---

Kamervragen en antwoorden
---

ISAF en een mogelijke interventie in Irak

21-01-2003

In bijlage bied ik u, mede namens de minister van Buitenlandse Zaken, de antwoorden aan op de vragen van het kamerlid Koenders over de Internationale Security Assistance Force (ISAF) en een mogelijke interventie in Irak (2020305410 d.d. 9 januari 2003).

DE MINISTER VAN DEFENSIE

H.G.J. Kamp

2020305410

Vragen van het lid Koenders (PvdA) aan de ministers van Defensie en van Buitenlandse Zaken over de International Security Assistance Force (ISAF) en een mogelijke interventie in Irak. (Ingezonden 9 januari 2003).

1. Heeft u kennisgenomen van de uitlatingen van de Turkse commandant van International Security Assistance Force (ISAF) over de risicos die als gevolg van een mogelijke interventie in Irak, kunnen ontstaan voor ISAF, dat vanaf 8 februari onder Duits-Nederlands commando staat?

Ja. Overigens zal de formele commando-overdracht op 10 februari a.s. plaatsvinden.

2. Wat is de officiële reactie van de Nederlandse regering op deze uitlatingen geweest en zijn de uitlatingen van de commandant van ISAF als speculatief en voor eigen rekening afgedaan? Waarom wel of waarom niet?

3. Welke risico-inschatting maakt respectievelijk de Nederlandse en Duitse Chef Defensiestaf over de eventuele gevolgen voor ISAF van een conflict in Irak?

De Turkse commandant van ISAF, generaal Zorlu, heeft zich uitgelaten over de eventuele gevolgen die een mogelijk militair optreden tegen Irak zou kunnen hebben op de situatie in Afghanistan. De Regering neemt deze opmerkingen serieus. Vanwege zijn functie als commandant van een internationale troepenmacht, waarvan naast Nederland nog 25 andere landen deel uitmaken, zijn deze uitlatingen niet geheel voor eigen rekening. Een conflict in Irak is overigens niet onvermijdelijk; de inspecties en de opbouw van de militaire druk zijn juist bedoeld om een oorlog te voorkomen.

De Nederlandse regering maakt vanzelfsprekend ook een eigen veiligheidsanalyse, op basis van een scala aan inlichtingen, waaronder die van ISAF zelf, maar ook die van de MIVD zelf en haar zusterdiensten. Op basis van deze nationale analyse toetst de Chef Defensiestaf of de veiligheidsrisicos van de uitgezonden militairen nog verantwoord zijn. Vanwege het met Duitsland gedeelde leiderschap over de operatie wordt deze analyse gemaakt in nauw overleg met Duitsland.

Wat betreft de gevolgen van een eventuele aanval op Irak deelt Nederland op zichzelf de analyse van generaal Zorlu dat dit tot enige extra spanningen zou kunnen leiden in Afghanistan. Naar Nederlandse verwachting blijven deze spanningen echter binnen de marges van het huidige risicoprofiel voor ISAF.

De actuele ontwikkelingen in de wereld hebben op de meeste Afghanen weinig directe invloed vanwege een gebrek aan communicatiemiddelen en de noodzaak tot overleving in een moeilijk dagelijks bestaan. Bovendien is de houding van de bevolking van Kaboel nog steeds onverminderd positief tegenover ISAF, aangezien ISAF heeft bijgedragen aan het herstel van rust en veiligheid in de Afghaanse hoofdstad. Wel zouden anti-westerse elementen in Afghanistan, zoals Taliban en Al-Qaida en enkele andere Afghaanse facties, een oorlog tegen Irak kunnen aangrijpen om met propaganda de bevolking op te hitsen. Hoewel een grootschalige reactie van de Afghaanse bevolking derhalve niet direct te vrezen valt, is er wellicht wel sprake van een verhoogd risico van aanslagen. Indien er aanleiding is deze risico-inschatting te wijzigen dan wordt de Kamer daarover onverwijld geïnformeerd.

