Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit
OPTA
OPTA: Nieuwe monopolisering dreigt
Visie op telecommunicatie- en postmarkt 2003
OPTA-VOORZITTER: 'NIEUWE MONOPOLISERING DREIGT IN
COMMUNICATIESECTOR'
Den Haag - 14 mei 2003 - De telecommunicatiesector heeft het ook in
2002 niet gemakkelijk gehad. Waar de algemene economische groei
stagneerde, groeide de telecommunicatiesector in zijn geheel nog
wel.
De meest recente cijfers van het CPB wijzen op een reele omzetgroei
van
3,25%, terwijl de reele omzet in de totale ICT-sector in 2002 met 2%
daalde.
'Het gaat beter, maar we zijn er nog lang niet,'
aldus OPTA-voorzitter Jens Arnbak vanochtend bij de presentatie van
de 'Visie op de markt'.
De telecommunicatiesector is veel meer dan telefonie alleen. In de
traditionele marktsegmenten treedt stagnatie op. Toch groeit de sector
als geheel nog steeds, met name dankzij (breedband-)internet en
overige datadiensten (incl. SMS). De aandacht van veel aanbieders
concentreert zich nu vooral op grote bedrijven. Een tendens naar
verdere concentratie wordt zichtbaar. Deze ontwikkelingen onderstrepen
de noodzaak van scherp en slagvaardig toezicht op het totstandkomen
van daadwerkelijke concurrentie, ook op de kwaliteit van diensten.
De onzekerheid voor marktpartijen wordt versterkt door steeds langer
durende procedures voor de rechter. De doorlooptijd van OPTA-zaken bij
de rechtbank Rotterdam is in 2002 met gemiddeld met zeven maanden
toegenomen naar twintig maanden. De bestuursrechter toetst besluiten
van OPTA integraal en heeft daarvoor lange behandeltermijnen nodig.
Een effectieve beroepsgang is cruciaal voor een adequaat toezicht, het
consumentenbelang, het publiek belang en het investeringsklimaat. OPTA
pleit voor het overslaan van de bezwaarfase en een gespecialiseerde
beroepsinstelling.
De onzekerheid voor consumenten wordt in de hand gewerkt door het
gebrek aan transparantie in het aanbod van concurrenten, twijfels over
de leveringszekerheid en betrouwbaarheid van communicatiediensten. Het
is zaak om deze onzekerheden weg te nemen, door geschikte regels in de
nieuwe wet en scherp markttoezicht van OPTA.
Vaste net
De groei in de traditionele vaste telefonie vlakt af. Het laatste
halfjaar van 2002 intensiveert de concurrentiestrijd op
breedbandmarkten, vooral met diensten gericht op de grootzakelijke
gebruiker.
Het marktaandeel van KPN in de lokale telefoniemarkt is licht gedaald
van meer dan 95 procent in 2001 tot tussen de 85-95 procent in
2002.
In 2002 was de introductie van lokale Carrier-preselectie (CPS) voor
dienstaanbieders op de telefoniemarkt een belangrijke stap voorwaarts.
Consumenten kunnen nu voor al hun telefoonverkeer daadwerkelijk uit
meerdere aanbieders kiezen; voorheen waren zij voor lokale
telefoontjes op KPN aangewezen. Door de toenemende concurrentiedruk
van de CPS verwacht OPTA dat het prijspeil de komende jaren niet
structureel zal stijgen.
Het Internetverkeer wordt meer en meer via datanetten afgewikkeld in
plaats van via het telefoonnet. De consument neemt steeds meer
diensten tegen een vast bedrag af, in plaats van op basis van gebruik
(tikken). Ook deze ontwikkeling beinvloedt de concurrentie, vooral in
internetdienstverlening. Verwacht wordt dat aanbieders meer diensten
zullen gaan bundelen, en telefonie met datadiensten zullen verpakken
om meer inkomsten te genereren.
Breedband
Waar breedbanddienstverlening via het telefoonnet van KPN loopt, zet
OPTA een breed scala aan instrumenten in om de bijbehorende
mededingingsproblemen het hoofd te bieden. Waar
breedbanddienstverlening via datanetten loopt, heeft OPTA nu nog niet
het instrumentarium om eerlijke concurrentieverhoudingen te handhaven.
Zo zijn er al problemen op de groothandels-ADSL markt: discriminatie
van nieuwe aanbieders, koppelverkoop en klachten over een prijsklem
op de retailmarkt.
Op de consumentenmarkt en de markt voor het MKB valt vooral de
concentratie van internetdienstenaanbieders (ISP's) rond slechts
enkele aanbieders van netwerktoegang op. Bovendien bieden
kabelexploitanten, ondanks eerdere toezeggingen, nog steeds geen
toegang aan onafhankelijke ISP's. De grootzakelijke gebruiker geniet
de meeste aandacht van aanbieders van communicatienetten en -diensten.
Er moet voor worden gewaakt dat de consument en het MKB worden
geconfronteerd met verschraling van het aanbod.
Kabel: de concurrentie wacht op echte beleidskeuzen.
