Rijksuniversiteit Groningen

Suikertransport van de furieuze vuurbal Pyrococcus furiosus

De furieuze vuurbal Pyrococcus furiosus is een bolletje met een staartje dat leeft bij een heetwaterbron in de zee vlakbij het Italiaanse Volcano Island, en zich in korte tijd flink kan vermeerderen. Het is zo'n micro-organismen dat zich alleen lekker voelt bij hoge temperaturen, waarbij zijn eiwitten prima blijken te kunnen functioneren. Micro-organismen die een voorkeur hebben voor extreme omstandigheden noemt men extremofielen of archaea. Zij komen voornamelijk voor en groeien in omgevingen waar de mens niet zou overleven, zoals bij heel hoge (tot 113 oC) of juist hele lage temperaturen, zure (pH 0,5) of basische (pH 11,5) omgevingen, in de diepzee onder hoge druk of bij hoge zoutconcentraties. Onderzoekers zijn erg nieuwsgierig naar de bijzondere eigenschappen van hun eiwitten, die uiteraard uiterst stabiel zijn. Dit laatste lijkt in eerste instantie vreemd, omdat de bouwstenen van de archaeale cel gelijk zijn aan die van andere cellen. De volgorde van de bouwstenen die samen een eiwit vormen, blijkt echter bepalend voor de stabiliteit. Biologe Sonja Koning richtte haar promotieonderzoek op de hyperthermofiele P. furiosus, die het best groeit bij het kookpunt van water in afwezigheid van zuurstof. Om te groeien moet P. furiosus suikers uit zijn omgeving halen en de cel in transporteren. Koning ontdekte dat P. furiosus voor de verschillende suikers waar het op kan groeien over verschillende transporteiwitten beschikt die alleen aanwezig zijn als de specifieke suiker aanwezig is. Deze transporteiwitten behoren tot een grote familie van transporteiwitten en functioneren alleen bij hoge temperatuur. In vergelijking met transporteiwitten van micro-organismen die bij normale temperaturen groeien, transporteren de transporteiwitten van P. furiosus de suikers met een veel grotere efficiëntie en al bij veel lagere concentraties suiker. /FC

Sonja Koning (Alkmaar, 1973) studeerde biologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Haar promotieonderzoek verrichtte zij bij de onderzoeksschool GBB en bij de afdeling Moleculaire microbiologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Het werd gefinancierd door NWO-ALW. Inmiddels werkt zij bij de Universiteit Regensburg, Duitsland als Post-doc.

Datum en tijd

vrijdag 7 maart 2003, 16.00 uur

Promovendus

mw. S.M. Koning, tel. 00 49 431 880 43 33 (werk)

Proefschrift

The ABC of ABC transport in the hyperthermophylic archaeon Pyrococcus furiosus

Promotores

prof.dr. A.J.M. Driessen en prof.dr. W.N. Konings

Faculteit

wiskunde en natuurwetenschappen

Plaats

Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen