Partij van de Arbeid
19-02-2003
Discussienotitie Integratie in Amsterdam
1. Inleiding
Wie de krant openslaat, de televisie aanzet of aanschuift bij een
verjaardagsvisite loopt op dit moment grote kans midden in een
discussie over integratie te belanden. Waarom is integratie de
afgelopen jaren zon belangrijk gespreksonderwerp geworden? Volgens
ons zijn hiervoor twee belangrijke redenen: de veranderde
internationale verhoudingen en daarmee samenhangend, de veranderde
nationale verhoudingen.
Internationaal is de wereld nog bij lange na niet bekomen van de
val van de muur en het einde van de koude oorlog. De wereld is
instabiel, voor veel mensen is er sinds het uiteenvallen van de
Sovjet Unie een grote stap terug gemaakt. Meer mensen leven in
onveilige landen, regios of steden, die worden bestierd door
bendes of families, veelal gedreven door hebzucht en verrijking.
De vlucht naar achteren is die van het religieus conservatisme, de
letterlijke vlucht naar voren is die naar een save haven in het
relatief stabiele "Westen". Deze ontwikkeling weerspiegelt zich in
de nationale verhoudingen. Religieus conservatisme leidt tot een
nationaal en Europees en vervolgens globaal veiligheidsprobleem.
En dat geeft weer voedingsbodem aan het probleem van de veiligheid
op straat, de criminaliteit die, door hen die op drift zijn, wordt
geïmporteerd. Er ontstaat een gevoel dat het allemaal niet meer
klopt en dat de politiek er niets aan doet; autochtoon versus
allochtoon. Een door de internationale situatie opgedrongen
nationaal probleem, dat het gevoel van onveiligheid versterkt en
daarom erg moeilijk hanteerbaar is.
Vanuit deze achtergrond doet de PvdA in Amsterdam een poging om
integratiebeleid te formuleren. Dat is niet gemakkelijk, aangezien
het gaat om integratie van iets dat door grote groepen mensen in
belangrijke mate als ongewenst wordt ervaren: nieuwkomers zijn
niet gewenst, want verbonden aan instabiliteit, het binnendringen
in dat wat voor ons zo veilig leek. Daarbij brengen nieuwkomers
ook nog eens het risico mee van sociaal culturele en economische
concurrentie. Niet gewenst leidt al snel tot defensief gedrag:
integratie wordt repressie, wordt onmogelijk maken. Niet gewenst
leidt anderzijds tot agressief gedrag: segregatie, onbegrip, zij
versus wij.
Voor we verder gaan zijn een paar uitgangspunten en definities
nodig om het vraagstuk van de integratie helder voor het voetlicht
te krijgen.
Allereerst aandacht voor dat wat aan integratie vooraf gaat:
immigratie. Nederland kent geen immigratiebeleid. Een kenmerkend
en buitengewoon onhandig manco. De PvdA in Amsterdam pleit er voor
dat er landelijk een actief immigratiebeleid wordt afgesproken:
wie kunnen wel en niet in Nederland worden toegelaten en wat is
vervolgens het algemene programma voor de aanpassing van
immigranten aan Nederland?
Dan autochtoon versus allochtoon: allochtone bewoners van
Nederland zijn voor ons per definitie eerste generatie niet
Nederlanders. Iedereen die daarna in Nederland geboren is, is in
onze beleving dus autochtoon. Uitgangspunt voor een zo strakke
definitie is dat we gemeentebeleid met name willen richten op het
primaire doel: nieuwkomers integreren als het gaat om taal, werk,
inkomen, huisvesting en toegang tot zorg en onderwijs. Tweede, en
derde generatiebeleid (diversiteit) zien wij niet primair als een
verantwoordelijkheid voor de overheid en dus ook niet voor de
gemeente Amsterdam, maar als een primaire verantwoordelijkheid
voor maatschappelijke organisaties, met name ook van
migrantenorganisaties zelf.
