Nationaal Comite 4 en 5 mei


P E R S B E R I C H T
Amsterdam, 17april 2003

4 mei 2003
Nationale herdenking
en
5 mei 2003
Nationale viering bevrijding

I. Nationale herdenking 4 mei 2003

Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei herdenken wij allen - burgers en militairen - die in het Koninkrijk der Nederlanden, of waar ook ter wereld, zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties en bij vredesmissies Op deze dag komen de overlevenden van oorlogsgeweld en de nabestaanden van slachtoffers op de eerste plaats. Voor jongeren is de herdenking vooral een moment om respect te tonen voor de oorlogsslachtoffers. De gezamenlijkheid en onderlinge verbondenheid uit zich in het waardige, ingetogen en algemene karakter van de herdenking.

Actuele traditie
58 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is de belangstelling voor de Nationale Herdenking groot. Hoewel nog maar 20% van de bevolking eigen herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog heeft, leeft de jaarlijkse traditie onder alle leeftijdsgroepen. Ook dit jaar wordt er weer op vele honderden plaatsen in Nederland een herdenkingsplechtigheid georganiseerd. De Nationale Herdenking vindt altijd plaats op 4 mei, ook nu deze op een zondag valt. In 1968 is door de regering besloten dat de Nationale Herdenking op 4 mei en de viering van 5 mei altijd doorgaan op 4 en 5 mei, ongeacht het eventuele religieuze karakter van deze dagen. De huidige situatie in Irak doet des te meer beseffen hoe kostbaar en kwetsbaar vrijheid is en dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er honderden oorlogen geweest. Nog steeds worden mensen onderdrukt en mensenrechten geschonden. In Azië, Afrika, Latijns-Amerika, Rusland.
De Nationale Herdenking op 4 mei biedt de Nederlandse samenleving de gelegenheid om gemeenschappelijk stil te staan bij oorlogsslachtoffers. Deze dodenherdenking is onlosmakelijk verbonden met de 5e mei, de dag van de Nationale Viering van de Bevrijding. Op die dag vieren we de vrijheid en beseffen we ons hoe kostbaar die is. Dan vragen we ons ook af hoe we de vrijheid kunnen versterken en hoe we die met elkaar kunnen delen: in de eigen omgeving, in het land en internationaal. Het thema van 4 en 5 mei 2003 is economie en vrijheid (zie onder II).

Twee minuten stilte
Ook dit jaar worden extra inspanningen verricht om de twee minuten stilte op 4 mei zoveel mogelijk bekendheid te geven. In de weken voorafgaand aan 4 mei zenden de publieke omroepen en de regionale zenders speciale tv-spots uit waarin Rob Trip, Gerda Havertong, Anita Witzier en Marjan Moolenaar vertellen waaraan zij denken en waar zij zijn tijdens de twee minuten stilte. Daarnaast zijn allerlei organisaties op gebied van verkeer en vervoer, horeca, uitgaansgelegenheden, sport en vermaak gevraagd hun leden te op te roepen om de twee minuten stilte te respecteren. Dankzij medewerking van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de ANWB zullen verkeersdeelnemers op 4 mei met radio-oproepen tijdens de mededelingen voor het verkeer en op de mededelingenborden boven de snelweg worden gevraagd twee minuten stil te staan en dit op een veilige parkeerplaats te doen.

Herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk
De herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk is in de eerste plaats bedoeld voor de overlevenden en nabestaanden van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de oorlogshandelingen en vredesmissies daarna. H.M de Koningin, Z.K.H. de Prins van Oranje, en H.K.H. Prinses Máxima der Nederlanden zullen de bijeenkomst bijwonen, evenals de minister-president en vele andere hoogwaardigheidsbekleders uit het Koninkrijk der Nederlanden en de vertegenwoordigers van de tientallen organisaties van oorlogsbetrokkenen verbonden met de Nationale Herdenking.
Tijdens de herdenkingsbijeenkomst spreekt Remco Campert 'De wolk die niet voorbijtrok' uit en draagt Huub Oosterhuis het gedicht 'Echte wereld' voor.
Beide teksten zijn speciaal voor deze gelegenheid geschreven. De Stichting CPNB bundelt dit jaar de teksten van de 4 mei rede van Campert en van het gedicht van Oosterhuis en van de 5 mei rede van Alexander Rinnooy Kan. De publicatie is vanaf 5 mei verkrijgbaar in de boekwinkels.
Hoofdkrijgsmachtpredikant Ds. G. Bikker spreekt het Onze Vader uit. Het geheel wordt omlijst door zang van een speciaal voor deze gelegenheid gevormd Liberaal Joods Koor. Een samenwerkingsverband van reguliere koren van de Liberaal Joodse Gemeenten van Amsterdam en Den Haag en een vijftiental leden van de Liberaal Joodse Gemeenten uit heel Nederland. Op 4 mei brengt het koor muziek ten gehore uit de Jizkordienst, het gedeelte van de synagogendiensten waarin de doden worden herdacht.
Marcela Obermeister Shasha, van Argentijnse afkomst, is dirigente van het Liberaal Joods Koor en sopraan Liat Alkan-Heymann, afkomstig uit Israël, is zowel soliste als muzieklerares in Nederland. De herdenkingsbijeenkomst start om 18.55 uur en duurt tot 19.25 uur.

