgaat, vraagt daarbij om een uiterst zorgvuldige benadering. Allereerst zijn onze medewerkers onze belangrijkste "asset". Mensen maken het succes van de ondernemingen. Tegelijkertijd zien we dat er direct weer tekorten ontstaan, als de markt weer aantrekt, omdat minder studenten kiezen voor ICT-studies. We moeten dus nu al - hoe paradoxaal ook - rekening houden met het voorkómen van de tekorten van morgen.
Daarmee kom ik tot een afronding, maar niet alvorens een speciaal dankwoord te richten tot diegenen uit onze achterban, die belangeloos tijd en energie steken in hun brancheorganisatie en zo de belangen van de hele ICT-sector steunen en vertegenwoordigen.
Ik wil hen én natuurlijk ook u een gezond, gelukkig en zeker een succesvol 2003 toewensen!
Dank u wel.
NEDERLAND~ICT
Postbus 401, 3440 AK Woerden
Pompmolenlaan 10A, 3447 GK Woerden
Tel.+31(0)348 - 493642
Fax +31(0348) - 482288
Website: www.nederlandict.nl
E-mail: ineke.devos@nederlandict.nl