Ministerie van Buitenlandse Zaken

Speech J.G. de Hoop Scheffer, minister van Buitenlandse Zaken

"Vijfenvijftig jaar Israël"
t.g.v. 55ste Onafhankelijkheidsdag Israël

Amsterdam, Tuschinski Theater
6mei 2003

(Intro)
Vijfenvijftig jaar Israël. Vijfenvijftig jaar onafhankelijke, zelfstandige staat. Dat is waar wij vandaag bij stilstaan en dat is de reden waarom u allen hierheen bent gekomen. In vijfenvijftig jaar heeft het Joodse volk iets opgebouwd waarvan eerdere generaties joden slechts konden dromen. De Roemeens-Amerikaanse schrijver Elie Wiesel zei het al: "Voor ons is er Israël. Wat geen enkele andere generatie had hebben wij wel. Wij hebben Israël, ondanks alle gevaren, alle bedreigingen en oorlogen. Wij kunnen naar Jeruzalem gaan. Generaties en generaties vóór ons konden dat niet. Wij wel."

(WO II en Israël)
Stilstaan bij de staat Israël betekent ook stilstaan bij iets anders. Stilstaan zoals we dat in Nederland op 4 mei hebben gedaan. De dag waarop we onze doden herdenken, zij die vielen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is niet toevallig dat de herdenking van de slachtoffers uit die donkere periode, de slachtoffers van nazisme, anti-semitisme en discriminatie, en de viering van de oprichting van de staat Israël zo dicht bij elkaar liggen. De geboorte van Israël is immers nauw verbonden met hen die omkwamen in de concentratiekampen. De oorlog en het verschrikkelijke lijden dat vooral onder het Joodse volk plaatsvond hebben het proces van oprichting van een joodse staat versneld. Het zionisme en de wens dat Joden zich zouden vestigen in het huidige Israël waren al veel ouder, maar na de Tweede Wereldoorlog waren velen ervan overtuigd dat alleen een Joodse staat de belangen van het Joodse volk voldoende zou kunnen behartigen.

(Banden NL-Israël)
In veel opzichten is de oprichting van Israël een groot succes geworden. Israël heeft zich in de afgelopen vijfenvijftig jaar in een enorm tempo ontwikkeld. Het is zonder meer een moderne staat: met een vrije markteconomie, een bloeiend cultureel leven en een democratische samenleving waarin openheid en ruimte voor andersdenkenden bestaan. Het respect voor die fundamentele democratische waarden en normen is een belangrijke reden waarom in Nederland zoveel sympathie bestaat voor Israël. De banden tussen onze beide landen zijn veelzijdig en blijvend. Er is wederzijds vertrouwen en wederzijds respect.

Vanwege die nauwe band tussen Nederland en Israël bestaat er in ons land ook een grote belangstelling voor het Midden-Oosten en voor het moeizame proces van vredesopbouw in die regio. Die belangstelling uit zich in betrokkenheid, in steun, maar ook ­ soms - in kritiek. Want juist bij een sterke relatie tussen twee landen past ook de mogelijkheid elkaar kritische geluiden te laten horen. In een politieke situatie die zo complex is en waarbij zwart-wit onderscheid niet bestaat is het onvermijdelijk dat we soms anders tegen ontwikkelingen aankijken. Dat doet niets af aan onze gedeelde overtuiging dat Israël in vrede en veiligheid met zijn buren moet kunnen samenleven.

(MOVP)
Daarom doet het ons allemaal evenveel pijn om te moeten erkennen dat het vredesproces in het Midden-Oosten dat zo'n tien jaar geleden in Oslo in gang werd gezet ernstig is aangetast. De onderhandelingen tussen Barak en Arafat onder leiding van toenmalig president Clinton drie jaar geleden, hebben niet het gehoopte resultaat gehad. Integendeel, we moeten nu constateren dat ze een nieuwe periode van geweld hebben ingeluid.

De ontwikkelingen die volgden hebben zowel aan de kant van de Israëli's als aan die van de Palestijnen veel slachtoffers geëist. Gewone burgers vooral, want zij zijn nog steeds het eerste slachtoffer van een stagnatie in het vredesproces. In Israël hebben voortdurende zelfmoordaanslagen een permanente angst in de hele samenleving gecreëerd. Niemand in Israël is immuun voor die angst. Angst en lijden zijn er ook aan Palestijnse zijde. Ook daar zijn vele onschuldige burgers slachtoffer geworden van geweld.

Er is maar één weg mogelijk: de weg die leidt tot een einde aan het geweld. Het kan niet anders of die weg is geplaveid met compromissen, met toenadering en met bereidheid tot overleg. De geschiedenis leert ons dat de momenten waarop verstand en verzoeningsbereidheid samenkomen kort en vluchtig zijn. Zo'n moment kan het nu zijn. Daarom moet er nu weer een begin gemaakt worden met onderhandelingen. In het belang van al die burgers, onschuldigen, mannen, vrouwen en kinderen, die dagelijks het slachtoffer zijn van aanhoudend geweld. In het belang van vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten. En in het belang van de toekomst van de staat Israël. Want die toekomst hangt in de eerste plaats af, niet van de banden met de Verenigde Staten of met Europa, maar van de plaats die Israël in de eigen regio inneemt.

Natuurlijk spelen ook de landen buiten de regio - de VS en Europese landen voorop - een rol in het vredesproces. De internationale gemeenschap, verenigd in het Kwartet voor het Midden-Oosten, doet er alles aan om het vredesproces nieuw leven in te blazen. Nederland doet dat, binnen de grenzen van de eigen mogelijkheden, ook. Maar zonder tenminste de fundamentele bereidheid bij de partijen om vrede een kans te geven zal de internationale gemeenschap weinig duurzaams kunnen uitrichten.

Die bereidheid, denk ik, is er. En dat, samen met een paar belangrijke recente ontwikkelingen, biedt een goede kans voor een nieuw vredesbegin. Want nu Saddam Hoesein in Irak het veld heeft geruimd en de voorwaarden voor democratische ontwikkelingen daar aanwezig zijn heeft Israël meer regionale armslag gekregen. En tegelijkertijd biedt de recente benoeming van Mahmoed Abbas als premier van de Palestijnse Autoriteit perspectief op versterking van de hervormingsgezinde krachten onder de Palestijnen. Aan Palestijnse zijde dient zich thans een partner aan waaraan het in Israëlische ogen lange tijd heeft ontbroken. Bovendien is er sinds de overhandiging vorige week van de zogeheten 'road map' aan beide partijen een reëele mogelijkheid ontstaan voor de hervatting van het vredesproces. Ook de VS heeft zich hieraan duidelijk gecommitteerd. President Bush is, zo is mij vorige week in Washington verzekerd, daarin persoonlijk en direct geëngageerd.

(Slot)
Dames en heren, Israël maakt vijfenvijftig jaar na zijn oprichting geen gemakkelijke periode door. Maar de veerkracht van het Joodse volk, de wijsheid van zijn leiders en het geloof van ons allen in duurzame vrede zullen uiteindelijk de doorslag geven. David Ben Gurion zei ooit dat Israël een land is dat meer is gebouwd op een volk dan op een land. Ik denk dat Israël ook is gebouwd op hoop. Hoop op vrede, hoop op een welvarende toekomst en hoop op een goede relatie met al Israël's buren. Die hoop èn de gemeenschapszin van het Joodse volk zullen ook in de toekomst voor Israël bepalend zal zijn. Ik ben ervan overtuigd dat daardoor ook het Midden-Oosten uiteindelijk de duurzame vrede zal kennen waarop wij allen zo vurig hopen.

===