Ministerie van Financiën

De voorzitter van de

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Datum Uw brief Ons kenmerk (Kenmerk)

DAR 2003-29 M

Onderwerp

Tekortkomingen bij accountantsverklaringen van instellingsaccountants

1. Inleiding

Met deze brief ga ik in op het verzoek van de Tweede Kamer om een notitie te maken met een overzicht van maatregelen gericht op het omgaan met externe accountants die niet op goede gronden een goedkeurende accountantsverklaring hebben afgegeven bij een verantwoording van een instelling over de besteding (en inning) van publieke middelen (subsidies, bij

De rijksoverheid heeft niet alleen vanuit de wetgevende verantwoordelijkheid te maken met het accountantsberoep. In veel gevallen zijn accountantsverklaringen van externe accountants een belangrijk instrument van de rijksoverheid om toezicht te houden op de besteding van publieke middelen door organisaties buiten de rijksoverheid. Ook vanuit deze invalshoek vindt de rijksoverheid het belangrijk dat het functioneren van accountants voldoet aan de verwachtingen. In het vervolg van deze

2. Aanleiding

Een accountantsverklaring van een externe accountant is in veel gevallen een belangrijk onderdeel van de toezichtketen. Als een externe accountant een goedkeurende accountantsverklaring afgeeft die niet op goede gronden tot stand is gekomen, komt de goede werking van het toezicht in gevaar. Wat dit laatste betreft zijn er binnen de rijksoverheid (in aanvulling op algemene maatregelen vanuit het accountantsberoep en de wetgever) specifieke beleidsmaatregelen ontwikkeld, die momenteel

3. Algemene reikwijdte van de accountantsverklaring.

In de praktijk bestaan er nog al eens onduidelijkheden over de betekenis van de accountantsverklaring. Met name het zich voordoen van onregelmatigheden in combinatie met het afgeven van een goedkeurende accountantsverklaring roept vraagtekens op. Dit geldt niet alleen voor bovengenoemde voorbeelden in de overheidssfeer; ook bij problemen in het bedrijfsleven (Enron, Xerox, Worldcom) richt de aandacht van politiek en pers zich vrij snel op de rol van de accountant: heeft de accountant

De accountantsverklaring behoort zekerheid toe te voegen aan een financiële verantwoording (jaarrekening). Gebruikers van een verantwoording nemen hun beslissingen mede op basis van het feit dat de accountant er een (goedkeurende) verklaring bij heeft verstrekt. Net zoals iedere andere gebruiker van een accountantsverklaring, verwacht ook de overheid dat de accountantscontrole naar behoren wordt uitgevoerd. Dat wil zeggen met inachtneming van de professionele standaards van de accoun

Omdat door incidenten het vertrouwen in de accountant en zijn verklaring onder druk is komen te staan zijn er zowel door het accountantsberoep (NIVRA en NOvAA) als door de overheid nieuwe initiatieven in voorbereiding. Deze betreffen maatregelen ter bevordering van de onafhankelijkheid en de voorgenomen instelling van een onafhankelijke toezichthouder. De regering zal de Tweede Kamer hierover binnenkort met een nota

4. De keuze van het toezichtinstrumentarium: Doreac

Voor het realiseren van beleidsdoelstellingen is het Rijk in grote mate afhankelijk van medespelers in het beleidsveld. Het gaat hierbij om organisaties als uitvoeringsorganisaties, intermediaire organisaties, toezichthoudende organen, decentrale overheden en subsidieontvangers. Het toezicht van het Rijk op deze externe organisaties kan worden ingevuld met verschillende instrumenten, waaronder een accountants­verklaring van de (meestal externe) accountant van deze orga

Om deze vraag te kunnen beantwoorden is ten behoeve van de in de periode 2000 tot 2002 uitgevoerde doorlichting van regelingen op accountancy-aspecten (Doreac) een kader opgesteld, dat met de ervaringen uit deze doorlichting verder is ontwikkeld tot een handreiking voor doeltreffend en doelmatig toezicht bij nieuwe regelingen ("Doreac: Handreiking voor doelmatig en doeltreffend toezicht bij nieuwe re

