Humanistisch Verbond

HV standpunten ammunitie voor politiek

`Kan het HV zich afzijdig houden van de politiek, en zo ja, waarom doen we dan iedere keer weer zo'n moeite om onze stem te laten horen. Of zijn we wel politiek bezig, maar doen we niet aan partijpolitiek? En zouden we niet meer kunnen bereiken, onze stem meer gewicht geven, als we wél duidelijk een politieke stelling zouden nemen?' Deze vraag stelde Iris Elling in Humus 1, 2003 en deed een oproep aan de leden om hierop te reageren. Verschillende mensen gaven hieraan gehoor.

Enkele bestuursleden van het HV menen dat het HV zich als levensbeschouwelijk organisatie dient te onthouden van politieke stellingen. In verband met een dreigende aanval op Irak meent bestuurslid Ben Elkerbout: "Het HV gaat volgens mij niet over het beginnen van oorlogen; dat is de verantwoordelijkheid van politici. Wel gaat het HV over morele zaken en humaniteit. Het HV zou zich volgens mij moeten uiten over de randvoorwaarden die aan welk handelen dan ook moeten worden verbonden." Ook bestuurslid Tryntsje de Groot vindt dat het HV geen standpunt voor of tegen oorlog in dient te nemen: "Ik vind dat een standpunt van een organisatie als het HV veel meer moet gaan over aanzetten tot dialoog en opvang van slachtoffers en voorkomen van mensonterende situaties."
Ook een aantal leden reageerden afwijzend op de vraag of het HV zich met politieke kwesties bezig dient te houden. HV-lid A.E. de Jong-de Rook uit Amstelveen: "Humanisten kunnen verschillende politieke richtingen kiezen, bv. PvdA, VVD, D66, GroenLinks, enz. Dus kun je en mag je als HV geen politiek standpunt innemen, omdat je leden verschillende standpunten hebben op bepaalde punten. In het verleden is dit alles al uitgebreid aan de orde geweest en een politieke uitspraak heeft toen vele, vaak goede, leden gekost, omdat ze zich niet meer thuis voelden in het HV. Iedereen die een politiek geluid wil laten horen, kan dit doen bij een politieke partij." Iets soortgelijks wordt beweerd door Ico van Willik uit Veldhoven: "Natuurlijk kan het HV geen partijpolitieke meningen gaan verkondigen. Waar zou men overigens de eigengereidheid en eigenwijsheid vandaan willen halen. Of wil men een stelletje mensen van wisselend een politieke opvatting als lid kwijt? Dat kan op den duur best oplopen! Dan valt er niets meer te verkondigen!" Wel ziet Van Willik een bepaalde taak of verantwoordelijkheid voor het HV weggelegd t.a.v. de partijpolitiek: het aanleveren van `ammunitie' door standpunten te ontwikkelen en naar buiten te brengen over bijvoorbeeld de Pil van Drion, het milieu, de zorg; `maar men moet niet zélf politieke uitspraken gaan doen. Bovendien, op dit laatste zit ook niemand te wachten!" Hij vervolgt: "Laten wij ons concentreren op het uitdiepen van door ons geachte essentiële levens- en maatschappelijke kwesties en op de bevordering van de bewustwording van onze samenleving. Hoofdenvol werk!"

Stelling nemen

Even stellig als de laatste in zijn afwijzing, is HV-lid Anke Polak in haar overtuiging: "Ja natuurlijk moet het HV zich politiek uiten!! Zeker op het gebied waar we ons sterk voor maken. Wij moeten naar buiten toe laten zien waarvoor we staan en durven stelling te nemen (over AMA's, euthanasie, armoede en vrede enz)". Ze eindigt met het volgende voorstel: "Het zou misschien aardig zijn om bij een volgende bestuursverkiezing wat meer duidelijke persoonlijke politieke standpunten van de kandidaat-leden te publiceren, zodat we weten hoe het bestuur alert zal reageren op zaken die ons allen aangaan. Zo heb ik alle vertrouwen in onze nieuwe voorzitter".

Ook B. de Ruiter uit Waddinxveen is het er mee eens als het HV een mening ontwikkelt over zaken die een politieke lading hebben. De Ruiter vindt het een winst dat dit onderwerp nu bespreekbaar lijkt te zijn. "Tot voor kort bleek dat helaas niet mogelijk te zijn. Mijns inziens dienen daarvoor in aanmerking komende onderwerpen niet alleen benoemd te worden, maar ook van een duidelijk standpunt van het HV voorzien te worden." De Ruiter ziet wel een beperking: "Ik ben er geen voorstander van dat het HV aan partijpolitiek doet. Wel kan ik mij voorstellen dat in een bepaald zwaarwegend geval een stemadvies gegeven zou kunnen worden."

