Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport


ZonMW 

t.a.v. drs. H. Smid 

Postbus 93245 

2509 AE Den Haag 



Ons kenmerk                 Inlichtingen bij         Doorkiesnummer                Den Haag
IBE/E-2361516                                                                      13 mei 2003
Onderwerp                                            bijlage(n)                    Uw brief
Evaluatie van de WAZ                                 1
Geachte heer Smid,

Hierbij verleen ik u de opdracht om een wetsevaluatie uit te voeren ten aanzien van de Wet afbreking zwangerschap (wet van 1 mei 1981, Stb. 1981, 257, houdende regelen met be- trekking tot het afbreken van zwangerschap zoals deze laatstelijk is gewijzigd bij de wet van 6 november 1997, Stb. 1997, 510).

De Wet afbreking zwangerschap heeft als doel mogelijk te maken dat vrouwen die zich als gevolg van een ongewenste zwangerschap in een noodsituatie bevinden hulp te bieden en daarbij zo veel mogelijk bescherming te bieden aan het ongeboren menselijk leven. Deze be- scherming wordt bewerkstelligd door in de wet opgenomen waarborgen voor een zorgvul- dige besluitvormingsprocedure.

In de evaluatie moet deze procedure uitgebreid aan bod komen. Dat betekent dat duidelijk moet worden welk effect de verplichting van een vijf dagen termijn, het bespreken van de alternatieven en de verplichte nazorg in de praktijk sorteren. Tevens belangrijke onderdelen van de procedure zijn het vergunningenstelsel en de registratie.

Binnen deze procedure vraag ik met name aandacht voor de noodsituatie. Ik hecht eraan inzicht te krijgen in de manier waarop deze in de praktijk wordt ingevuld. Op deze manier hoop ik tevens meer inzicht te krijgen in de problematiek rondom abortus.

Als laatste vestig ik de aandacht op een aantal ontwikkelingen die sinds de inwerkingtreding van de wet hebben plaatsgevonden. Hieronder vallen een aantal ontwikkelingen die te ma- ken hebben het voortschrijdend inzicht op het gebied van de behandeling, zoals de abortus- pil, de verbeterde diagnostiek en de verbeterde mogelijkheden met betrekking tot de behan- deling in het algemeen. Van deze ontwikkelingen wil ik graag weten hoe zij zich verhouden met de inhoud van de wet.

Postbus 20350 Bezoekadres: Correspondentie uitsluitend Internetadres: 2500 EJ DEN HAAG Parnassusplein 5 richten aan het postadres www.minvws.nl Telefoon (070) 340 79 11 2511 VX DEN HAAG met vermelding van de Fax (070) 340 78 34 datum en het kenmerk van deze brief.



Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Blad
2
Kenmerk
IBE/E-2361516

Hetzelfde geldt voor ontwikkelingen op maatschappelijk gebied die mogelijk van invloed zouden kunnen zijn op de omgeving waarin de WAZ moet worden uitgevoerd. Een ontwik- keling die ik zeker in het onderzoek terug zou willen zien betreft de invloed van de multi- culturele samenleving.

Ter voorbereiding van deze opdracht is in overleg tussen het secretariaat en de medewer- kers van VWS een programmatekst opgesteld. Mijns inziens biedt dit voorstel een goede gelegenheid om de doeltreffendheid van de wet, haar effecten en de praktijk van abortus te analyseren. Het past in de hierboven genoemde aandachtspunten en het eerder genoemde ambtelijke overleg. Voor het onderzoek is in de jaren 2004 en 2005 een bedrag van 325.000 beschikbaar.

Als waarnemer wijs ik aan mw. mr. I.S. Keizer, met wie u contact kunt opnemen voor even- tuele vragen.

Met belangstelling zie ik de resultaten van de evaluatie tegemoet.