Tot slot is het goed om vooraf vast te stellen wat je met
integratiebeleid wilt bereiken. Integratie moet gericht zijn op
het binnen een paar randvoorwaarden realiseren van zelfstandigheid
en zelfredzaamheid van nieuw in Nederland aangekomen mensen.
Nieuwe Nederlanders die we graag hier willen hebben en houden.
Daar draait het om.
Integratie betekent dus meedoen. Integratiebeleid moet er op
gericht zijn participatie mogelijk te maken. Het doel van de
Amsterdamse PvdA is dat iedere Amsterdammer volwaardig kan
deelnemen aan de stedelijke samenleving.
Amsterdam kent 176 nationaliteiten. Juist om in onze stad iedereen
te kunnen laten meedoen moet het integratiebeleid beter. Het moet
beter en het kan sneller. Daarbij zal de overheid zich moeten
inspannen om daadwerkelijk kansen te bieden. Alleen met een
gericht en concreet integratiebeleid kan Amsterdam ook van de
nieuwkomers een inspanning terugvragen. Acceptatie van nieuwkomers
is cruciaal. Dan mag wel een actieve opstelling van de nieuwkomer
gevraagd worden. Nodig is een Actieplan Integratie (voor)
Amsterdam.
In deze notitie wil de PvdA daartoe een aanzet leveren met
actiepunten voor integratie. Dit betekent dat we ons zoveel
mogelijk beperken tot concrete, voor Amsterdam relevante
onderwerpen en aanbevelingen.
2. Voortgang
Deze notitie is een bijdrage van de PvdA fractie Amsterdam aan de
integratiediscussie die de komende weken binnen en buiten de
partij zal worden gevoerd. Het is nadrukkelijk geen kant en klare
blauwdruk, maar een startnotitie waarmee het debat wordt geopend.
We gaan de komende weken actief met deze bijdrage de stad in. Aan
de hand van de reacties die deze startnotitie oplevert zal de
fractie een definitieve notitie vaststellen. Over de verhouding
tot het bestaande diversiteitbeleid het volgende: enerzijds is op
sommige punten intensivering nodig van het al bestaande beleid.
Anderzijds is het van groot belang ook te differentiëren, waar het
diversiteitbeleid wellicht goed aansluit bij de oudkomers, is voor
de nieuwkomers een veel concreter integratiebeleid noodzakelijk.
3. Uitgangspunten
Wat zijn nu de uitgangspunten van de PvdA Amsterdam als het gaat
om integratie?
1. Voor de PvdA is Rechtsstaat ijkpunt
De basiswaarden van onze rechtsstaat stellen iedereen in staat
zijn eigen identiteit te ontplooien, religie uit te oefenen en
cultuur te genieten. De belangrijkste waarden en normen zijn in
Nederland neergelegd in wetgeving, en vooral in de Grondwet. De
daar neergelegde beginselen zijn uitgangspunt en tegelijkertijd
startpunt van integratie. De klassieke grondrechten: vrijheid van
godsdienst, vrijheid van meningsuiting, privacy, gelijke
behandeling gecombineerd met de sociale grondrechten recht op
zorg, op onderwijs, op wonen bieden samen de basis voor een
maatschappij waarin diverse groeperingen daadwerkelijk samenleven.
De waarden van de Grondwet zijn dwingend. Dit betekent ook dat
personen of organisaties die de rechtsstaat als zodanig niet
accepteren of respecteren geen partner zijn voor integratie en dus
geen partner voor de PvdA. De keuze voor de rechtsstaat betekent
ook dat de scheiding tussen kerk en staat basisprincipe is.
2. De PvdA kiest een brede benadering
Het is van belang om te constateren dat het integratievraagstuk
meer is dan een vraagstuk over sociaal-economische achterstanden
en taalbeheersing. De reductie van het integratievraagstuk tot een
sociaal-economisch achterstandenverhaal is niet houdbaar. Een
begrip als identiteit, van de nieuwkomer of van de ontvangende
samenleving, heeft er bijvoorbeeld geen plaats in. Problemen rond
moderniteit of emancipatie komen ook niet in het verhaal voor.
