De PvdA stelt bereikbaarheid van voorzieningen centraal
Vorig jaar heeft de PvdA een initiatiefwet ingediend voor de bereikbaarheid van voorzieningen (banken) in kleine kernen. Voor de Partij van de Arbeid is het onaanvaardbaar dat voor steeds meer mensen steeds meer voorzieningen in de buurt verdwijnen. Op vele plekken zijn geen bankkantoren, gemeentehuizen of postkantoren te vinden. Maar ook winkels verdwijnen steeds meer.
Deze verschraling van diensten gold al een tijd voor kleine kernen op het platteland, maar geldt in toenemende mate ook voor grote stadswijken. De reactie van banken op het initiatief van de PvdA is afhoudend en teleurstellend. De PvdA vindt dat op alle plaatsen en wijken waar tienduizend of meer mensen wonen, en overigens binnen drie kilometer, een aantal basisvoorzieningen moet zijn.
Daarom wil de PvdA het wetsvoorstel aanzienlijk uitbreiden.
Het initiatiefwetsontwerp voorziet in een nadrukkelijke behoefte in het landelijk gebied, waar een soort vicieuze cirkel gaande is. Jongeren trekken weg uit de kleine kernen, onder andere door onvoldoende geschikte en betaalbare woningen. Als gevolg daarvan leiden basisscholen en verenigingen onder een te kleine aanwas waardoor hun voortbestaan bedreigd wordt. Voor ouderen is er niet voldoende gelegenheid om in de eigen kern te blijven wonen, zeker wanneer er ook een vraag om zorg ontstaat. Grotere leefbaarheid moet gebaseerd op voldoende bewoners. Dat versterkt het draagvlak voor maartschappelijke voorzieningen.
Opmerkelijk is vooral de reactie uit vele, zo niet alle, grotere steden. Ook in de campagne komt dit steeds weer naar voren. In steeds meer grote stadswijken, waar meer dan tienduizend mensen wonen, trekken de laatste tijd postkantoren en banken in hoog tempo weg. Ook uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dit beeld.
Initiatieven van banken voorzien slechts zeer ten dele in de doelstellingen van het PvdA initiatief. Zoals Trouw schreef claimt men met deze initiatieven aan de 'Crone-norm' te voldoen, maar dat haalt men niet. Zo zijn een aantal nieuwe initiatieven van banken gericht op grotere steden en niet het landelijk gebied. En in grotere steden gaat het om vervanging van grotere kantoren door loketten; tel uit je winst! Vaak gaat het niet om loketten voor geldopnamen, maar om pinautomaten. En bovenal gaat het om initiatieven voor alleen en uitsluitend de eigen klanten. Er is dus geen sprake van samenwerking achter één balie, terwijl bij pinautomaten gastgebruik inmiddels algemeen is, zodat de feitelijke dekkingsgraad van loketten veel lager is dan het lijkt. Je kunt in het dorp of in de wijk wel een Rabo-loket hebben, maar daar kan een andere rekeninghouder niet terecht. Het ontbreken van gastgebruik maakt handhaven van loketten uiteraard ook duurder omdat de kosten niet kunnen worden gedeeld.
Vanuit het midden- en kleinbedrijf wordt vooral geklaagd over het verdwijnen van bankkluizen, waar winkeliers hun kasgeld veilig kunnen afstorten. Men moet daarvoor steeds verder reizen vanaf de winkel, met alle veiligheidsrisico's van dien.
Maar het gaat dus nadrukkelijk niet alleen om bankdiensten. Diverse maatschappelijke diensten verdwijnen uit de nabijheid. Niet alleen banken trekken weg, maar ook postkantoren en loketten, gemeentevoorzieningen, sociale steunpunten voor bijvoorbeeld huurzaken/subsidie, zorg (ziekenfondsen/verzekeraars en zorgaanbieders), en winkels.
De PvdA wil dat:
* Consumentenrechten beter worden vastgelegd
* Er een minimaal niveau van dienstverlening komt, binnen 3 kilometer en per 10.000 inwoners. Het gaat dan om zaken als openingstijden, de kosten van diensten en een goede service voor ouderen en gehandicapten
* De bereikbaarheid in kilometers en in openingstijden gegarandeerd wordt, zonodig door gastgebruik
* De veiligheid en gebruiksvriendelijkheid van pinautomaten verbeterd worden
* De kostenbesparingsconcurrentie waardoor bijvoorbeeld banken hun filialen sluiten, wordt omgezet in positieve concurrentie. De initiatieven die banken al nemen, verdienen een wettelijke stok achter de deur.
* Voorzieningen worden gebundeld. Zo kan er in de plaatselijke kruidenier een loket voor post- en bankzaken gecreëerd worden.