Hoogachtend,

de Staatssecretaris van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,

drs. Clémence Ross-van Dorp


Programmatekst Evaluatie Wet afbreking zwangerschap

1. De Wet afbreking zwangerschap (WAZ)

Hoofdlijnen
De WAZ1 is in Nederland na jarenlange discussie tot stand gekomen. De wet trad in 1984 in werking. Het doel van de wet is om het mogelijk te maken vrouwen die zich als gevolg van een ongewenste zwangerschap in een noodsituatie bevinden hulp te bieden en daarbij zo veel mogelijk bescherming te bieden aan het ongeboren menselijk leven. Deze bescherming wordt bewerkstelligd door in de wet opgenomen waarborgen voor een zorgvuldige besluitvormings- procedure.

Abortus is op grond van het Wetboek van Strafrecht in beginsel strafbaar. Wanneer de abortus evenwel wordt verricht door een geneeskundige in een ziekenhuis of een kliniek waarin op grond van een vergunning een dergelijke behandeling is toegestaan, is de betrokken hulpver- lener niet strafbaar (art. 296, lid 5 Wetboek van Strafrecht).

De procedure die moet worden gevolgd bij (een niet-strafbare) zwangerschapsafbreking om- vat de volgende elementen. Alleen klinieken met een speciale WAZ-vergunning mogen abor- tus uitvoeren. Voor abortus in het tweede trimester is een afzonderlijke vergunning vereist. Abortus is toegestaan tot de levensvatbare leeftijd van de foetus.2 Er dient tussen het eerste gesprek en de behandeling een bedenktijd van vijf dagen te worden aangehouden. Tijdens het eerste gesprek brengt de arts de vrouw op de hoogte van mogelijke alternatieven en stelt hij vast of sprake is van een noodsituatie. Na de behandeling moet er een afspraak worden ge- maakt in verband met de nacontrole. De arts bespreekt dan met de vrouw op welke manier on- gewenste zwangerschap in het vervolg kan worden voorkomen. De procedure tot zwanger- schapsafbreking wordt afgesloten met verplichte registratie van een aantal gegevens.

Nieuwe ontwikkelingen
Inmiddels is het meer dan 20 jaar geleden dat de abortuswet is aangenomen. Sindsdien heb- ben uiteraard maatschappelijke veranderingen plaatsgevonden. Wellicht zijn de normen en waarden ten aanzien van seksualiteit, anticonceptie en abortus gewijzigd. Het aantal verschil- lende culturen binnen Nederland neemt toe. Uit onderzoek naar abortuscijfers is gebleken dat de stijging van het abortuscijfer in de afgelopen jaren samenhangt met een toename van het aantal abortussen binnen groepen allochtone vrouwen. De vraag is of deze stijging te maken heeft met een toename van het aantal ongewenste zwangerschappen of met een veranderende houding ten aanzien van abortus. Ook kan men zich in verband met een recente toename van het aantal seksueel overdraagbare aandoeningen afvragen of het preventiebeleid ter voorko- ming van ongewenste zwangerschappen (bij allochtone groepen vrouwen) wel voldoende effect sorteert.
Hiernaast kunnen enkele technische ontwikkelingen worden genoemd. In dit kader kunnen de toegenomen mogelijkheden op het gebied van de diagnostiek, de behandeling van het afbre- ken van een zwangerschap en de neonatologie worden genoemd. Een voorbeeld van zo'n ontwikkeling is de abortuspil. Het is de vraag of de termijnen en begrippen in de wet in het licht van deze ontwikkelingen nog toereikend zijn en aansluiten op de vergunningsgronden.

1 Wet van 1 mei 1981, Stb. 1981, 257.
2 Tijdens de parlementaire behandeling is vastgesteld dat de zogenaamde overtijdbehandeling (tot 16 dagen over- tijd) buiten de werking van de WAZ valt.

