Koninklijke Nederlandse Schaakbond

Grootmeesterlijke compositie van Timman en Ree

Schakers Jan Timman en Hans Ree maken muziek door het spelen van een partijtje schaak schreef het Amsterdamse dagblad Het Parool in een voorbeschouwing. Maar was het muziek? Plok zei de klok bij het indrukken. 'Tok' klonk het slaan van een stuk. 'Zrrrr' ging het schuiven van een toren. En ondertussen tikte de Garde-klok als een metronoom de tijd weg, duidelijk hoorbaar tot achterin de zaal.

Timman en Ree produceerden Solo for Voice 23, onderdeel van een festival dat van 14 tot 16 februari was gewijd aan de Amerikaanse componist John Cage. Iedere actie op het schaakbord werd versterkt; de klanken samen vormden de compositie. Eerder had de componist het werk zelf al eens uitgevoerd met de Franse dadaïst Marcel Duchamp. Toronto 1968 was dat en na een tijdje hadden alle toeschouwers de zaal verlaten. Vreemd was dat niet, de heren waren na een paar uur gevorderd tot het middenspel. Om de tien minuten plok of klik of zrrr, dat stelt zelfs de meest geharde muziekliefhebber op de proef.

Dat moest in Amsterdam voorkomen worden, al was het maar omdat de zaal een uurtje later weer gebruikt moest worden voor een dansuitvoering. Timman en Ree waren dus op rantsoen gezet, twintig minuten per speler kregen ze, het klassieke rapidtempo. Omdat alleen luisteren naar het geluid van een schaakpartij in deze tijd blijkbaar te veel gevraagd is, werd de uitvoering aangevuld met de gelijktijdige uitvoering van enkele andere Solos for Voice en Cartridge Music, een compositie voor elektronisch versterkte voorwerpen. Terwijl tenor Marcel Beekman onbegrijpelijke teksten produceerde, sopraan Francine van der Heijden knorde, piepte en parafraseerde op de Koningin van de Nacht uit Mozarts Zauberflöte, cabaretière Mylène dAnjou op een oude, eveneens versterkte typmachine tikte en een telefoontje pleegde, produceerden Timman en Ree een schaakpartij. Een goede oefening voor de concentratie, zei Timman na afloop met gevoel voor understatement.

Was er vooraf gerepeteerd? Inderdaad, verzekerde Timman. En dat was maar goed ook. Daar hebben we geleerd dat we niet te snel moesten spelen. De bordenjongen kon ons niet bijhouden en we waren bovendien veel te vroeg klaar. Nu maakten beide grootmeesters optimaal gebruik van hun tijd. Beiden hadden nog een minuut over toen er tot remise werd besloten. De bordenjongen had het tot ver in het eindspel kunnen bijbenen. En Timman was toch een beetje ontevreden over het resultaat. e4-e3 was natuurlijk onzin, bromde hij, g4-g3 had gewonnen.

De partij was overduidelijk niet afgesproken, dat maakten de eerste zetten al duidelijk. Die gingen zo:
1. g3 d5 2. Lg2 e5 3. Pf3 e4 4. Pd4 c5 5. Pb3 c4 6. Pd4 Lc5 7. c3 Pc6 8. d3 cxd3 9. exd3 Pf6 10. dxe4 dxe4 11. Le3 0-0 12. Pxc6 Dxd1+ 13. Kxd1 Lxe3 14. Pe7+ Kh8 15. fxe3 Lg4+ 16. Kc2 Tfe8 17. h3 Ld7 18. Td1 Txe7 19. Td4 Lc6 20. Pa3 g6 21. Tad1 Kg7 22. g4 h5 23. g5 Ph7 24. h4 f6 25. gxf6+ Pxf6 26. Lh3 Tf8 27. Pc4 La4+ 28. b3 Lb5 29. Tg1 Lxc4 30. bxc4.

De overige zetten kunt u lezen in de schaakrubriek in de Leeuwarder Courant. De schaakmedewerker van die krant was een van de weinig schakers die in het Amsterdamse Frascati aanwezig was. De Cage-liefhebbers zorgden wel voor een uitverkochte zaal.


---

Open NK snelschaken voor Sokolov Vooraan: Jan Smeets met wit tegen Yasser Seirawan