Vraagstukken rond gezagsverhoudingen, waarom het gezag van
buurtvaders wel en van politieagenten niet wordt aanvaard, hebben
ook geen plaats in een puur sociaal-economische analyse. En
hetzelfde geldt voor de rol van religie. Is er iemand die zou
willen beweren dat al deze fenomenen geen rol spelen bij de grote
integratievragen in de Amsterdamse samenleving? De Partij van de
Arbeid in Amsterdam staat een bredere benadering inzake integratie
voor. Dat past ook in de historische traditie van de
sociaal-democratie waarin het nooit alleen maar ging om verheffing
uit armoede, maar ook om culturele verheffing en toerusting tot
burgerschap.
3. De PvdA is een emancipatoire beweging
Bij een deel van de asielmigratie en gezinsvorming is sprake van
import van conservatieve denkbeelden over bijvoorbeeld de
verhouding tussen man en vrouw of de houding ten opzichte van
homos. Hoewel religie daar een rol bij kan spelen, gaat het veel
te ver hier een direct verband te leggen tussen "de" islam en
zulke denkbeelden. De sociaal-democratie moet altijd de kant
kiezen van hen die willen emanciperen zonder de manier waarop voor
te willen schrijven. Ook hier geldt dat in het licht van de aard
en omvang van de problemen, onconventionele oplossingen niet
moeten worden geschuwd en traditionele grenzen wat ons betreft
mogen gaan schuiven.
4. De PvdA stelt grenzen aan belasting van het publieke domein
De traditionele afbakening tussen het privé en het publieke domein
is voor ons niet in alle omstandigheden vanzelfsprekend. Zo zouden
wij bijvoorbeeld de vraag willen opwerpen of de traditionele
afstand die de overheid bewaart tot de huiselijke sfeer en
bijvoorbeeld de opvoedende verantwoordelijkheid van ouders nog
houdbaar is in een tijd waarin de gevolgen hiervan steeds vaker op
een belastende manier doordringen tot het publieke domein. Net
zoals inmiddels geaccepteerd wordt dat huiselijk geweld niet
langer als een pure privé-zaak kan worden gezien, vragen wij ons
af of met name het fenomeen van uiteenvallende gezinnen en
ontsporende jongeren, zoals dat zich soms voordoet in allochtone
gemeenschappen, niet veel vroegere interventies vraagt dan op dit
moment gebruikelijk is. Niet omdat dit een waardenoordeel over een
cultuur zou veronderstellen maar omdat er grenzen zijn aan de mate
waarin individuele vrijheden het publieke domein mogen belasten.
5. De PvdA vindt dat nieuwkomers zich welkom moeten weten
Integratie slaagt alleen maar als naast de bereidheid van
nieuwkomers om zich tot de Nederlandse samenleving en haar
verworvenheden te bekennen, diezelfde samenleving ook bereid is
deze nieuwkomers op te nemen en welkom te doen voelen. Een van de
grootste gevaren die de integratie op dit moment bedreigt is het
feit dat niet alleen de nieuwkomers van nu maar ook zij die al
langer in Nederland zijn en in veel opzichten maatschappelijk
geslaagd zijn, zich steeds minder thuis, geaccepteerd en welkom
voelen. Omdat er generaliserend gepraat wordt over culturen,
religies en bevolkingsgroepen. En dus zullen we ook een hard punt
moeten maken van een betere handhaving van
antidiscriminatiewetgeving en moeten nieuwe Nederlanders kunnen
rekenen op een betrouwbare overheid.
6. Eerlijk delen
De PvdA vindt dat er moet worden gestreefd naar gelijke verdeling van
kansen. Integratie door werk levert voorlopig echt nog meer op dan
door een inburgeringscursus. De PvdA streeft dus naar gelijke kansen
voor nieuwkomers op toegang tot kennis, macht en inkomen. Dit betekent
dat herverdeling kan worden gehanteerd om ongelijkheden op te lossen.
