Apuleius' Metamorphosen: geraffineerd spel met literaire genres
Classicus Wytse Keulen schreef een commentaar op de eerste twintig
hoofdstukken van boek 1 van de Metamorphosen van Apuleius van Madaura.
Dit werk staat ook wel bekend onder de titel De gouden ezel. "Het is
een spannende en komische tekst", zegt Keulen, "met veel actie en
boeiende thema's als seks, magie, de wisselvalligheden van het lot en
moord. Maar het is ook een knappe en geraffinneerde tekst, met veel
dubbele bodems en diepere betekenislagen." Apuleius schreef de
Metamorphosen in de tweede helft van de tweede eeuw na Christus. Het
unieke aan dit fictionele werk in Latijns proza is dat het de eerste
in soort is die in zijn totaliteit is overgeleverd. Van vergelijkbare
werken zoals de Satyrica van Petronius zijn slechts fragmenten en
middeleeuwse uittreksels bewaard gebleven. Tegenwoordig wordt het
genre waartoe Apuleius' en Petronius' teksten behoren, aangeduid met
de anachronistische term 'antieke roman'. In de oudheid werden zulke
'romans' niet als literair genre erkend of benoemd. Keulen: "We zien
in Apuleius' tekst een geraffineerd spel met juist allerlei
verschillende literaire genres, van 'hoog' -zoals epos en tragedie-
tot 'laag' -zoals komedie en mime. Het werk is geschreven in een
klankvol, bloemrijk Latijn, rijk aan woordspel en beeldspraak. In het
eerste boek vind ik vooral het literaire spel met beeldspraak rond
goochelarij en acrobatiek bijzonder." De Metamorphosen verhaalt in de
ik-vorm over de ambitieuze en wellustige jonge aristocraat Lucius die
naar Thessalië afreist. Daar raakt hij betrokken bij magische
praktijken en verandert onbedoeld in een ezel. Lucius maakt als ezel
allerlei onfortuinlijke voorvallen mee tot hij uiteindelijk dankzij de
godin Isis zijn menselijke gedaante weer terugkrijgt. Keulens
promotieonderzoek maakt onderdeel uit van het Groningse
onderzoeksproject 'Groningen Commentaries on Apuleius', waarin het
merendeel van de elf boeken van de Metamorphosen op grondige en
gedetailleerde wijze becommentarieerd wordt. Het project is begin
jaren zeventig gestart en wordt binnenkort afgerond. Het commentaar
van Keulen is in zoverre vernieuwend dat het veel aandacht besteedt
aan literaire interpretatie en aan parallellen met Apuleius'
tijdgenoten Fronto en Gellius. Daarnaast bespreekt hij uitgebreid het
eerste hoofdstuk van de Metamorphosen, de Proloog, waarover
uiteenlopende visies bestaan, en waarover onlangs in Oxford zelfs een
heel boek is verschenen. /ImK
Wytse Keulen (Sneek, 1968) studeerde Grieks en Latijn in Groningen.
Hij verrichtte zijn promotieonderzoek bij de vakgroep Grieks en Latijn
van de RUG, waar hij momenteel een tijdelijke aanstelling als docent
heeft. Het onderzoek is gefinancierd door NWO.
Datum en tijd
donderdag 23 januari 2003, 14.15 uur
Promovendus
W.H. Keulen, tel. (050)363 60 26, w.h.keulen@let.rug.nl (werk)
Proefschrift
Apuleius, Madaurensis, Metamorphoses, book 1, 1-20. Introduction,
text, commentary
Promotores
prof.dr. R.R. Nauta en prof.dr. H. Hofman
Faculteit
letteren
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Promotie