* Klanten met behoud van hun rekeningnummer van bank kunnen wisselen
Hiertoe zet de PvdA de volgende stappen:
* Het wetsontwerp zal worden doorgezet, zij het met een aantal aanpassingen: * de oorspronkelijke norm (een loket per 10.000 inwoners en 3 km afstand) moet scherper worden geformuleerd, zodat ook (grote) stadswijken er onder vallen.Het wetsontwerp blijft nodig om gastgebruik te waarborgen. * Er zal een verbinding worden gelegd met de postwet, zodat ook daar de norm wordt aangescherpt en er eenzelfde dekkinggraad geldt voor de (belangrijkste) postdiensten. De PvdA stelt dit aan de orde door een aanpassing van de Postwet op de kameragenda te plaatsen. * We starten een maatschappelijke ronde voor een tweede, aanvullende wet waarmee ook een aantal andere basisvoorzieningen die onder (semi-) overheidsverantwoordelijkheid vallen beter bereikbaar worden en blijven, zoals diensten van gemeenten, sociale en woonzaken, en gezondheid.
Het voordeel van deze bundeling is dat niet alleen die diensten beter bereikbaar worden, maar ook dat er kostenvoordelen worden bereikt; in veel dorpen en wijken ligt het voor de hand de diensten 'onder een dak' onder te brengen en zelfs personeel en (ICT) infrastructuur te delen. Om deze modulaire opbouw te ontwikkelen zal de PvdA een nieuwe maatschappelijke consultatieronde starten en daarbij de voorstellen nader concretiseren.
Bijlage:. Initiatieven die de banken inmiddels bekend hebben gemaakt.
Op 20 oktober heeft de PvdA het initiatiefwetsvoorstel Toegang en Veiligheid Betalingsverkeer van het fractielid Ferd Crone gepresenteerd. Het betrof een voorontwerp dat nog niet formeel is ingediend bij de Tweede Kamer en Raad van State. De bedoeling was om eerst een uitgebreide maatschappelijk consultatieronde te houden, en tevens om met betrokken banken in overleg te treden. Vervolgens zou dat tot een verbetering en aanpassing van het voorstel kunnen leiden. Dit proces is nu vrijwel afgerond.
Veel burgers hebben overwegend positieve reacties aan Ferd Crone gemaild, doorgebeld of geschreven. Er is veel aandacht voor geweest in kranten, radio en TV. Gesproken is met een reeks maatschappelijke organisaties, zoals ouderenorganisaties, Consumentenbond, MKB Nederland, VNG en VNO/NCW. Daarnaast is met zeer veel mensen binnen en buiten de PvdA gesproken. Advies is ingewonnen bij algemene toezichthoudende organen als de Nederlandse Bank, OPTA en AFM, en is door ambtenaren van Financiën (technisch) advies gegeven.
Uiteraard is intensief met afzonderlijke banken en de branchevertegenwoordiger (NVB) gesproken. Daaruit bleek initiatieven die zij van plan waren te nemen of nieuwe initiatieven in een stroomversnelling zijn gekomen:
Postbank
In een nieuwsbrief aan klanten informeert de Postbank dat de komende 3 jaar 300 nieuwe Giromaten zullen worden geïnstalleerd. Daarnaast komen er 400 Postbank Geldservice-punten, in kleinere woonplaatsen tot ongeveer 10.000 inwoners. Deze service-punten worden ondergebracht in supermarkten en winkels. Hier kan tot 250 euro per dag gratis opgenomen worden.
Deze servicepunten worden echter alleen ingericht als sprake is van tenminste 500 Postbankklanten. Als er minder klanten zijn is er geen voorziening.
Het totale project gaat jaarlijks circa 10 miljoen euro kosten; een relatief gering bedrag. De financiële doelstelling van 12% winstgroei per jaar zou niet in gevaar komen.
In een brief aan de commissie Financiën (7 november 2002) wordt gesteld dat de "Postbank ervan overtuigd is dat hiermee tegemoet gekomen is aan de in de Tweede Kamer levende wens, dat ook in de kleinere woonkernen op het platteland een minimum aan geldservicepunten gegarandeerd is." Kennelijk heeft men het initiatief-wetsvoorstel in zijn overwegingen meegenomen.
Aan de andere kant wordt in een artikel in Trouw (Trouw, 22 nov. 2002, "Servicepunten om krimp te verhullen") gesteld dat al langer bekend is dat een deel van de te sluiten postkantoren zou worden omgezet in servicepunten.
Het totaal aantal postbankloketten waar klanten contant geld op kunnen nemen komt in 2005 uit op 1200 (800 postbankloketten en 400 geldservicepunten). Nu zijn er nog 2100 postbankloketten. Van deze 2100 loketten hebben er zo'n 1400 een Postbankfunctie waar contant geld kan worden opgenomen
Netto blijft er dus sprake van een achteruitgang van 1400 naar 1200 punten waar contant geld opgenomen kan worden.
Bij de beperking van het aantal service-punten komt nog het volgende: bij de geldservice-punten moet ook gepind worden. Dit is een uitkomst voor mensen die buiten niet durven te pinnen, maar niet voor mensen die niet kunnen pinnen. Deze groep is volgens de Postbank zeer beperkt en kan via een speciale 'pincode-ontheffing' en met legitimatiebewijs geldopnemen.