Welke stijl hanteert de PvdA in het integratiedebat? 1. Niet politiek correct maar wel door fatsoenlijke politiek
* Problemen bij de naam noemen: als er trammelant is met Marokkaanse
jongeren dan wordt dat besproken.
* Niet eenzijdig paternalistisch: niet alleen de discriminerende
winkelier/discotheken kapittelen maar ook doorvragen naar de
reden.
* Geen knuffels of vertroeteling, maar mensen behandelen als
gelijkwaardige partners. Dit vereist tevens dat er geen ruimte is
voor uitsluiting, discriminatie en racisme.
* Geen propaganda, laat mensen zelf een mening vormen: wel
economische motor benadrukken.
* Ook niet meehuilen met de wolven in het bos.
* Ook niet NL=vol roepen of het koppelen van integratie aan
criminaliteit.
integratie gaat om rechten, maar ook om plichten
* Plichten van de burger:
* Taal leren en spreken
* Respect voor de (grond-)wet
* Respect voor de ander
* Plichten van de overheid:
* Adequate taalles
* Keihard antidiscriminatiebeleid
* Werk, werk, werk
* Actiepunten (zie onder)
Bijlage: mogelijke actiepunten
Daartoe wil de PvdA de volgende actiepunten nastreven, gesorteerd op
onderwerp:
"Normen en waarden"
* Nadruk op Grondwet als basisdocument normen en waarden
* Benadrukken kansen van de multiculturele samenleving voor economie
en cultuur.
* Bij inburgeringtraject aandacht schenken aan waarden en normen.
Nieuwkomers niet alleen op de hoogte stellen van de grondslagen
van de Nederlandse samenleving (Grondwet), maar ook in discussie
over het zich eigen maken van deze principes (commitment).
* Amsterdam maakt een handzaam boekje met daarin de belangrijkste
elementen van rechtsstaat en grondwet, de spelregels in de stad,
en een toelichting daarbij en vertaling naar concrete, herkenbare
situaties. Laat dat samenstellen door (vnl.) allochtone
Amsterdammers, begeleid door iemand als Geert Mak. Het Amsterdamse
boekje met het stadswapen voorop zal overal in Nederland gretig
aftrek vinden!
* De PvdA toont zich voorstander van het stimuleren van initiatieven
en organisaties die de emancipatie van allochtone vrouwen
bevorderen, en werkt mee aan een actief beleid om waar nodig
vrouwen uit haar geïsoleerde posities te halen.
* De PvdA spreekt zich bij belangrijke incidenten expliciet uit over
de noodzaak van het tegengaan van discriminatie van en geweld
tegen homos of andere minderheidsgroepen.
* De PvdA maakt haar visie op de scheiding van kerk en staat tot
leidraad bij de omgang met religieuze kwesties en groepen: van
overheidswege is hier terughoudendheid geboden.
* De PvdA werkt niet samen met organisaties die in woord, geschrift
of handelen blijk geven van een fundamentalistische,
extremistische of antidemocratische oriëntatie en die de
grondrechten van anderen niet respecteren, en geeft gevraagd en
ongevraagd hiervoor haar motivatie.
Sámen met de nieuwkomers
* Vaarwel aan oude leiders creëren van dialoog met nieuwe
vertegenwoordigers. Zoveel mogelijk op zoek naar leiders als
gesprekspartner die belang hebben bij verandering. Alle huidige
gesprekspartners herevalueren. Daarnaast in gesprek met de groepen
zelf.
* Kritische doorlichting van alle subsidieontvangers die aan
integratie werken. Toets op effectiviteit, diegenen die niet
concreet bijdragen stopzetten subsidie, anderen juist meer
subsidie.
* Rolmodellen: Benadrukken succesvolle immigranten in sport,
cultuur, politiek enz. bijv topsporters inschakelen om
Bijlmerjeugd aan het sporten te krijgen.
