Informatieverplichtingen jagen bedrijfsleven onnodig op kosten
Wettelijke informatieverplichtingen kosten het Nederlandse bedrijfsleven
jaarlijks miljarden euro's. In 2001 bedroegen de hiermee verbonden
administratieve lasten ruim 9 miljard euro ofwel 2 à 3 % van het Bruto Nationaal
Product. Met name de kleine bedrijven gaan hieronder gebukt. Dat is
betreurenswaardig want onnodige administratieve lasten hebben een negatief
effect op de economische groei en de werkgelegenheid. Om die reden heeft de
Nederlandse overheid zich sedert 1994 expliciet ten doel gesteld de
administratieve lasten voor het bedrijfsleven in de periode 1994-2002
substantieel met 25 % te verlagen. Het resultaat is echter niet spectaculair, de
administratieve lasten zijn uiteindelijk in 2001 ruim 6% lager dan het geval zou
zijn geweest zonder dit beleid. Dit blijkt uit onderzoek van EIM-promovendus
André Nijsen.
Dansen met de Octopus
Hoewel informatieverplichtingen op zichzelf een onmisbare functie vervullen voor
de overheid zijn er toch voldoende indicaties dat niet alle
informatieverplichtingen even onmisbaar zijn en dat bepaalde informatie
efficiënter zou kunnen worden gevraagd aan het bedrijfsleven. Voor een echt
succesvol beleid gericht op de reductie van administratieve lasten is diepgaande
kennis van de bestuurlijke achtergronden van het fenomeen administratieve
lasten nodig. Tot voor kort ontbrak deze kennis. Op 23 januari 2003 promoveert
André Nijsen aan de Erasmusuniversiteit te Rotterdam op een proefschrift
getiteld 'Dansen met de Octopus', dat beoogt in deze lacune te voorzien.
Hiervoor heeft hij een bestuurskundige visie ontwikkeld, gericht op het
verwerven van inzicht in de oorzaken van de administratieve lasten van het
bedrijfsleven. Kern van deze visie is dat de belangrijkste oorzaken van
administratieve lasten niet binnen de bedrijven liggen maar in het Bestuursrecht
zelf, met name in dat deel dat gaat over de inrichting en vormgeving van de
informatieverplichtingen. Men kan zeggen dat er in het algemeen te weinig
afstemming is tussen de verschillende onderdelen van het Bestuursrecht. Ook
wordt in het proefschrift veel aandacht besteed aan de functie van
informatieverplichtingen binnen de beleidscycli van de overheid in de relatie
tot de publieke doelen binnen een sociale rechtsstaat als Nederland. De auteur
van deze studie is directielid van onderzoeksbureau EIM te Zoetermeer.
Achtergronden
De belangrijkste maatschappelijke achtergrond van het verschijnsel
administratieve lasten is de behoefte van de overheid aan informatie over de aan
haar toevertrouwde publieke doelen. De burgers van een sociale rechtsstaat
verwachten dat de overheid zorgdraagt voor de realisatie van talrijke publieke
doelen. Voorbeelden hiervan zijn de bescherming van burgers (gezondheidszorg),
consumenten (voedselveiligheid), werknemers (veilige werkplekken), het milieu
etc.. Verwacht wordt dat dit beroep op de overheid vanuit de burgers nog zal
toenemen. Recente rampen als de cafébrand in Volendam, de vuurwerkramp in
Enschede en de MKZ-crisis zijn daar mede oorzaak van. Om deze publieke doelen te
kunnen realiseren moet de overheid het gedrag van bedrijven (en burgers)
reguleren. Individuele bedrijven zijn onvoldoende in staat hiervoor binnen de
private sfeer effectieve arrangementen te treffen. De overheid doet dit door het
opleggen van verplichtingen gericht op het gedrag van en toestanden binnen
bedrijven, de zogenaamde inhoudelijke verplichtingen, en door het houden van
toezicht op de naleving daarvan. Dit toezicht uit zich in talloze
informatieverplichtingen voor het bedrijfsleven. Bovendien moet de overheid
belastingen en premies heffen bij het bedrijfsleven om aan haar, met publieke
doelen verbonden, financiële verplichtingen te kunnen voldoen. Ook deze
geldoverdrachten gaan gepaard met zeer veel informatieverplichtingen voor het
bedrijfsleven. Voor de regulering van het gedrag van bedrijven en het opleggen
van informatieverplichtingen hanteert de overheid het bestuursrecht.
Meetinstrument
Voor het vaststellen van de oorzaken van de administratieve lasten is een
geschikt meetinstrument nodig. In dit proefschrift wordt uitgebreid ingegaan op
de ontwikkeling van zo'n instrument. Daarbij wordt ingegaan op de klassieke
problemen welke zich voordoen bij het meten van administratieve lasten. Eén van
deze problemen is dat het gaat om kosten die als het ware verborgen zijn in de
bedrijfsadministraties en daar alleen door het hanteren van bijzondere
technieken uit te halen zijn. Dit meetinstrument, Mistral geheten, wordt
gepresenteerd. Ook wordt aangegeven hoe parlementariërs en ambtenaren die
betrokken zijn bij het ontwerpen en uitvoeren van wetgeving op basis van de
meetresultaten informatieverplichtingen zo efficiënt mogelijk kunnen
inrichten gedurende alle fasen van de beleidscycli. Daarmee is één van de
voorwaarden vervuld om te komen tot een echt succesvol beleid gericht op de
reductie van administratieve lasten van het bedrijfsleven.
Informatie
Het proefschrift 'Dansen met de Octopus : Een bestuurskundige visie
op informatieverplichtingen van het bedrijfsleven in de sociale rechtsstaat'
kunt u bestellen voor EUR 32,50 bij mevr. Michèle Lambert, tel. 079 36 34 of
e-mail mil@eim.nl (bestelnummer S200301). U kunt tevens de samenvatting van het
proefschrift downloaden van de website: www.eim.nl/mkb-en-ondernemerschap.