4. Bent u bereid bij ISAF en de Turkse autoriteiten na te gaan wat bedoeld is met de analyse van de commandant van ISAF voor het Radio 1 Journaal van 3 januari jl.? Wilt u daarover de Tweede Kamer zo spoedig mogelijk inlichten met inbegrip van eventuele extra te nemen maatregelen op het terrein van de veiligheid?

De nationale risicoanalyse wordt voortdurend geactualiseerd op basis van alle beschikbare bronnen en informatie, met inbegrip van de analyses van Turkije, de huidige lead nation van ISAF.

De Nederlandse regering zal de ontwikkelingen in Afghanistan op de voet blijven volgen, maar ziet vooralsnog geen reden om extra veiligheidsmaatregelen te nemen (zie tevens het antwoord op vraag 2 en 3) vanwege een eventuele aanval op Irak. Reeds langer waren enkele aanpassingen voorzien in de Nederlandse compagnie in ISAF III. Deze zijn het gevolg van de voortgaande militaire planning samen met Duitsland en een inventarisatie van wat de andere troepenleverende landen bereid zijn te leveren. Het gaat vooral om een snelle reactie-eenheid, die standaard is uitgerust met twee Patria-pantserwielvoertuigen, en een verkenningspeloton van de Luchtmobiele brigade. Dit peloton vervangt de groep militairen van het Korps Commandotroepen die tot nu toe de verkenningscapaciteit van de Nederlandse compagnie verzorgden. In ISAF III zal deze groep haar opdrachten direct van de commandant van ISAF krijgen. Hun aantal wordt uitgebreid van 23 naar 45. Ook worden mortieropsporingsradars toegevoegd aan de compagnie.

Overigens moet worden benadrukt dat het bij maatregelen ter bevordering van de veiligheid niet alleen om extra materieel gaat: goede inlichtingen, een goed moreel en bevordering van de steun van de bevolking door middel van kleinschalige hearts and minds-projecten zijn eveneens belangrijk.

ISAF beschikt over een uitgewerkt militair plan waarin wordt beschreven welke stappen bij bepaalde ontwikkelingen of gebeurtenissen gezet (kunnen) worden. Deze stappen variëren van het aanpassen van de wijze van optreden (bijvoorbeeld niet langer s nachts patrouilleren) en het treffen van passieve veiligheidsmaatregelen, tot het voorbereiden van een eventuele terugtrekking en uiteindelijk het uitvoeren van een extractie-operatie. Het zal dan overigens niet alleen gaan om een terugtrekking van militairen, maar ook van alle buitenlandse burgers. Vanzelfsprekend zal de internationale gemeenschap in elke fase actie ondernemen om de negatieve ontwikkelingen te keren. Indien dat echter niet tot resultaat leidt, kan uiteindelijk de situatie zodanig verslechteren dat de grondslag aan de missie ontvalt.

De Amerikaanse regering heeft harde toezeggingen gedaan aan zowel Nederland als Duitsland dat Amerikaanse militairen ISAF te hulp zullen komen in noodsituaties en bijstand zullen verlenen bij een eventuele terugtrekking van ISAF. Deze afspraken dezelfde als het VK en Turkije eerder maakten met de VS zijn vastgelegd in een gerubriceerd planningsdocument. Ook tijdens een eventueel militair optreden tegen Irak blijft de door de VS geleide coalitie in Enduring Freedom beschikken over een voldoende groot militair arsenaal in de regio, waaronder ongeveer 10.000 Amerikaanse militairen in Afghanistan zelf, om deze toezeggingen gestand te kunnen doen. Een vooruitgeschoven Amerikaans hoofdkwartier in Bagram, nabij Kaboel, verzorgt namens US Central Command, in Tampa, de coördinatie. Ook voor de VS zal het van belang zijn te voorkomen dat eventuele acties tegen Irak leiden tot negatieve ontwikkelingen in een ander gebied.

Duitsland en Nederland zullen bij de coördinatie van deze stappen als lead nations het voortouw nemen. Zoals bekend zijn ook voor de bilaterale coördinatie tussen Den Haag en Berlijn/Potsdam de nodige procedures ontwikkeld.

