Katholieke Universiteit Nijmegen

Falcke speurt naar vuurwerk van zwarte gaten
Oratie sterrenkundige Heino Falcke over zwarte gaten in melkwegstelsels
Woensdag 19 maart houdt prof. Heino Falcke bijzonder hoogleraar Hoge Energie Astro-fysica aan de KU Nijmegen zijn oratie: supermassive black holes in the universe: over zwarte gaten in kernen van melkwegstelsels en ons eigen melkwegstelsel in het bijzonder. De oratie vindt plaats om 15.45 uur in de aula van de universiteit, Comeniuslaan 2.

De benoeming van prof. Falcke vond plaats in samenwerking met sterrenkundig instituut ASTRON te Dwingeloo in het kader van het LOFAR project. Falcke's onderzoek richt zich op zwarte gaten en het detecteren en analyseren van zeer-hoog energetische kosmische straling die mogelijk zijn oorsprong heeft bij zwarte gaten. Deze straling is zeer moeilijk te detecteren met de huidige telescopen en de verwachting is dat LOFAR hier een wetenschappelijke doorbraak kan bewerkstelligen.
LOFAR (low frequency array) is een geheel nieuw type radiotelescoop. Het wordt de eerste software radiotelescoop ter wereld. Met deze telescoop wordt het gehele lage frequentiege-bied (van 10 tot 250 MegaHertz, rondom de FM band) voor het eerst toegankelijk voor wetenschappelijk onderzoek. Astronomen verwachten veel onbekende dingen te vinden zoals de eerste vorming van zwarte gaten in melkwegstelsels die direct na de Oerknal zijn ontstaan, en de detectie van zeer-hoog energetische deeltjes. Die extreem energierijke deeltjes
- met per deeltje evenveel energie als een tennisbal van Krajicek - worden vermoedelijk gemaakt door inval van gas in zwarte gaten. Voor deze telescoop worden er meer dan tienduizend antennetjes verspreid over een gebied ongeveer 400 km in diameter aan elkaar gekoppeld. Daarvoor worden zeer snelle glasvezel datatransport kabels ontwikkeld die ook van belang zijn voor het internet van de toekomst.

Personalia
Heino Falcke (1966) promoveerde in 1994 summa cum laude op het proefschrift `Starved Holes and Active Nuclei - the Central Engine in Galactic Centers'. Hij is verbonden als privat-dozent aan de RFW-Universiteit te Bonn. Prof. Falcke is een gerenommeerd wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van de Hoge-Energie Astrofysica, in het bijzonder op het gebied van zwarte gaten in actieve kernen van Sterrenstelsels en "particle astrophysics". Hij heeft onder andere wetenschappelijke bijdragen geleverd aan het begrip van de radiobundels (`jets') in de kernen van melkwegstelsels en quasars, en van hun voorkomen bij accretieschijven. Daarnaast heeft hij waarneemprogramma's opgezet van quasars en verwante objecten zowel in het optische gebied (HST) als met grote radiotelescopen (VLBI-technieken). Hij is de projectleider van LOPES, een door Duitsland gefinancierd LOFAR Prototype Station dat thans in Karlsruhe wordt opgericht. Voor zijn onderzoek ontving hij in 2000 de prestigieuze Ludwig Biermann prijs van de Astronomische Gesellschaft.

Afdeling Sterrenkunde KU Nijmegen
Het onderzoek van de Afdeling Sterrenkunde richt zich op de hoge-energie astrofysica. Het heelal vormt een natuurkundig laboratorium waar zich omstandigheden voordoen die we op aarde niet kunnen nabootsen en die liggen aan of voorbij de rand van onze huidige kennis van de fysica. Het verkennen van deze rand en het begrijpen hoe hoog-energetische astrofysische verschijnselen veroorzaakt worden en de invloed die zij hebben op hun omgeving is het speerpunt van het onderzoek in Nijmegen. Hiervoor wordt zowel observationeel onderzoek als theoretisch onderzoek verricht, in het Hoge-Energiefysica Instituut Nijmegen (HEFIN), een nauwe samenwerking tussen de Afdelingen experimentele (EHEF), theoretische hoge-energie fysica (THEF) en sterrenkunde van de Katholieke Universiteit Nijmegen. Aan de KUN geeft Falcke een college Black Holes & Active Galactic Nuclei in het kader van de Nijmeegse masteropleiding Particle Astrophysics.

Astron
Het sterrenkundig instituut ASTRON, gevestigd te Dwingeloo maakt sterrenkundige ontdekkingen van wereldformaat mogelijk. In een eigen Technisch Laboratorium wordt ernaar gestreefd om door technisch innovatief onderzoek voortdurend nieuwe waarneemtechnieken te ontwikkelen. Bovendien exploiteert ASTRON eigen waarneemfaciliteiten van wereldklasse zoals de Synthese Radio Telescoop in Westerbork en ontwikkelt zij de nieuwe radiotelescoop LOFAR.
18-3-2003


* site Falcke