Humanistisch Verbond
HV standpunten ammunitie voor politiek
`Kan het HV zich afzijdig houden van de politiek, en zo ja, waarom
doen we dan iedere keer weer zo'n moeite om onze stem te laten horen.
Of zijn we wel politiek bezig, maar doen we niet aan partijpolitiek?
En zouden we niet meer kunnen bereiken, onze stem meer gewicht geven,
als we wél duidelijk een politieke stelling zouden nemen?' Deze vraag
stelde Iris Elling in Humus 1, 2003 en deed een oproep aan de leden om
hierop te reageren. Verschillende mensen gaven hieraan gehoor.
Enkele bestuursleden van het HV menen dat het HV zich als
levensbeschouwelijk organisatie dient te onthouden van politieke
stellingen. In verband met een dreigende aanval op Irak meent
bestuurslid Ben Elkerbout: "Het HV gaat volgens mij niet over het
beginnen van oorlogen; dat is de verantwoordelijkheid van politici.
Wel gaat het HV over morele zaken en humaniteit. Het HV zou zich
volgens mij moeten uiten over de randvoorwaarden die aan welk handelen
dan ook moeten worden verbonden." Ook bestuurslid Tryntsje de Groot
vindt dat het HV geen standpunt voor of tegen oorlog in dient te
nemen: "Ik vind dat een standpunt van een organisatie als het HV veel
meer moet gaan over aanzetten tot dialoog en opvang van slachtoffers
en voorkomen van mensonterende situaties."
Ook een aantal leden reageerden afwijzend op de vraag of het HV zich
met politieke kwesties bezig dient te houden. HV-lid A.E. de Jong-de
Rook uit Amstelveen: "Humanisten kunnen verschillende politieke
richtingen kiezen, bv. PvdA, VVD, D66, GroenLinks, enz. Dus kun je en
mag je als HV geen politiek standpunt innemen, omdat je leden
verschillende standpunten hebben op bepaalde punten. In het verleden
is dit alles al uitgebreid aan de orde geweest en een politieke
uitspraak heeft toen vele, vaak goede, leden gekost, omdat ze zich
niet meer thuis voelden in het HV. Iedereen die een politiek geluid
wil laten horen, kan dit doen bij een politieke partij." Iets
soortgelijks wordt beweerd door Ico van Willik uit Veldhoven:
"Natuurlijk kan het HV geen partijpolitieke meningen gaan verkondigen.
Waar zou men overigens de eigengereidheid en eigenwijsheid vandaan
willen halen. Of wil men een stelletje mensen van wisselend een
politieke opvatting als lid kwijt? Dat kan op den duur best oplopen!
Dan valt er niets meer te verkondigen!" Wel ziet Van Willik een
bepaalde taak of verantwoordelijkheid voor het HV weggelegd t.a.v. de
partijpolitiek: het aanleveren van `ammunitie' door standpunten te
ontwikkelen en naar buiten te brengen over bijvoorbeeld de Pil van
Drion, het milieu, de zorg; `maar men moet niet zélf politieke
uitspraken gaan doen. Bovendien, op dit laatste zit ook niemand te
wachten!" Hij vervolgt: "Laten wij ons concentreren op het uitdiepen
van door ons geachte essentiële levens- en maatschappelijke kwesties
en op de bevordering van de bewustwording van onze samenleving.
Hoofdenvol werk!"
Stelling nemen
Even stellig als de laatste in zijn afwijzing, is HV-lid Anke Polak in
haar overtuiging: "Ja natuurlijk moet het HV zich politiek uiten!!
Zeker op het gebied waar we ons sterk voor maken. Wij moeten naar
buiten toe laten zien waarvoor we staan en durven stelling te nemen
(over AMA's, euthanasie, armoede en vrede enz)". Ze eindigt met het
volgende voorstel: "Het zou misschien aardig zijn om bij een volgende
bestuursverkiezing wat meer duidelijke persoonlijke politieke
standpunten van de kandidaat-leden te publiceren, zodat we weten hoe
het bestuur alert zal reageren op zaken die ons allen aangaan. Zo heb
ik alle vertrouwen in onze nieuwe voorzitter".
Ook B. de Ruiter uit Waddinxveen is het er mee eens als het HV een
mening ontwikkelt over zaken die een politieke lading hebben. De
Ruiter vindt het een winst dat dit onderwerp nu bespreekbaar lijkt te
zijn. "Tot voor kort bleek dat helaas niet mogelijk te zijn. Mijns
inziens dienen daarvoor in aanmerking komende onderwerpen niet alleen
benoemd te worden, maar ook van een duidelijk standpunt van het HV
voorzien te worden." De Ruiter ziet wel een beperking: "Ik ben er geen
voorstander van dat het HV aan partijpolitiek doet. Wel kan ik mij
voorstellen dat in een bepaald zwaarwegend geval een stemadvies
gegeven zou kunnen worden."