* Het stadsbestuur ziet er op toe dat organisaties die in woord,
geschrift of handelen blijk geven van een fundamentalistische,
extremistische of antidemocratische oriëntatie en die de
grondrechten van anderen niet respecteren, geen subsidie of andere
steun ontvangen van de gemeente of van stadsdelen.
Taal
* Taal: Maxima offensief met onorthodoxe middelen: taaloffensief
door resultaatsverbintenissen met partijen die verantwoordelijk
zijn voor het aanbod van taallessen en de cursisten. Het aanbod is
vraaggestuurd, adequaat en op maat gesneden, de cursist verplicht
zich tot het succesvol afleggen van de taallessen.
* Het als gemeente communiceren in andere talen dan het Nederlands
en het Engels ter discussie stellen, door dit per situatie en
doelgroep te bekijken. Van de oudere migranten (50-plussers) kan
nauwelijks meer worden verwacht dat zij Nederlands leren. Van alle
andere nieuwkomers en oudkomers wel. Dat betekent onder meer dat
je over zaken als werkgelegenheid, jeugdbeleid, onderwijs e.d.
wellicht niet meer in het Turks etc. zou moeten communiceren.
* Oudkomersbeleid om Nederlands te leren intensiveren, daarbij ook
aandacht voor ICT gebruik door ouderen.
Veiligheid
* Veiligheid met nadruk op keiharde preventie (concentreren op
broertjes van) Onderzoeken van oorzaken is iets anders dan
verontschuldigen van daders. Het is een manier om erger te
voorkomen. Dit sluit repressie overigens niet uit
* Er op aandringen dat personen die zich zonder wettige
verblijfsstatus in Amsterdam ophouden en die met de politie in
aanraking komen, actief worden uitgezet.
* Aanpak harde kernjeugd.
* Aanpak huiselijk geweld.
* Discriminatie in uitgaansgebieden bestrijden.
* Actief vervolgen van discriminatie op geloof, ras of seksuele
voorkeur.
Onderwijs
* Spreiding van leerlingen, niet door dwang maar door drang,
voorlichting, informatie, gerichte subsidie enzovoorts. Meer
aandacht binnen onderwijs voor:
* Democratisch bewustzijn.
* Sociale competenties.
* Intercultureel onderwijs op de Pabo.
* Uitwisseling tussen leerlingen zwarte en witte scholen.
* Ondersteuning van ouders en scholen die willen mengen.
* Informatie voorziening is in feite het enige instrument om tot
spreiding te komen. Dus:
+ Instellen van één loket met onderwijsinformatie digitaal en
fysiek. Waarbij ouders informatie krijgen over scholen.
+ Centrale inschrijving, (alle scholen vanaf een bepaalde
leeftijd).
+ Inzetten van onderwijsconsulenten die ouders objectieve
voorlichting geven.
+ Objectieve informatie leidt tot andere leerling-stromen. Het
zorgvuldig informeren en het bewust maken van ouders kan als
belangrijk instrument gelden. De gemeente zou scholen kunnen
verplichten een transparant aannamebeleid te expliciteren.
+ Hulp bij PR scholen.
+ Onderzoek naar de herkomst financieringsbronnen van
stichtingen die Islamitische scholen willen oprichten.
Zorg
* Opvoedingsondersteuning, gericht op overdragen van waarden en
normen, op verantwoordelijkheidsbesef en gelijkheid van man en
vrouw
* Vrouwenbesnijdenis wordt met alle mogelijke middelen bestreden
* Meer interculturalisatie in de zorg als beroepsgroep. Er zitten
veel allochtone vrouwen thuis, terwijl er grote tekorten zijn in
de zorg. Een wervingscampagne kan vrouwen trekken, eventueel voor
een paar dagen per week.
* Verzorginghuizen meer inrichten voor diverse groepen. En dan niet
een apart huis, zoals bijvoorbeeld een islamitisch huis, maar een
huis met een kapel voor de katholieken en een ruimte om te bidden
voor moslims. Verder rekening houden met de bouw en inrichting en
het voedsel.