ABN Amro
ABN Amro bereidt, in samenwerking met de ANBO, een proef voor met een "multifunctionele servicebus". In deze bus zal een geldautomaat aanwezig zijn, kan via het internet gebankierd worden, maar kunnen ook adviezen gevraagd worden van de ANBO. Ook andere, niet-bancaire, diensten zouden kunnen worden ondergebracht in de bus. De mogelijkheid wordt opengelaten dat lokale overheden, postdiensten, apothekers, en supermarkten zich bij dit initiatief aansluiten.
ABN Amro heeft in een eerder stadium het grootste gedeelte van zijn bankkantoren (570 van 650) omgezet in bankshops. Voor uitgebreid advies kan men terecht bij 80 servicebanken.
Het betreft een interessant initiatief, maar meer dan een experiment met onzekere afloop is het nog niet.
Rabobank
De Rabobank wil 200 nieuwe servicepunten openen. Dit zijn balies in supermarkten of buurthuizen. De Rabobank adverteert ook met grote krantenadvertenties met zeer veel stippen, waarin deze servicepunten worden aangekondigd als "Rabo Geldpunten". De slogan die hierbij gebruikt wordt is: "Het geld is van u. Dus moet u er binnen een paar minuten bijkunnen." Dit lijkt over een te komen met teksten uit het initiatief-wetsvoorstel.
Daarnaast introduceert de Rabobank "Rabo Zorgservice" in bejaarden- en ziekenhuizen, zodat bewoners makkelijker kunnen betalen met hun chipknip. Daarnaast bestaat er Rabo Geld Express, dat tegen een vergoeding het geld bij mensen thuis brengt.
De Rabobank denkt ook aan samenwerking met gemeenten, politie, thuiszorg, bibliotheken en winkeliers.
Deze initiatieven sluiten sterk aan bij de opties die in het initiatef-wetsvoorstel worden genoemd, met als belangrijk verschil dat het alleen voor Rabo-rekeninghouders toegangkelijk is.
Crone-norm
In een artikel in Trouw (Trouw, 22 nov. 2002, "Servicepunten om krimp te verhullen") wordt de zogenaamde "Crone-norm" genoemd. De schrijver van het artikel (Gijs Moes) verstaat hieronder de verplichting om in plaatsen van tenminste 5000 inwoners een filiaal open te houden.
Overigens ligt dit getal in het wetsvoorstel niet vast en zou geregeld moeten worden per AMvB: "De indieners denken aan een minimum van één loket per 10.000 inwoners en voor eenieder een loket binnen een afstand van 3 km."
Volgens Frank van der Aa van de ANBO is het wetsvoorstel nodig om "de druk op de ketel te houden."
Hoe groot is het probleem?
In onderzoek van de Consumentenbond staat vermeld dat 6.6% van de mensen altijd of meestal zijn contante geld aan de balie haalt en 6% dit soms doet, en soms uit de geldautomaat. Bij de Rabobank wordt gesproken van een groep van 10% (600.000 mensen) die problemen heeft met de geldautomaat of liever geld aan de balie opneemt. Het gaat dus om forse aantallen.
Het aantal bankfilialen is de laatste 3 jaar geslonken van 7053 naar 5400; een daling van 23%. Dat is een duidelijke versnelling van het sluitingstempo, waarbij het eind nog niet in zicht lijkt te zijn. Uit een enquete in het kader van het onderzoek van de Consumentenbond bleek dat 52% van de respondenten mee had gemaakt, dat er in de afgelopen 5 jaar een bankkantoor bij hen in de buurt is gesloten. De sluiting van bankfilialen is dus een reëel probleem, dat voor veel mensen herkenbaar zal zijn.
Overzicht 6 grote banken: Filialen klanten
Rabobank 1500 9.6 miljoen
Postbank 1132 >8 miljoen
ABN Amro 650 4 miljoen
ING Bank 279 1.8 miljoen
Fortis 211 NB
SNS 200 2 miljoen
Bijlage: Juridische aanpassing initiatiefwet
De juridische kritiek op het wetsontwerp noopt tot enkele aanpassingen. Het ministerie van financiën zal hierbij steun leveren zoals gebruikelijk. Kernpunt wordt dat een universele dienst in de wet wordt vastgelegd: Bedrijven zijn verplicht te voorzien in bereikbare basisfuncties. Universele dienstverlening is welhaast per definitie onrendabel, zodat de markt deze niet vanzelf zal leveren. Dat noodzaakt tot wettelijke borging, zoals in de postwet en telecomwet. De aanbieder zal een zekere vergoeding voor deze onrendabele kosten ontvangen. De aanbieder die de laagste vergoeding nodig heeft, krijgt de taak en de vergoeding. De vergoeding is geen rijkssubsidie, maar een bijdrage uit een in te stellen fonds waar alle banken naar rato van hun omzet in het betalingsverkeer, bijdragen.
De juridische structuur zal daarmee naadloos aansluiten bij de systematiek van andere wetten en Europese richtlijnen.
---
Tweede Kamer der Staten-Generaal
www.tweede-kamer.nl
Aan dit bericht kunnen geen rechten worden ontleend.