Democraten 66
Boris Dittrich
Toespraak op het D66 Congres in de Hanzehof te Zuthpen
08-02-2003 - D66 wil de democratie teruggeven aan haar rechtmatige eigenaar. En zal daarbij bondgenoten zoeken. Ook buiten het parlement. Meer zeggenschap beperkt zich niet tot het staatsbestel. Op alle terreinen moeten mensen meer invloed krijgen.
Democraten,
Twee weken geleden was ik s avonds met de trein op weg naar huis. Op
een paar kilometer van Amsterdam stopte de trein. Een seinstoring.
Buiten regende het. In de trein viel het licht uit. Er werd gemopperd,
daarna gezwegen. Maar duisternis maakt openhartig. De passagier
tegenover mij, die de krant had zitten lezen, verbrak de stilte. Ik
heb op Cohen gestemd bekende hij. Ik niet. antwoordde ik. Cohen zou
een prima premier geweest zijn. vervolgde hij. Eentje die de wind
eronder had gehouden. Met goede ministers. Beter dan dat zootje
ongeregeld dat het afgelopen half jaar de dienst uitmaakte. Cohen had
het nooit zover laten komen als Balkenende.
D66 is gezakt van 7 naar 6 zetels. En in mei vorig jaar waren we al
gezakt van 14 naar 7 zetels.
Verklaringen (waar we ons niet achter moeten verschuilen).
- We waren afwezig in de beeldbepalende lijsttrekkersdebatten. De
campagne werd op de tv gevoerd. D66 werd buitenspel gezet door de
omroepen.
- De peilingen maakten van de verkiezingen een ratrace: wie wordt de
grootste? CDA of PvdA? Die ratrace heeft ons en de andere partijen -
zetels gekost.
- De puinhopen van Paars rookten nog steeds. Noch PvdA, noch VVD
durfden het aan de goede resultaten van 8 jaar Paars te verdedigen.
D66, bruggenbouwer, mediator in twee kabinetten, heeft het meest
geleden onder het collectieve Paars-bashing.
- Redelijk is uit. Het huidige klimaat vraagt om extreme standpunten.
Twee op één cel, nee, drie op één cel, wat zeg ik, vier op één cel.
Bekijk je het zo, dan is het eigenlijk een wonder dat we maar één zetel zijn verloren. Het hadden er veel meer kunnen zijn.
Feiten.
- We stonden er de laatste jaren te weinig.
- We wisten mensen onvoldoende te bereiken, onvoldoende in hun hart te
raken.
- We zijn er niet in geslaagd onze boodschap zo te brengen dat we meer
stemmen kregen dan we kregen.
De trein zette zich langzaam in beweging.
Gaan jullie jezelf nu opheffen? vroeg mijn medepassagier.
Ik sta hier als fractievoorzitter van D66. Ontevreden met de uitslag
van 22 januari. Overtuigd van het bestaansrecht van een
sociaal-liberale partij in ons land. Trots op ons gedachtegoed. En
wetend dat we goed moeten zijn voor een zetel of 15. Die we alleen
gaan halen door te leren, door te bewegen en door niet te wachten tot
het tij keert.
Maar door zelf het tij te keren.
Politiek is een vak. Een hard vak. Op 22 januari heeft Thom de Graaf
besloten niet langer fractievoorzitter te zijn. Hij heeft alles
gegeven wat hij had. En dat blijft hij doen. Alleen op een andere
stoel.
Thom, je hebt vijf jaar lang aan het hoofd gestaan van de fractie en
de partij en keihard gewerkt.
Fractievoorzitter zijn van de kleinste regeringspartij is de
moeilijkste taak in de politiek. Die heb jij in 1998 op je genomen. De
oppositieperiode heeft te kort geduurd. Het afgelopen jaar was niet
makkelijk. Voor niemand in de politiek, maar zeker niet voor een man
die staat voor een integere en zorgvuldige lijn, die wars is van
polarisatie en opgeklopte tegenstellingen. Dat getuigt van grootsheid.
Ik ben er trots op dat je onze collega in de Kamer blijft en dat je
het mandaat van de kiezer serieus neemt. Je hebt al meteen van je doen
spreken door je kandidaat te stellen voor het Kamervoorzitterschap.
Met die kandidatuur heb je laten zien dat je hart hebt voor de
democratie en voor het parlementaire bedrijf. Dat je ambitie hebt en
dat je risico's durft te nemen. Namens de fractie en namens de hele
partij wil ik je bedanken.
Ik wil vanaf deze plaats ook mijn dank uitspreken jegens Ursie
Lambrechts en Vivien van Geen. Ursie die negen jaar lang met veel
succes onderwijs woordvoerder is geweest. En Vivien die vanaf mei
vorig jaar met grote inzet volksgezondheid heeft gedaan. Ursie,
Vivien, ontzettend bedankt.
