UNIVERSITEIT TWENTE
Internet ontketent nieuwe klassenstrijd
In onze netwerksamenleving woedt een nieuwe klassenstrijd. De
beheerders van de informatie op het internet zijn de toekomstige
machthebbers: zij zijn het die de bronnen en netwerken hebben om
informatie te verwerven, te bewerken en beschikbaar te stellen aan
anderen, van burgers tot ondernemers en zelfs politici. Tegenover deze
have's met cyberpower staan de have-nots: omdat ze geen bijdrage
leveren aan het bevredigen van de informatiebehoefte van anderen, zijn
dit de grote verliezers. Aldus de Twentse hoogleraar
Toekomstverkenningen dr. W. J. de Ridder in zijn oratie aan de
Faculteit Bedrijf, Bestuur en Technologie van de Universiteit
Twente.
De strijd om de toekomst wordt tot op grote hoogte in de
internetwereld uitgevochten. Deze strijd wordt niet beslist in de
onderneming of op het Binnenhof, maar in het beste geval in een
samenspel tussen enerzijds de leiders in overheid, bedrijfsleven en
wetenschap, en anderzijds de burgers, die ook kiezers, klanten en
werknemers zijn.
cyberspace
De Ridder constateert de snelle opkomst van de virtuele ruimte:
cyberspace. In engere zin is cyberspace synoniem met het internet, een
medium dat mensen met elkaar verbindt, niet zoals de telefoon dat
doet, maar overeenkomstig het motto van Nokia: 'connecting people'. In
de brede betekenis vormt cyberspace ons referentiekader, onze
sociaal-psychologische werkelijkheid en in toenemende mate onze
sociale identiteit. 'De opkomst van deze virtuele ruimte heeft er toe
bijgedragen dat individualisering over zijn hoogtepunt heen is en de
opkomst van de zogenoemde tribale samenleving kan worden waargenomen.
Mensen onthaasten door deel te nemen aan verschillende communities
waarmee zij meningen over wonen, werken en uitgaan delen, zodat zij
niet alleen efficiënt met tijd kunnen omgaan, maar ook aan hun
activiteiten een belevings- en zingevingsdimensie kunnen
verbinden.'
waarden en marktwerking
Ook de economie ondergaat een ingrijpende verandering, betoogt De
Ridder. Immateriële waarden vormen tegenwoordig zelfs de kern van de
marktwerking. 'Consumenten betalen steeds meer voor het informatie- en
communicatiegedeelte van producten en diensten: voor zorg (extra
service, maatwerk, aandacht, verzorging), identiteit en status
(merkkleding, auto's, lifestyle artikelen) en idealen (scharreleieren,
groene stroom, grasboter, Max Havelaar). Het consumentengedrag
spiegelt zich in het gedrag van (een deel van) de werknemers: zij
zoeken naar mogelijkheden voor ontwikkeling, zelfontplooiing en
verwezenlijking van idealen. Bedrijven met een bepaalde
(maatschappelijke) betrokkenheid, en/of met een sterke corporate
identity, doen het goed.'
informatiebeheerder
Macht verschuift in onze internetwereld naar onafhankelijke mensen die
over bronnen en netwerken beschikken om informatie te verwerven, te
bewerken en beschikbaar te stellen aan anderen, van burgers tot
ondernemers. Deze informatiebeheerders maken gebruik van mensen en
instellingen die op hun beurt een machtspositie in de samenleving
innemen. Zij bieden daarmee kennis en netwerken aan die voor
beslissers referentiepunten zijn en een klankbord vormen om
alternatieve beslissingen te kunnen beoordelen. Ook langetermijnvisies
worden hier ontwikkeld. In het publieke domein zijn het diezelfde
informatienetwerken die de regierol van de overheid uithollen.
onderklasse
Tegelijkertijd tekent zich de nieuwe onderklasse af, vervolgt De
Ridder. 'Die bestaat uit mensen die geen bijdrage leveren aan het
bevredigen van de informatiebehoefte van anderen en daardoor geen deel
uitmaken van bovenbedoelde netwerken. Arbeidspsychologen stellen vast
dat wie in zijn werk mislukt, dit falen steeds vaker als een
persoonlijke tragedie opvat, ondanks het financiële vangnet dat wordt
geboden. Zo iemand wordt immers gedwongen de gemeenschap te verlaten
die hem een plaats in de maatschappelijke orde geeft. Wie in
cyberspace op zichzelf is aangewezen, is in de netwerkmaatschappij de
grote verliezer. Hij maakt deel uit van het nieuwe proletariaat en zal
met 'brood en spelen', dat wil zeggen met inkomen en amusement,
tevreden moeten worden gesteld.' Deze onderklasse is nu al zichtbaar,
aldus de Twentse hoogleraar.
nieuw toekomstinstituut
In antwoord op deze ontwikkelingen moet de futurologie als organisator
optreden bij het maken van toekomstverkenningen. Futurologen moeten
een referentiepunt in cyberspace worden, zodat mensen in vertrouwen
bij hen aankloppen voor hun eigen meningsvorming.
De Ridder, die de komende tijd vorm wil geven aan een nieuw
toekomstinstituut aan de Universiteit Twente, roept in zijn rede de
media op mee te doen met de dialoog over de toekomst van de
samenleving.
Noot voor de pers:
De tekst van de rede van prof. De Ridder, getiteld 'De strijd om de
toekomst' is aan te vragen bij mw. F. Robers, 053-489 4852, e-mail:
F.Robers@bc.utwente.nl.
Contactpersoon Bureau Communicatie: drs. B. Meijering, tel. 053-489
4385, e-mail: b.meijering@utwente.nl
29 jan 03 17:20