Spreekpunten voor de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Clémence Ross - Van Dorp, ter gelegenheid van het in ontvangst nemen van het Inventarisatierapport Haalbaarheidsonderzoek Indische Tegoeden op woensdag 5 februari 2003 te Den Haag.

---

Wijzigingen voorbehouden. Alleen de uitgesproken tekst geldt!

Dames en heren,

Graag wil ik Marcel van Gastel, alle leden van de commissie en de onderzoekers bedanken voor dit rapport.

Hiermee sluiten we een periode van vijf jaar af waarin onderzoek is gedaan naar het verlies van bezittingen van Nederlanders uit het voormalig Nederlands-Indië.

Zoals u als geen ander weet, begon dit onderzoek in 1998. De Commissie Van Galen werd toen geïnstalleerd. Deze commissie verrichtte onderzoek naar de roof van particuliere bank- en verzekeringstegoeden van Nederlanders in Indië. Aanvankelijk werd gedacht dat de Japanse bezetter hiervoor verantwoordelijk was. Maar zo simpel bleek het niet te zijn. De Commissie Van Galen toonde aan dat de naoorlogse regelgeving er toe leidde dat mensen slechts in beperkte mate konden beschikken over hun spaar- en verzekeringstegoeden.

De Commissie Van Galen had niet de opdracht om het verlies van roerende en onroerende goederen verder te onderzoeken. Daarvoor werd de Technische Commissie Haalbaarheidsonderzoek Indische Tegoeden in het leven geroepen. U kreeg de opdracht na te gaan of mensen nog rechten konden laten gelden op hun verloren bezittingen in het voormalig Nederlands Indië. Onderzoek in Nederlandse archieven was niet voldoende. U moest daarvoor ook buitenlandse archieven napluizen. Wat dat heeft opgeleverd staat in dit rapport.

De conclusie is duidelijk: Op basis van het archiefmateriaal kunnen individuele claims niet gehonoreerd worden. Dat is natuurlijk een tegenvaller voor alle mensen die hun bezittingen en geld zijn kwijt geraakt. Ik begrijp dat dit niet alleen een materieel verlies is. Voor veel mensen zit er natuurlijk ook een emotionele kant aan. Ze hebben tijdens de oorlog vreselijke ontberingen moeten doorstaan. Mensen waren vaak ernstig verzwakt door de erbarmelijke omstandigheden in de Japanse interneringskampen.

Velen hebben dit met hun leven moeten betalen. Maar zelfs na de Japanse bezetting waren ze, als gevolg van de ontwikkelingen in Indonesië, hun leven nog niet zeker. Het vaak noodzakelijke vertrek naar Nederland betekende voor velen het opbouwen van een nieuw bestaan, zonder enige middelen.

Wel blijkt uit de rapportage dat er iets te zeggen is over de werkwijze van de verantwoordelijke instanties die zich na de Tweede Wereldoorlog bezighielden met de afhandeling van de opgelopen schade. Deze kwestie wordt verder onderzocht in het "Breed historisch onderzoek" dat de komende jaren door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie wordt uitgevoerd. De regering heeft toegezegd dat op de vragen die voor de Nederlanders uit het voormalig Nederlands-Indië belangrijk zijn, over twee jaar antwoord komt.

Ik ben u erkentelijk voor het werk dat u verricht hebt. Uw flexibele opstelling en doorzettingsvermogen hebben bijgedragen aan het welslagen van het onderzoek.

Zo moesten twee van de onderzoekers het werk voor de commissie combineren met hun promotieonderzoek en één met zijn werk bij het Nationaal Archief. Bovendien is één van de onderzoekers, ondanks gezondheidsproblemen, toch naar het buitenland gegaan voor commissiewerkzaamheden.

Ook de medewerking van het Ministerie van Buitenlandse Zaken is het onderzoek zeer ten goede gekomen.

Ik wil u nogmaals bedanken voor het rapport.