Text Box: De aandachtspunten van het Doreac-gedachtegoed in het kort.Heldere doelstellingenVBTB vraagt expliciet om beleidsdoelstellingen in de begroting. Regelgeving is een instrument om beleidsdoelstellingen te realiseren. Deze beleidsdoelstellingen zullen dus ook tot uitdrukking moeten komen in de regelgeving. Een heldere besturingsfilosofieHet inschakelen van externe organisaties in het beleidsveld heeft gevolgen voor de ministeriële verantwoordelijkheid. Duidelijk moet zijn in welke mate een minister verantwoordelijkheid draagt voor het realiseren van deze beleidsdoelstellingen, en hoe deze verantwoordelijkheid wordt ingevuld (maatregelen en wijze van uitvoering). Een passende bekostigingswijzeDe besturingsfilosofie bepaalt de mate van bestedingsvrijheid die instellingen hebben. Als een departement kiest voor een grote mate van bestedingsvrijheid, dan dient dit tot uitdrukking te komen in de bekostigingswijze en de vormgeving van de door het veld af te leggen verantwoording. Hierbij dient duidelijk te worden aangegeven welke verantwoordingsinformatie het veld moet leveren.De gewenste mate van zekerheidDe risico's die een minister loopt in relatie tot zijn verantwoordelijkheid zijn ondermeer afhankelijk van de mate van bestedingsvrijheid van instellingen in het veld. Deze risico's betreffen de doelmatigheid, doeltreffendheid en de rechtmatigheid. Bij een grotere mate van bestedingsvrijheid van instellingen zijn de risico's voor de minister anders dan bij weinig bestedingsvrijheid. Dit bepaalt mede de zekerheden die nodig zijn om de risico's tot een aanvaardbaar niveau te beperken. Om de gewenste zekerheid te krijgen staat de minister een uitgebreid toezichtinstrumentarium ter beschikking.De keuze van het passende toezichtinstrumentariumHet toezichtinstrumentarium moet waarborgen dat een regeling zo goed mogelijk wordt uitgevoerd. Er kan voor gekozen worden om gebruik te maken van producten van de accountant, zoals een accountantsverklaring. Er zijn ook andere instrumenten mogelijk, zoals het gebruik van (andere) deskundigen, inspectie, monitoring, kengetallen, benchmarking, beleidsevaluatie, beleidsverslag en finan

De Tweede Kamer is bij brief van 24 mei 2002 (TK, vergaderjaar 2001-2002, 24 036, nr. 256) hiervan op de hoogte gesteld.

5. Specifieke aandachtspunten bij de inzet van het toezichtinstrument accountantsverklaring

Aan een succesvolle inzet van het toezichtinstrument accountantsverklaring is een aantal voorwaarden verbonden. Ook zijn waarborgen nodig om een goede werking van het instrument accountantsverklaring te garanderen. Deze voorwaarden en waarborgen zijn opgenomen in de door het Ministerie van Financiën opgestelde handreiking "Reviewbeleid als sluitstuk van goed toezicht, een handreiking voor het waarborgen van betrouwbare verantwoordingsinformatie" (juni 2002). Deze handreiking is o

Als eerste voorwaarde voor een succesvolle inzet van het toezichtinstrument accountantsverklaring geldt dat het een geschikt instrument is. Bij de keuze voor het instrument accountantsverklaring is het belangrijk dat duidelijk is welke risico's de accountantsverklaring moet afdekken. Een goed uitgevoerde Doreac-analyse (zie paragraaf 4) geeft hierover du

Duidelijk moet zijn dat de accountantsverklaring de gewenste zekerheid inderdaad kan bieden. Alternatieve en aanvullende toezichtinstrumenten als inspectierapporten, rapporten van bevindingen, eigen controles ter plaatse door het beleidsverantwoordelijke departement en zoeklichtonderzoeken op specifieke aspecten moeten bij de afweging worde

Het toezichtinstrument accountantsverklaring zal goed moeten zijn ingebed in de departementale bedrijfsvoering. De accountantsverklaring dient onderdeel uit te maken van een sluitende toezichtketen. De rapportage van de accountantscontrole (en de verantwoording waar deze betrekking op heeft) zal door de beleidsafdeling beoordeeld moeten worden, en ook zal er een goede follow-up gegeven moeten worden aan de uitkomsten van deze