Herdenkingsplechtigheid bij het Nationaal Monument op de Dam Vorig jaar waren er meer dan 20.000 belangstellenden op de Dam. In verband met de grote belangstelling wordt dit jaar wederom een daglichtscherm op het plein geplaatst. Het publiek kan op dit scherm de bijeenkomst in de Nieuwe Kerk en de plechtigheid bij het Nationaal Monument goed volgen.
De herdenkingsplechtigheid begint met de kranslegging door H.M. de Koningin en Z.K.H. de Prins van Oranje, gevolgd door de twee minuten stilte in heel het land. Aansluitend houdt Job Cohen, burgemeester van Amsterdam, een korte toespraak. Daarna volgt de kranslegging met zes kransen ter nagedachtenis aan de burgerslachtoffers van Europa en Azië in de Tweede Wereldoorlog en de omgekomen militairen en het koopvaardijpersoneel tijdens de Tweede Wereldoorlog en alle vredesmissies daarna. Vervolgens draagt de 17 jarige scholier Branko van Hulst uit Heemskerk, winnaar van het dichtproject 'Dichter bij 4 mei', zijn gedicht 'Oorlog voorbij' voor. Hierna volgt de kranslegging door vertegenwoordigers van de overheid en de officiële kranslegging sluit af met een krans die jongeren leggen uit respect voor alle oorlogsslachtoffers. De Marinierskapel der Koninklijke Marine, onder leiding van majoor Jansen, verzorgt tussen 19.26 uur en het einde van het defilé de muzikale begeleiding. Omstreeks 20.17 uur begint het defilé langs het Nationaal Monument dat de plechtigheid afsluit. De eindtijd van het defilé is 21.40 uur.

4 mei op televisie
De NOS zendt de bijeenkomst in de Nieuwe Kerk (Nederland 2 en Radio 1) en de herdenking op de Dam (alle publieke radio- en televisiezenders) rechtstreeks uit. Commentator is Jeroen Overbeek. Daarnaast is er een reportage vanuit Kamp Amersfoort, verzorgd door de NOS. Ook andere televisie en radiozenders besteden, ieder op een eigen wijze, aandacht aan de Nationale Herdenking.

II. NATIONALE VIERING VAN DE BEVRIJDING 5 MEI 2003

Bevrijdingsdag - Dag van de Vrijheid
Op 5 mei 2003 viert Nederland voor de 58e keer het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 1990 is 5 mei officieel een jaarlijkse Nationale Feestdag. Op 5 mei vieren we de 'verjaardag van onze herwonnen vrijheid'.
Naast feest is 5 mei ook een dag met inhoud. Een dag om te beseffen dat vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend zijn. Dat het instandhouden en delen van vrijheid de verantwoordelijkheid is van iedereen, van overheid én burgers. Het is een dag om mensen te motiveren hun steentje bij te dragen aan het beschermen en verstevigen van de vrijheid in Nederland en solidair te zijn met slachtoffers van onvrijheid elders in de wereld. Het is de dag van de vrijheid. Het kunnen samenleven in vrijheid, in een samenleving waar mensen en overheden rekening met elkaar houden, gaat iedereen aan. Iedereen, ongeacht verschillen in religie, politieke overtuiging, sekse, leeftijd, culturele herkomst of welk verschil dan ook. 5 mei is daarom bij uitstek een Nationale Feestdag die mensen bindt in een samenleving die door een grote diversiteit wordt gekenmerkt.

Vrijheid is niet te koop
Het thema voor 4 en 5 mei 2003 is 'economische aspecten van vrijheid', met als motto 'Vrijheid is niet te koop'. De relatie tussen het verdelen van geld en goederen en vrijheid komt hiermee aan de orde. Met geld kun je voedsel, onderdak en gezondheid kopen. Zij bieden bestaanszekerheid, de voorwaarde om te leven en ook om in vrijheid te kunnen leven. Zonder bestaanszekerheid is er geen vrijheid. De vrijheid waar we het op 4 en 5 mei over hebben, is niet de egocentrische vrijheid waarbij het alleen om jezelf gaat. Het gaat die dagen juist om de vrijheid die we samen delen. De vrijheid die Nederland in 1940 was afgenomen, de vrijheid die in 1945 is heroverd. Dat is de vrijheid waar we zuinig op zijn, want die vrijheid is niet te koop. Met name 5 mei, bevrijdingsdag en dag van de vrijheid leent zich ervoor om het thema uit te werken in discussies, activiteiten en culturele manifestaties.