De fractie heeft mij als nieuwe voorzitter gekozen. Ik zie het als
mijn opdracht het goede van onze partij vast te houden. Onze idealen,
ons gedachtegoed, onze verworvenheden, dat wat ons al 37 jaar in de
genen zit. Maar ik zie het ook als mijn opdracht toe te voegen. Nieuwe
ideeën, nieuwe thema's nieuwe invalshoeken, een nieuwe aanpak.
Mijn medepassagier in de trein, en met hem ontelbare anderen, dacht
dat hij een stem uitbracht op een premier. Terwijl hij koos voor een
partij. En maar moet afwachten welke regering er door informateur
Donner bij elkaar gefietst wordt. Hij wilde Cohen, hij stemde op Bos
en hij krijgt Balkenende.
De noodzaak om de machtsvorming in Nederland te veranderen was in de
afgelopen weken andermaal griezelig evident.
Bij de Kamerverkiezingen heeft de kiezer slechts één stem.
Daarmee kiest hij de Tweede Kamer als controlerende macht, de regering
als uitvoerende macht, en meteen 12 commissarissen van de koningin en
489 burgemeesters. Met die ene stem. Zo werkt de democratie in
Nederland.
Is het dan verwonderlijk dat de mensen in 2003 de politiek als
weliswaar vermakelijke televisie zien, maar zichzelf niet als eigenaar
van de democratie. Met merkbare en daadwerkelijke invloed.
D66 wil de democratie teruggeven aan haar rechtmatige eigenaar. En zal daarbij bondgenoten zoeken. Ook buiten het parlement.
We hebben het initiatief genomen om met voorstellen over de gekozen premier te komen. Daarmee krijgt de kiezer twee stemmen. Eén stem op de macht. En één stem voor de controle op de macht.
Met een helder mandaat kan de minister-president zijn eigen
ministersploeg samenstellen en krachtig aansturen. Hij mag ze zelfs
tussentijds naar huis sturen, als dat nodig is. Met een helder mandaat
kan de Kamer onbevangen een minister ter verantwoording roepen. Dat
komt de regeerbaarheid van het land én het dualisme in de politiek ten
goede. Zodat een struikelende minister zich niet meer kan verschansen
achter de dreiging van een vallend kabinet.
Onze voorstellen zullen we uiteraard aan alle vernieuwingsgezinde
politici voorleggen. Eentje heeft zich al gemeld. Wouter Bos. Hij zag
plotseling het licht. In het nauw gebracht omdat hij Cohen niet met
Balkenende en Zalm in discussie wilde laten gaan. Waarmee hij in feite
toegeeft dat de kiezer een mandaat te kort komt. Dus wil nu de PvdA de
discussie over de gekozen premier wel aan. Al lijkt sinds 22 januari,
na het tellen van de zetels, de urgentie van hun vernieuwingsdrang
enigszins weggezakt. Dat moet tijdelijk zijn. We blijven je
uitnodigen, Wouter.
Dames en heren,
Als eigenaar van de democratie wil je misschien wel van tevoren weten
of je stadsbestuur het schaarse geld uit de gemeentekas wil uitgeven
aan een nieuw voetbalstadion of aan betaalbare huurwoningen.
Als eigenaar van de democratie wil je misschien wel gehoor vinden bij
een kamerlid, die, letterlijk, de taal spreekt van jouw stad of
streek. Die weet hoe lastig het is om zonder eigen auto in een dorp in
Drenthe te wonen en voor je boodschappen naar Assen te moeten, omdat
hij zelf ook zn inkopen in Assen doet.
Als eigenaar van de democratie zie je waarschijnlijk ook de noodzaak
wel van extra ruimte voor woningen en bedrijven, maar wil je misschien
wel liever dat de Markerwaard behouden blijft en dat de regering kiest
voor een kunstmatig eiland voor de kust van Noord-Holland. Of
omgekeerd.
Daarom blijven wij strijden voor een rechtstreeks gekozen
burgemeester, voor de invoering van een districtenstelsel, voor het
correctief wetgevingsreferendum. Zodat mensen meer dan één stem
hebben. Dat geeft de democratie zuurstof. Ons land snakt ernaar.
Meer zeggenschap beperkt zich niet tot het staatsbestel. Op alle
terreinen moeten mensen meer invloed krijgen.
- Invloed van ouders op de school van hun kinderen.
- Invloed van studenten op de kwaliteit en het curriculum van hun
hogeschool en universiteit.
- Invloed van gepensioneerden op de beslissingen van hun
pensioenfondsen.
- Invloed van slachtoffers en nabestaanden van misdrijven op hun rol
en aanwezigheid in het strafproces.