6. Sanctiebeleid bij geconstateerde tekortkomingen

Naast de gewenste uitkomst dat de controle door de instellingsaccountant conform de eisen is uitgevoerd zijn er ook nog andere bevindingen uit de reviews denkbaar. Gebleken tekortkomingen in wet- en regelgeving zullen gerepareerd moeten worden. Als blijkt dat onvoldoende of geen gebruik gemaakt kan worden van de ontvangen controle-informatie, of het dossieronderzoek niet tot het gewenste inzicht leidt, kan door het ministerie worden besloten tot het uitvoeren van eigen controles

Waar instellingsaccountants hun controlewerkzaamheden ontoereikend hebben uitgevoerd zal er een sanctiebeleid moeten zijn en moeten worden toegepast. In de te nemen maatregelen, die deels ook een handhavingskarakter hebben, zijn verschillende gradaties te onderkennen. Genoemde maatregelen zullen successievelijk worden toegepast naar gelang de aard en de ernst van de tekortkomingen in de controle en de mate waarin er sprake is van herhaalde tek

A. De instellingsaccountant gelegenheid geven voor herstelactie

B. Jaarlijks aanschrijven van de besturen van accountantskantoren over negatieve reviewbevindingen met het verzoek voor verbetering zorg te dr

Voor zover instellingsaccountants geen gehoor hebben gegeven aan de oproep tot herstelactie, of er sprake is van tekortkomingen die niet voor de eerste keer zijn geconstateerd, zullen alle tekortkomingen, gespecificeerd naar opdrachtgever en controlerend accountant, worden doorgegeven aan het bestuur van het accountantskantoor waar de desbetreffende accountant aan is verbonden. De bedoeling hiervan is een signaal te laten uitgaan naar de organisatie waarbinnen de instellingsaccount

C. Besturen van accountantskantoren uitnodigen door de departementsleiding

Als een departement ernstig wordt gehinderd door tekortkomingen in de controle die niet met een herstelactie zijn opgeheven zal een gesprek worden gearrangeerd tussen departementsleiding en de leiding van het kantoor waarbij de accountant werkzaam is. In dit gesprek zullen duidelijke afspraken worden gemaakt om de tekortkomingen structureel op te heffen. Het is aan het bestuur om interne maatregelen te overwegen, gericht op het opheffen van de tekortkomingen, het behoud van de klant

Aanschrijven van de opdrachtgever (declarant van de rijksbijdrage/subsidie, RWT/ZBO, andere overheid) met het verzoek ervoor te zorgen dat er een accountantsverklaring wordt ingediend die aan

E. Maatregelen richting de opdrachtgever (declarant van de rijksbijdrage/subsidie, RWT/ZBO, andere overheid)

Voor zover de opdrachtgever zijn accountant niet wil verzoeken om geconstateerde tekortkomingen op te heffen, of een andere accountant wenst te benoemen, zijn maatregelen richting de opdrachtgever aan de orde. Te denken valt hierbij aan zware maatregelen als de weigering of terugvordering van de subsidie, een korting op de subsidie, het verbreken van de subsidierelatie en het gebruik maken van ministeriële bevoegdheden om in te grijpen (bestuurl

F. Indienen van een klacht bij de tuchtrechter

G. Civielrechtelijke vervolging van de instellingsaccountant

Dit is een logische vervolgstap op een geslaagde tuchtrechtelijke procedure als deze was ingegeven door geleden financiële schade.

De Minister van Financiën,


---

Debat over de financiële verantwoordingen 2001 op 3 juli 2002. Handelingen 2001-2002, nr. 90, Tweede Kamer, pag. 5304

Naar aanleiding van de motie Van Baalen (Kamerstukken II, 2001-2002, 28090 nr. 3)

Minister

Staatssecretaris

Taak & organisatie

Organisatieschema

Adresgegevens

Geschiedenis

Rijksacademie

Vacature/stage zoeken
Nu solliciteren
Werken bij het
ministerie van
Financiën
Ontmoet Financiën
Traineeship
Rijksoverheid

Wegwijzer

Help

Over deze site

Publicaties

E-Mail

Laatste wijzigingen

Trefwoordenlijst