* Cursussen voor huisartsen hoe ze met problemen van allochtone
patiënten om kunnen. En tegelijkertijd in de inburgeringcursussen
aandacht besteden aan hoe de gezondheidszorg en het
ziektekostenstelsel in Nederland in elkaar steken.
* In het kader van de preventieve gezondheidszorg voorlichting geven
aan allochtone vrouwen, zo nodig (nog) in de eigen taal. Veel
allochtone vrouwen zijn niet of nauwelijks bekend met hun eigen
lichaam. Diabetes is hoog en veel allochtone kinderen bewegen
weinig.
* Meer rekening houden met feestdagen van andere culturen in
ziekenhuizen, verzorgingshuizen, etc.
* Taalcursussen in verzorgingshuizen geven. In het kader van je bent
nooit te oud om ... en een leven lang leren.
* Voldoende aandacht voor mantelzorg.
Stedelijke Ontwikkeling
* Gemengde wijken door een gedifferentieerd verkoop- en bouwbeleid.
* 30% sociaal van de nieuwe productie blijft het minimum, zoveel
mogelijk gemengd in de wijk bouwen. Ook op dure plekken als Zuidas
en IJburg vasthouden.
* Blijvende aandacht voor sociaal-economische factoren in relatie
tot wonen (belang huursubsidie, mogelijkheden kopen eigen woning
etc.)
Cultuur
* Maximale inspanning leveren om de kunstvormen van nieuwe
Nederlanders te ontdekken, begeleiden en een structurele plek te
geven onder de Amsterdamse cultuurmakers.
* Maximale inspanning leveren om een nieuw, allochtoon publiek te
bereiken en te bedienen.
* Doorgaan met fors investeren in cultuureducatie, meer en beter
aanbod van cultuureducatieve activiteiten.
* Bevorderen van de relatie tussen scholen en culturele
instellingen.
* Vergroten van de toegankelijkheid van de kunstvakopleidingen.
* Adviesraden zo samenstellen dat verschillende culturen erin
vertegenwoordigd zijn.
Sport
* Het stimuleren van sportparticipatie met name onder jongeren - als
positieve integratiemotor.
Werk en Inkomen
* Keihard antidiscriminatiebeleid opzetten zowel binnen als buiten
de gemeente, daarbuiten door convenanten met bedrijfsleven.
* Extra aandacht voor doorstroming allochtonen binnen gemeente.
* Sociale dienst inzetten (klantenkennis) en uitkering gebruiken als
dwangmiddel bij inburgering.
* Quota allochtone werknemers afspreken in convenanten met
bedrijfsleven.
* Kinderopvang realiseren zodat vrouwen het huis uit kunnen en naar
taalles of werk kunnen.
* Allochtone Amsterdammers in armoede actiever opsporen door
bestandskoppeling.
* Voorlichting over inkomensondersteuningmaatregelen te intensiveren
naar deze groepen.
* Zorgen dat er een totaalpakket wordt aangeboden met zowel
ondersteuning van ouders in de vergroting van hun maatschappelijke
participatie als opvoedingsondersteuning ten opzichte van hun
kinderen.
* Stimuleren van arbeidsmarktparticipatie van potentiële allochtone
herintreders, vrouwen onder de Turken en Marokkanen.
* Kinderen mogen niet opgroeien in een omgeving waar de beeldvorming
sterk is gericht op afhankelijkheid van uitkering.
Jeugd
Vroege signalering risicokinderen.
* Kindermishandeling hard aanpakken.
* Speciaal preventiebeleid tienerzwangerschappen.
* Seksuele voorlichting (allochtone) jongeren meer aandacht ook
binnen onderwijs.
* De PvdA stimuleert de integratie en emancipatie van met name
jongeren langs de route van hun eigen muziek, beeldmedia,
(sub)cultuur en sport.
Uitnodiging voor het debat
Marije van Wees