In een brief geschreven vlak vóór de verkiezingen in januari j.l. riep
Hendrik Planting het HV op `tot het nemen van politieke
verantwoordelijkheid'. Hij stelde de vraag `waarom het humanistisch
Verbond niet aan politiek doet'. Planting vervolgde: "Als er een
richting is van denken en doen met een open structuur die het zwarte
gat van effectbejag en consumentisme op kan vullen met een meer
menswaardige wijze van handelen, dan is het wel het Humanistisch
Verbond zou ik zo zeggen. Is het nu niet het moment om die '1.6
miljoen' ontevreden zwevende of niet-kiezers een gedegen open en
eerlijk alternatief te bieden? De wereld is, om te beginnen in
Nederland en in een ruimere context, nu echt toe aan Humanistisch
denken en doen." Hij eindigde zijn brief zelfs met de oproep voor de
oprichting van een humanistische politieke partij, de `LVR (lijst voor
redelijkheid)'.
Wat is politiek?
Er zijn dus nogal wat verschillen van mening tussen HV-ers over de
vraag of het HV wel of niet politieke standpunten zou moeten innemen.
Het zou kunnen dat deze verschillen voor een deel zijn terug te voeren
op een verschillende opvatting over wat `politiek' is. Politiek is
moreel geïnformeerd en morele en levensbeschouwelijke standpunten
hebben veelal politieke implicaties. Ten eerste is politiek gefundeerd
in normatieve uitgangspunten. Zonder visie hoe mensen zouden moeten
samenleven en over wat er toe doet in het leven verwordt het politieke
bedrijf tot management, een veelgehoorde kritiek op het Paarse
Kabinet.
Ten tweede hebben levensbeschouwelijke standpunten niet alleen
existentiële of morele betekenissen en consequenties, maar ook
politieke, al zal dat in het ene geval duidelijker zijn dan in het
andere. Zo is HV-lid Arie Billius uit Veere er van overtuigd dat `als
alle religies alles wat met politiek te maken heeft uit hun
activiteiten weg zouden laten, er bijna niets van die religies over
zou blijven.' En hoofdbestuurslid Frans van de Walle stelt: "Het HV
moet stelling nemen in het maatschappelijk debat t.a.v. ethische
zaken. Elk ethisch oordeel is tevens een politiek oordeel en dus is
het onvermijdelijk dat een actief HV in politiek vaarwater komt. Zodra
de stelling echter onderdeel van partijpolitiek debat is geworden,
dient het HV zich te onthouden van een dergelijke discussie en zich te
beperken tot de humanitaire aspecten van de besproken partijpolitieke
keuzen. We zullen dus belangrijke ethische vragen vanuit een wat
'hoger' perspectief moeten bekijken en niet met de politieke waan van
de dag meegaan. Als we dat niet in de gaten houden, dreigen we weer in
een haast-je, rep-je situatie terecht te komen waarbij we
onvermijdelijk in partijpolitiek vaarwater terecht zullen komen."
Ook Rein Heijne van het Humanistisch Vredesberaad (HVB)
problematiseert het onderscheid tussen politiek en levensbeschouwing.
Onder het kopje `Bemoeials voor vrede' schrijft hij: "Het HVB ontving
in het verleden flinke verwijten vanuit humanistische kringen, met
name van het hoofdbestuur, dat wij teveel aan politiek deden. Wij zelf
waren daar nogal verbaasd over. Want wat is politiek in een democratie
anders dan het meedenken en praten over oplossingen van complexe,
maatschappelijk problemen? En je daar vervolgens ook voor in zetten.
In een democratie heeft iedere burger, groep van burgers, niet alleen
het recht maar vooral ook de plicht zich bezig te houden met de
politieke besluitvorming. Dat kunnen en mogen we toch niet alleen aan
politici overlaten?"
Ondanks alle verschillen van mening, lijkt vrijwel iedereen het over
één ding tenminste roerend eens te zijn: het HV moet niet aan
partijpolitiek doen. Het HV is geen verlengstuk van D'66, PvdA of
GroenLinks. En: voor de oprichting van de Lijst Voor Redelijkheid
lijkt weinig draagvlak te zijn onder de HV-leden.
Marieke Borren
Het HV verwelkomt nog steeds ingezonden brieven over dit onderwerp!