5. Welke analyse wordt door de Militaire Inlichtingendienst (MID) gemaakt ten aanzien van de positie van diverse krijgsheren en ondergedoken Talibanstrijders voor de veiligheid van ISAF? Welke consequenties heeft een eventueel conflict in Irak in dat verband? Welke gevolgen heeft dit voor de invulling van de afspraken inzake Enduring Freedom?

In de visie van de militaire inlichtingen en veiligheidsdienst (MIVD) is geen verandering gekomen in de dreiging die uitgaat van Taliban- en Al-Qaida-strijders en enkele krijgsheren die zich tegen de westerse aanwezigheid in Afghanistan hebben uitgesproken. Hierover is de Kamer in verschillende brieven geïnformeerd, meest recent op 6 november 2002 (Kamerstuk 27925, nr.71). Het is niet uitgesloten dat deze anti-westerse elementen tijdens een eventuele oorlog tegen Irak extra actief zullen zijn. Zoals ook eerder opgemerkt blijft het dus ook voor ISAF van belang dat de coalitie-eenheden in Enduring Freedom doorgaan met het uitschakelen van deze strijders en het voorkomen van hun terugkeer. Ook wordt het belang van goede inlichtingen nogmaals onderstreept.

6. Hoe beoordeelt u de analyse van de commandant van ISAF dat een beter evenwicht tussen de eventuele kosten van een oorlog in Irak en die van de opbouw in Afghanistan wenselijk is voor de vrede en veiligheid?

Naar mening van de regering passen deze uitspraken van generaal Zorlu niet binnen het mandaat van zijn functie als commandant van ISAF.

Overigens is het streven van de internationale gemeenschap er, zoals gezegd, op gericht een oorlog in Irak te voorkomen. De dreiging die uitgaat van de mogelijke aanwezigheid van massavernietigingswapens in Irak moet op zichzelf worden beschouwd. De unanieme aanvaarding van VN-Veiligheidsraad resolutie 1441 illustreert dat deze dreiging internationaal zeer serieus wordt genomen. Het doel van de resolutie is Irak ertoe te bewegen mee te werken aan de ontmanteling van zijn massavernietigingswapens. Daarmee zou een belangrijke bijdrage worden geleverd aan het herstel van internationale vrede en veiligheid in de regio.

Het is weinig zinvol verder in te gaan op de suggestie dat de kosten die gemoeid zouden zijn met een eventueel militair optreden tegen Irak beter besteed zouden kunnen worden in Afghanistan. Immers, indien het niet komt tot een dergelijk conflict worden dergelijke kosten logischerwijs ook niet gemaakt. Dit betekent evenwel niet dat daarmee een equivalent aan financiële armslag beschikbaar komt voor de wederopbouw van Afghanistan.

Bovendien blijft verdere stabilisering en wederopbouw van Afghanistan een belangrijke doelstelling van de internationale gemeenschap. De VN-Veiligheidsraad acht de situatie in Afghanistan nog steeds een bedreiging voor de vrede en veiligheid. Ook de VS hebben bij verschillende gelegenheden verklaard ook op de langere termijn betrokken te zullen blijven bij dit proces van wederopbouw en stabilisering.

7. Heeft de Amerikaanse regering bij de militaire planning voor een conflict in Irak bondgenoten gevraagd back-fill operaties in Afghanistan op zich te nemen? Zo ja, welke consequenties heeft dit voor ISAF?

Voor zover de Regering bekend hebben de VS bondgenoten niet gevraagd om Amerikaanse eenheden in Afghanistan te vervangen opdat deze elders, bijvoorbeeld tegen Irak, zouden kunnen worden ingezet. Er zijn derhalve geen directe consequenties voor ISAF (zie ook het antwoord op vraag 4). Wel bestaat er, vanwege de beperkte militaire capaciteit van zowel de VS als de coalitie-landen, in algemene zin een verband tussen de inzet van militaire middelen ten behoeve van andere militaire operaties, zoals de operatie Enduring Freedom, en een eventueel militair optreden tegen Irak.

Nieuws Ministerie van Defensie