- Invloed van bewoners, winkeliers en scholen op de veiligheidsplannen
van de politie in hun eigen wijk.
- Invloed van patiënten op de gang van zaken in hun ziekenhuis.
- Invloed van televisiekijkers op het zenderaanbod op hun kabel.
Democraten,
De situatie in de wereld is gespannen.
Irak kan binnenkort de oorlog worden verklaard.
De Amerikanen zijn er van overtuigd dat Saddam Hoessein
massavernietigingswapens verbergt. De veiligheidsraad komt op korte
termijn weer bijeen. Zal een nieuwe resolutie tegen Irak worden
aanvaard? Is dat de vrijbrief om Irak te gaan bombarderen? Het stadium
van nietsdoen tegen Saddam Houssein lijkt voorbij. Dat hij fout zit,
de inspecties probeert te saboteren en daarmee ontwapening wil
voorkomen, daar ben ik van overtuigd. Maar niet dat die vaststelling
per sé tot een oorlog moet leiden. Een oorlog waarin honderdduizenden
slachtoffers kunnen vallen. We moeten het hoofd koel houden. En onze
eigen afweging maken. Laat de wapeninspecteurs hun werk afmaken. Laten
we hun rapportage afwachten en zorgvuldig beoordelen. Oorlogsretoriek
helpt niemand verder.
Amerika is de enige supermacht in de wereld. Dat is niet goed, niet
voor de wereld, niet voor de Amerikanen en niet voor ons. Europa zou
tegenwicht moeten kunnen bieden. Maar dan moet Europa wel één
gezamenlijk buitenlands beleid voeren. Nu is Europa een verdeeld huis.
Daarom is D66 er voor dat de unanimiteitsregel in Europa doorbroken
wordt. En dat het gezamenlijk buitenlands beleid bij meerderheid kan
worden beslist.
Bij de burgers van Nederland ontbreekt alle besef, kennis en emotie
over wat er in Brussel wordt besloten. En dat, terwijl bijna de helft
van alle politieke beslissingen die ons leven in Nederland
beïnvloeden, in Brussel worden genomen. Ook in de Tweede Kamer
besteden we niet meer dan 2% van alle tijd die we debatteren aan
Europa.
Die afstand tot Europa is gevaarlijk. Want faalt of hapert de
hervorming van Europa, dan kan de desinteresse omslaan in een
vijandige houding. En wij kunnen het ons niet permitteren ons van
Europa af te wenden.
Daarom zal de fractie in haar werk consequent de link gaan leggen met
Europa en het Europese perspectief. Met Lousewies in Den Haag gaat dat
zeker lukken.
Intussen.
Intussen is op het Binnenhof de kabinetsformatie in volle gang.
Wouter en Frans komen elke dag op bezoek bij Piet-Hein en Jan-Peter.
Behoedzaam leggen ze hun kaarten één voor één op tafel. Af en toe
wordt de pers een snippertje informatie toegeworpen over wat er bij
elkaar gekwartet wordt.
Mag ik van jou van de motto's: kracht en kwaliteit, dan krijg jij van
mij Aanpakken?
In het parlement daarentegen houden de heren de kaken op elkaar. Het
kaartspel mag niet verstoord worden.
Balkenende is er met lange tanden aan begonnen. Hij had het allemaal
liever met de VVD en, vooruit, D66 afgekaart. Op de gangen werden we
met plotseling enthousiasme begroet. En moesten we toch echt gauw weer
eens koffie komen drinken.
Democraten, zolang wij 6 zetels hebben, de derde nederlaag op rij, en
zolang CDA en VVD geen vernieuwing van ons bestel willen, niets doen
voor natuur en milieu, geen miljardenimpuls willen geven aan de
versterking van het onderwijs en de kenniseconomie, moeten wij niet
mee willen regeren.
Ik heb de koffie koud laten worden.
De kaarten voor een centrumlinks kabinet lijken gunstig. Met een
oppositie die zich opnieuw zal hergroeperen. Rechts de VVD en de LPF,
met elkaar in gevecht om de rechtse kiezer. En ver weg aan de
linkerkant lopen de SP en GroenLinks te hoop.
D66 kiest zijn eigen positie.
Waar gaat het om, de komende jaren?
Om politiek te bedrijven met een fractie die ambitie heeft, die
gedreven is en die aanpakt. Een fractie die de discussie aangaat. In
Den Haag. En buiten Den Haag. Want er verandert te weinig als we
alleen vanuit onze blauwe stoelen de regering controleren. We zullen
het gesprek én de confrontatie aangaan. Open en niet bang voor
kritiek. Dat is het activisme waar ik voor sta. En daar mag de partij
mij op afrekenen. Ik zie het als mijn opdracht om mensen te
mobiliseren, ideeën te genereren en D66 relevant te maken. In de
samenleving. En in de politiek. Want er is een noodzaak voor echt
liberalisme. Voor oplossingen die niet betuttelend of collectivistisch
zijn. Maar voor oplossingen waarin vrijheidsdenken en het nemen van
verantwoordelijkheid hand in hand gaan.