---



2. Evaluatie van de WAZ

De WAZ is sinds haar inwerkingtreding nog niet geëvalueerd. Wel is tussentijds onderzoek gedaan naar abortuscijfers, abortus bij allochtone vrouwen, de psychosociale gevolgen van abortus en ervaringen met de abortuspil.
Kabinet Balkenende I heeft in het regeerakkoord aangegeven dat evaluatie van de WAZ zal plaatsvinden. Bij brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)3 wordt uitvoering van de evaluatie van de WAZ nogmaals aangekondigd en wordt uiteengezet welke vragen in de evaluatie met name aan de orde moeten komen. De evaluatie dient zich, aldus deze brief, toe te spitsen op de vraag of de procedure wordt nageleefd zoals deze in de wet en de uitvoeringsbesluiten is neergelegd. Daarnaast dient met name bijzondere aandacht te worden geschonken aan technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen en de conse- quenties hiervan voor de procedures en het begrippenkader van de WAZ, toepassing van het criterium `noodsituatie van de vrouw' zoals neergelegd in art. 5, lid1 WAZ, de nazorg in kli- nieken zoals vereist in art. 5, lid 2 onder d WAZ (onder andere gericht op het voorkomen van volgende ongewenste zwangerschappen) en de bijzondere positie van allochtone meisjes en vrouwen in de abortuspraktijk.

3. (Centrale) vraagstelling en aandachtspunten van de evaluatie

Centrale vraagstelling
Op welke wijze worden de bepalingen van de WAZ en het Besluit afbreking zwangerschap in de praktijk toegepast en welke eventuele knelpunten en problemen doen zich daarbij mede in het licht van nieuwe ontwikkelingen, voor? Geven deze bevindingen in het licht van de doel- stellingen van de wet aanleiding de wet respectievelijk het uitvoeringsbesluit te wijzigen.

Aandachtspunten

- Het begrippenkader van de WAZ. In het licht van zowel de technologische en wetenschap- pelijke ontwikkelingen op het terrein van de abortushulpverlening als de maatschappelijke ontwikkelingen.


- De verschillende in de WAZ en in het Besluit afbreking zwangerschap neergelegde vereisten waaraan een zwangerschapsafbreking moet voldoen, wil deze straffeloos plaatsvinden: · de vergunningverlening en daarmee samenhangende voorwaarden (inclusief opdeling in termijnen)
· de bedenktijd (van tenminste vijf dagen)
· beslissing van de geneeskundige over medewerking/verwijzing · de aanwezigheid van noodsituatie van de vrouw die de abortus onontkoombaar maakt (dit veronderstelt zowel voldoende informatie over alternatieven om aan de noodsituatie een einde te maken als een zorgvuldig en in vrijwilligheid genomen en gehandhaafd verzoek)
· de beschikbaarheid van genoegzame nazorg voor de vrouw en de haren


- Registratie van gegevens (zoals het aantal door een geneeskundige verrichtte handelingen gericht op afbreking van de zwangerschap, de duur van de zwangerschap en de datum waar- op de geneeskundige met de vrouw haar voornemen heeft besproken) in relatie tot het toe- zicht door de Geneeskundige Inspectie op de naleving van de WAZ en het Besluit afbreking zwangerschap.

3 Kamerstukken II 2002/03, 28 600 XVI, nr. 3, p. 3.
---




- Strafrechtelijke sancties op niet-naleving van de WAZ en het Besluit afbreking zwanger- schap.


- De positie van allochtone vrouwen bij zwangerschapsafbreking in de context van de WAZ en het uitvoeringsbesluit.


- Relatie met andere wetgeving, waaronder de Wet op de geneeskundige behandelingsover- eenkomst, de Kwaliteitswet zorginstellingen en de Wet op de beroepen in de individuele ge- zondheidszorg.

Een onderzoek naar de tevredenheid van cliënten van de abortushulpverlening maakt bij voor- keur onderdeel uit van het onderzoeksvoorstel.

4. Tijdsplanning

De resultaten van deze evaluatie dienen in 2005 te zijn afgerond.

5. Budget

Het budget voor deze wetsevaluatie bedraagt 325.000,- ,waarvan 25.000,- voor het func- tioneren en de werkzaamheden van de begeleidingscommissie en productiekosten.

3




---- --