Ministerie van Buitenlandse Zaken

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Binnenhof 4

Den Haag

Directie Sub-Sahara Afrika

Afdeling Midden- en Oost-Afrika 

Bezuidenhoutseweg 67

Postbus 20061

2500 EB Den Haag


Datum

13 mei 2003

Behandeld

M.R. v/d Heuvel


Kenmerk

DAF 285/03

Telefoon

070-3486417


Blad


1/3


Fax

070-3486607


Bijlage(n)

E-Mail

Marona-vanden.heuvel @minbuza.nl


Betreft

Beantwoording vragen van de leden Karimi (Groen Links), Koenders (PvdA) en Ferrier (CDA) over de Constitutie van Rwanda (2020310210)

Geachte Voorzitter,

Graag bied ik u hierbij de antwoorden aan op de schriftelijke vragen van de leden Karimi (GroenLinks), Koenders (PvdA) en Ferrier (CDA) aan de Staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking over de constitutie van Rwanda. Deze vragen werden ingezonden op 11 april 2003, met kenmerk 2020310210.

De Staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking

A.M.A. van Ardenne-Van der Hoeven

Antwoord van mevrouw Van Ardenne-Van der Hoeven, staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking, op vragen van de leden Karimi (GroenLinks), Koenders (PvdA) en Ferrier (CDA) over de constitutie van Rwanda.

Vraag 1

Is het waar dat in de constitutie waaraan op dit moment in Rwanda wordt gewerkt de meeste (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke) macht in handen van de President komt? Is het waar dat onder de nieuwe grondwet een derde deel van de vertegenwoordigers in zowel de Nationale Assemblee als in de Senaat door de President wordt benoemd? Zo ja, wat is uw standpunt ten aanzien van deze verhoudingen?

Antwoord

In het concept, dat nu behandeld wordt in het Parlement, is de scheiding der machten opgenomen. Na een preambule en een hoofdstuk over mensenrechten, worden achtereenvolgens de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht genoemd. Deze volgorde is bewust gekozen om het belang van de wetgevende macht te benadrukken.

Alle artikelen in de Grondwet hebben overigens gelijke waarde.

In het voorliggend ontwerp ligt inderdaad veel macht in de handen van de president, hetgeen in een (semi) presidentieel systeem niet verwonderlijk is.

Het is niet correct dat in beide kamers van het Parlement 33% van de leden door de president benoemd worden. Het Parlement bestaat uit twee kamers, het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. De leden van het Parlement vertegenwoordigen het land en niet de persoon of de politieke partij die hem/haar benoemd heeft. Er wordt gestemd zonder last of ruggespraak. Bij de benoeming in de Senaat wordt inderdaad veel macht toegekend aan de president van de Republiek. Een derde van de senatoren wordt door de president benoemd, waaronder 30% vrouwen en twee vertegenwoordigers van de Batwa (pygmee) etnie. De overige leden worden getrapt gekozen door districtsraden en benoemd uit geledingen van het maatschappelijk middenveld.

De 80 leden van het Huis van Afgevaardigden worden gekozen volgens artikel 76 van het ontwerp. Dit betekent dat de bevolking 53 leden direct kiest. De overige 17 Afgevaardigden worden getrapt gekozen en vertegenwoordigen de Senaat en het maatschappelijk middenveld. Volgens het ontwerp speelt de president bij deze benoemingen geen rol.

Deze verhouding is een keuze die de Grondwetscommissie, na consultaties en overleg, gemaakt heeft. Na aanvaarding van het ontwerp bij referendum zal blijken hoe de executieve macht invulling geeft aan toepassing van de Grondwet.

Vraag 2

Kunt u enig inzicht geven in de wijze waarop het proces van democratisering en grondwetsvorming in Rwanda verloopt.

Antwoord

In het proces van democratisering staan in 2003 de voorbereidingen van het grondwettelijk referendum, de presidentiële en de parlementaire verkiezingen centraal.

De grondwetsvorming vindt steeds plaats in een proces van intensieve consultaties met alle lagen van de bevolking in alle regio's van het land en met Rwandesen in de diaspora. Een opmerkelijk opzet overigens in een land met een nauwelijks ontwikkelde geschiedenis van consultatie.

De eerste ronde van het consultatieve proces werd afgesloten met een conferentie op 8 - 10 november 2002, waaraan ca. 800 Rwandesen uit binnen- en buitenland deelnamen. Het Corps Diplomatique in Kigali en vertegenwoordigers van internationale organisaties waren bij deze conferentie aanwezig. Na deze conferentie werden nieuwe voorstellen, gevraagd en ongevraagd, ook vanuit de internationale gemeenschap, verwerkt. Bijdragen werden onder meer gegeven door juristen uit Nederland, de VS, het VK en België. Naast de schriftelijke bijdragen heeft de Ambassade in Kigali regelmatig overleg gevoerd met de voorzitter van de grondwetscommissie en andere vooraanstaande Rwandese juristen over de structuur en de inhoud van de ontwerp grondwet.

Het referendum voor de grondwet is voorzien voor 26 mei aanstaande.

Vraag 3

Bent u bereid om langs de lijnen van het tussen Nederland en Rwanda bestaande Memorandum of Understanding, aan te dringen op een meer democratische grondwet die onder andere voorziet in een eerlijke vertegenwoordiging in de nationale kamers en het recht op vrije vergadering van politieke partijen garandeert?

Antwoord

In hun commentaar op de ontwerp tekst van de Grondwet van 4 maart jl. stelden de EU Ambassadeurs in Kigali dat het document enerzijds een moderne Grondwet is, anderzijds dat het document duidelijk gebaseerd is op de Rwandese geschiedenis, met name de genocide, waardoor de gehanteerde tekst meer politiek dan juridisch geïnspireerd is.

Het evaluatie team van het Nederlandse, Britse en Zweeds MoU (1 oktober 2001 - 30 november 2002) stelt dat "the draft constitution is a well drafted document. But the constitutional process is weakened by the lack of sphere for political discussion....”

De voorliggende tekst kan democratische ontwikkelingen in Rwanda verder bevorderen. Van cruciaal belang blijft echter het toetsen van de feitelijke ontwikkelingen aan de geformuleerde democratische principes. Ik kan u verzekeren dat deze toetsing nadrukkelijk door de Ambassade in Kigali plaatsvindt. Ook in EU verband in Brussel en Kigali en bij speciale gelegenheden, zoals tijdens het recente bezoek van de Rwandese Minister van Buitenlandse Zaken aan Den Haag, komen de mensenrechten, politieke structuur en het democratiseringsproces uitvoerig aan de orde.

===