Programma
Start in Noord-Holland
Dit jaar vindt de start van de Nationale Viering van de Bevrijding plaats in de provincie Noord-Holland. De start is het moment van de overgang van de bezinning de avond ervoor naar het feest in de loop van 5 mei. In de stad Haarlem krijgt het motto 'Vrijheid is niet te koop' vorm en inhoud in tal van activiteiten. Traditiegetrouw is de minister-president aanwezig bij de start van de Viering van de Bevrijding en zal hij een korte toespraak houden. Op Bevrijdingsdag wordt de 5-mei lezing verzorgd door dr. Alexander Rinnooy Kan, om 11.45 uur in de Grote of St. Bavokerk op de Grote Markt in Haarlem. De lezing staat dit jaar in het teken van het thema economie en vrijheid. De bevrijdingsdag begint om 10.30 uur in de monumentale Grote of Sint Bavokerk in Haarlem met een bijeenkomst voor genodigden. Aansluitend vindt op de naastgelegen Grote Markt de hele middag een programma plaats, vrij toegankelijk voor iedereen. De opening van dit programma is om 12.00 uur, als vier Noord-Hollandse koren het speciaal rond het thema gecomponeerde Vrijheidslied zingen. Op de markt staan verschillende paviljoens waar 's middags bijzondere presentaties worden gehouden en discussies plaatsvinden over vrijheid en economie. Rond de paviljoens en het podium wordt een wereldmarkt georganiseerd. Kunstwerken rond het motto 'Vrijheid is niet te koop', gemaakt door leerlingen van vier grafische scholen in Noord-Holland, hangen in de etalages van de winkels tussen de Grote Markt en het terrein van Bevrijdingspop, tussen alle producten die wel te koop zijn.

Bevrijdingsfestivals
In alle 12 provincies en in de hoofdstad Amsterdam worden 's middags en 's avonds bevrijdingsfestivals georganiseerd. De gezamenlijke bevrijdingsfestivals zijn uitgegroeid tot het grootste live muziekevenement van Nederland. Gezamenlijk worden er meer dan 150 optredens verzorgd en meer dan 700.000 bezoekers verwacht. De bevrijdingsfestivals zijn gratis toegankelijk. Hoogtepunten zijn de tournees van Dolf Jansen, Di-rect en Within Temptation. Deze 'ambassadeurs van de vrijheid' bezoeken met een helikopter - dankzij steun van de Koninklijke Luchtmacht voor de Dag van de Vrijheid - verschillende festivals. De artiesten betrekken op hun eigen manier het publiek bij het motto 'Vrijheid is niet te koop'. Met een cabaretier in plaats van een band slaat War Child dit jaar een nieuwe weg in. Dolf Jansen vestigt aandacht op War Child. Hij legt stellingen voor aan het publiek over het thema vrijheid en economie en War Child. Di-rect werkt mee aan een actie van Mensen in Nood. Deze organisatie ondersteunt projecten in Burundi die het samenleven en samenwerken tussen Hutu's en Tutsi's bevorderen. Within Temptation voert voor Amnesty International actie tegen de rechteloosheid in Rusland.

Op alle festivalterreinen lopen 'stemmingmakers' rond in opzienbarende kostuums. Zij verleiden de bezoekers een mening te geven over drie stellingen die te maken hebben met vrijheid en verantwoordelijkheid. Om het uur gaan de acteurs op stap. Men kan met een rood of groen balletje aangeven of men het wel of niet eens is met de stellingen. Op een centrale plaats op het terrein is te zien hoe de stemming verloopt.
De bevrijdingsfestivals worden onder andere mogelijk gemaakt door: de BankGiroLoterij (de goede doelen loterij voor gezondheid, welzijn, natuur en cultuurbehoud), het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het ministerie van Defensie, de NCDO, het Nationaal Fonds 4 en 5 mei. De festivals worden ondersteund door Radio 538 en MTV.

Feestelijke afsluiting in Amsterdam
De Nationale Viering van de Bevrijding wordt traditioneel afgesloten met het 5 mei concert. Dit vindt plaats tussen 21.00 en 22.00 uur in de openlucht op en rond de Amstel voor het Koninklijk Theater Carré. Het Radio Symfonie Orkest onder leiding van dirigent Eri Klas verzorgt het feestelijk concert, samen met soliste Janine Jansen. Het concert is gratis toegankelijk.

* 5 mei op televisie en radio
Ook dit jaar besteedt de NOS weer veel aandacht aan de vrijheid. Naast verschillende nieuwsitems over de dag, met speciale aandacht voor de activiteiten in de ochtend in Haarlem, zijn er ook een aantal rechtstreekse uitzendingen:

* 16.05-17.00 uur: live uit Wageningen, kranslegging bij hotel De Wereld en het defilé van veteranen in Wageningen;
* 20.35-21.00 uur: Maartje van Weegen presenteert een live programma waarin zij een overzicht geeft van wat er die dag in het land is gebeurd en praat met Alexander Rinnooy Kan, die de 5 mei-lezing heeft verzorgd, over het thema van dit jaar: de economische aspecten van vrijheid.

* 21.00-22.05 uur: rechtstreeks verslag uit Amsterdam van het 5 mei concert ter afsluiting van de Nationale Viering van de Bevrijding.

TMF geeft in zijn gehele programmering voor, op en na 5 mei veel aandacht aan de bevrijdingsfestivals. MTV besteedt aandacht aan de herdenking op 4 mei en aan 5 mei, Bevrijdingsdag. Radio 538 besteedt aandacht aan de bevrijdingsfestivals.