In een brief geschreven vlak vóór de verkiezingen in januari j.l. riep Hendrik Planting het HV op `tot het nemen van politieke verantwoordelijkheid'. Hij stelde de vraag `waarom het humanistisch Verbond niet aan politiek doet'. Planting vervolgde: "Als er een richting is van denken en doen met een open structuur die het zwarte gat van effectbejag en consumentisme op kan vullen met een meer menswaardige wijze van handelen, dan is het wel het Humanistisch Verbond zou ik zo zeggen. Is het nu niet het moment om die '1.6 miljoen' ontevreden zwevende of niet-kiezers een gedegen open en eerlijk alternatief te bieden? De wereld is, om te beginnen in Nederland en in een ruimere context, nu echt toe aan Humanistisch denken en doen." Hij eindigde zijn brief zelfs met de oproep voor de oprichting van een humanistische politieke partij, de `LVR (lijst voor redelijkheid)'.

Wat is politiek?

Er zijn dus nogal wat verschillen van mening tussen HV-ers over de vraag of het HV wel of niet politieke standpunten zou moeten innemen. Het zou kunnen dat deze verschillen voor een deel zijn terug te voeren op een verschillende opvatting over wat `politiek' is. Politiek is moreel geïnformeerd en morele en levensbeschouwelijke standpunten hebben veelal politieke implicaties. Ten eerste is politiek gefundeerd in normatieve uitgangspunten. Zonder visie hoe mensen zouden moeten samenleven en over wat er toe doet in het leven verwordt het politieke bedrijf tot management, een veelgehoorde kritiek op het Paarse Kabinet.

Ten tweede hebben levensbeschouwelijke standpunten niet alleen existentiële of morele betekenissen en consequenties, maar ook politieke, al zal dat in het ene geval duidelijker zijn dan in het andere. Zo is HV-lid Arie Billius uit Veere er van overtuigd dat `als alle religies alles wat met politiek te maken heeft uit hun activiteiten weg zouden laten, er bijna niets van die religies over zou blijven.' En hoofdbestuurslid Frans van de Walle stelt: "Het HV moet stelling nemen in het maatschappelijk debat t.a.v. ethische zaken. Elk ethisch oordeel is tevens een politiek oordeel en dus is het onvermijdelijk dat een actief HV in politiek vaarwater komt. Zodra de stelling echter onderdeel van partijpolitiek debat is geworden, dient het HV zich te onthouden van een dergelijke discussie en zich te beperken tot de humanitaire aspecten van de besproken partijpolitieke keuzen. We zullen dus belangrijke ethische vragen vanuit een wat 'hoger' perspectief moeten bekijken en niet met de politieke waan van de dag meegaan. Als we dat niet in de gaten houden, dreigen we weer in een haast-je, rep-je situatie terecht te komen waarbij we onvermijdelijk in partijpolitiek vaarwater terecht zullen komen."

Ook Rein Heijne van het Humanistisch Vredesberaad (HVB) problematiseert het onderscheid tussen politiek en levensbeschouwing. Onder het kopje `Bemoeials voor vrede' schrijft hij: "Het HVB ontving in het verleden flinke verwijten vanuit humanistische kringen, met name van het hoofdbestuur, dat wij teveel aan politiek deden. Wij zelf waren daar nogal verbaasd over. Want wat is politiek in een democratie anders dan het meedenken en praten over oplossingen van complexe, maatschappelijk problemen? En je daar vervolgens ook voor in zetten. In een democratie heeft iedere burger, groep van burgers, niet alleen het recht maar vooral ook de plicht zich bezig te houden met de politieke besluitvorming. Dat kunnen en mogen we toch niet alleen aan politici overlaten?"

Ondanks alle verschillen van mening, lijkt vrijwel iedereen het over één ding tenminste roerend eens te zijn: het HV moet niet aan partijpolitiek doen. Het HV is geen verlengstuk van D'66, PvdA of GroenLinks. En: voor de oprichting van de Lijst Voor Redelijkheid lijkt weinig draagvlak te zijn onder de HV-leden.

Marieke Borren

Het HV verwelkomt nog steeds ingezonden brieven over dit onderwerp!