Het is een lijn die ons vaak tegenover het Balkenende-Bos-kabinet zal
plaatsen. Al zullen we als echte dualisten nooit nalaten goede
maatregelen te steunen.
(Wat zijn de issues?)
Onderwijs en de versterking van de kenniseconomie.
Nederland is een distributieland.
Door onze ligging, door onze infrastructuur en doordat we goed zijn in
transport. Maar de Nederlands economie kan niet alleen drijven op onze
positie als distributieland.
Om onze economische basis te verbreden hebben we goed opgeleide mensen
nodig en knowhow.
We zullen moet investeren in onderwijs en kennis.
Want het onderwijs gaat binnenkort de gevolgen merken van een
gigantisch lerarentekort. Wist u dat in 2007 één op de vier klassen in
het voortgezet onderwijs het zonder leraar moet doen? Wist u dat er
vorig jaar in heel Nederland maar drie wiskundeleraren zijn
afgestudeerd?
We zullen moeten investeren in onderwijs en kennis.
Want de aansluiting tussen de beroepsopleidingen en het bedrijfsleven
is slecht. Vmbo-ers en mbo-ers, waarvan overigens eenderde de
opleiding niet afmaakt, eindigen met een diploma waar niemand op zit
te wachten. Terwijl bedrijven zitten te springen om mensen. Goed
opgeleide mensen.
We zullen moeten investeren in onderwijs en kennis.
Want willen we een rol kunnen spelen in sleuteltechnologieën als ICT
en biotechnologie, dan hebben we universiteiten nodig die hoogwaardig
wetenschappelijk onderwijs kunnen geven en hoogwaardig
wetenschappelijk onderzoek kunnen doen. En in de afgelopen twintig
jaar zijn de uitgaven per universitair student met 54% gedaald.
Ik zie het nadrukkelijk als opdracht om bondgenoten te zoeken binnen
het bedrijfsleven.
Want er is een sluipmoord aan de gang. Een sluipmoord niet alleen op
het onderwijs. Maar ook op de economie. En met vergaande gevolgen voor
de samenleving.
In ons land leven mensen met verschillende culturele en religieuze
achtergronden.
Het is de kunst om al die mensen niet te laten botsen. Ieder heeft
recht op zijn eigen mening. Ieder heeft recht op zijn eigen geloof. En
er moet ruimte zijn voor eigen meningen en je eigen geloof.
Maar daar waar religie of overtuiging leiden tot uitsluiting en
onderdrukking, daar waar religie of overtuiging leiden tot
onverdraagzaamheid en discriminatie, daar ligt ook de grens van wat
onze samenleving kan accepteren.
Vrouwen in Nederland zijn geëmancipeerd. Homo's in Nederland kunnen
trouwen. D66 verzet zich tegen oproepen die leiden tot achterstelling
of intolerantie.
Of die oproepen nu in de moskee gedaan worden, in de kerk of op
straat.
Natuur en milieu.
Investeren in de toekomst betekent ook investeren in een duurzaam
Nederland.
Waarin de economie niet strijdt met natuur en milieu, maar daarmee
verbonden is. D66 wil 10 extra natuurgebieden creëren.
D66 wil dat dieren in Nederland beter behandeld worden.
D66 wil groen beleggen, groene stroom en sluiting van de kerncentrale
in Borsele, een ecotaks voor grootverbruikers. Windmolenparken in de
Noordzee. En geen boringen in de Waddenzee of in de Biesbosch.
Anderen beschouwen natuur en milieu als last- en sluitpost. Wíj zien
een groen, gezond en duurzaam Nederland als een logische en
noodzakelijke voorwaarde om als samenleving te kunnen functioneren.
D66 gaat voor een eigen koers, met een heldere visie op de toekomst.
- vernieuwing van de machtsvorming
- Europa en het Europees perspectief
- onderwijs en versterking van de kenniseconomie
- een samenleving waarin ruimte en grenzen samengaan
- natuur en milieu.
Dat is waar wij ons de komende jaren met name op zullen richten.
Op 11 maart zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten.
Naast regionale thema's spelen er in de campagne landelijke thema's.
Dat komt omdat er ook indirect gekozen wordt voor de samenstelling van
de Eerste Kamer.
Democraten, de provinciale lijsttrekkers zullen de komende weken
stevig campagne voeren. De Tweede Kamerfractie gaat mee de provincies
in. En ook jullie medewerking wil ik vragen.
Om als één partij te strijden voor dezelfde zaak.
Op naar een goede uitslag op 11 maart!