Nederland is een van de weinige landen ter wereld met twee fijnmazige
concurrerende infrastructuren: de regionale kabeltelevisienetten en
het landelijke telefoonnet. Op termijn biedt dit de mogelijkheid voor
volwaardige infrastructuurconcurrentie.
Vooralsnog blijven concrete initiatieven hiertoe van de
kabelexploitanten echter beperkt. Zij hebben de kans laten liggen om
zelf de keuze voor ISP's aan hun klanten te presenteren. Dat moet nu
wettelijk worden geregeld.
Consument mag niet het kind van de rekening worden...
Door beperkte verdere investeringen van de aanbieders van telefonie
via Carrier-(pre-)selectie in dienstverlening en in verdere uitrol van
eigen netten is wellicht op de korte termijn geen grote verruiming van
keuze voor de consument te verwachten. Ook zijn er regio's in
Nederland waar infrastructuurconcurrentie zelfs op de langere termijn
moeilijk van de grond kan komen. Op dit moment is er nog een groot
aantal huishoudens dat geen keuze heeft tussen breedbandinternet via
de kabel of via xDSL over het telefoonnet, of zelfs helemaal geen
breedbandaansluiting kan krijgen. Het is van belang om het publieke
domein bij deze problematiek beter af te bakenen door hierover
duidelijke politieke keuzes te maken.
Dat betekent dat bescherming van de consument, zolang die nog geen
keuze heeft, onverminderd op de agenda van OPTA blijft staan. Een
ander aandachtspunt is het risico van verschraling van de bestaande
dienstverlening, zowel in aanbod als in kwaliteit. Transparantie van
dienstverlening voor consumenten blijkt voor veel consumenten
overstapdrempels te verlagen. Het huidige instrumentarium van OPTA om
actief de transparantie in de markt te vergroten is beperkt. Een
1-op-1 implementatie van de EU-richtlijnen in de nieuwe wetgeving zou
dit aanmerkelijk verbeteren.
Betrouwbaarheid van Netwerken
Betrouwbaarheid en continuiteit van dienstverlening is een onderwerp
dat ook voor andere netwerken (zoals elektriciteitsvoorziening) in
2002 minder vanzelfsprekend is gebleken dan verwacht. Op dit moment is
geen adequaat toezicht op de leveringszekerheid van
(tele-) communicatiediensten voorhanden, met uitzondering van de
mogelijkheid voor OPTA om van een aanbieder te eisen een
overgangsperiode in acht te nemen voordat levering van zijn dienst
wordt beeindigd.
De nieuwe EU-richtlijnen bieden hiervoor geen concrete handvatten.
Nationaal beleid kan de verantwoordelijkheden op dit terrein
verduidelijken wetgeving, en het toezicht en de inspectie van naleving
van de bijbehorende regels aanscherpen.
Mobiele markt...
In de mobiele markt werden in 2002 tekenen van consolidatie
zichtbaar.
De doelen die OPTA zich in 2002 had gesteld, hebben niet allemaal
kunnen bijdragen aan de beoogde effecten op deze markt. OPTA's doel
van lagere tarieven van vast naar mobiele telefoon is vooralsnog
afhankelijk van de uitspraak van de Rechtbank te Rotterdam en het
hoger beroep hiertegen. OPTA vindt het ernstig dat tegen het torenhoge
aflevertarief van de mobiele netten in Nederland niets kan worden
gedaan.
Post: geen melkkoe
Naast de Telecommarkt houdt OPTA ook toezicht op de Postmarkt. In die
markt blijven kansen voor innovatie onbenut. Posttarieven blijven tot
2007 bevroren; het monopolie wordt ongemoeid gelaten. Onder die
condities moeten de prestatie-eisen aan TPG scherper in de gaten
worden gehouden. Consumenten hebben er recht op dat zij in deze
monopoliesituatie geen melkkoe worden door het gebrek aan
concurrentieprikkels. Onder de huidige regels is OPTA onvoldoende in
staat toezicht te houden op kruissubsidies. Ook de normen van het
postvestigingenbeleid op het platteland en de prestatie-eisen die aan
TPG worden gesteld rond de overkomstduur van post, zijn onvoldoende
verankerd in de wet en niet duidelijk genoeg omschreven voor
handhaving. De postwetgeving kan op deze gebieden wezenlijk worden
verbeterd.
Snelle invoering van nieuwe EU-regels
De vorig jaar vastgestelde nieuwe EU richtlijnen moeten uiterlijk op
25 juli 2003 in nationale wetgeving zijn ingevoerd. Het is maar de
vraag of dat lukt.
Nieuwe communicatiemarkten zijn gebaat bij een snelle toepassing van
duidelijke regels. Gedoseerd toezicht staat daarbij voorop: stevig als
het moet en soepel wanneer het kan. Hiertoe kennen de nieuwe Europese
regels de nationale toezichthouder meer bestuursruimte toe. Het is dus
cruciaal dat de Nederlandse wet de Europese normen een op een
overneemt, zodat de toezichthouder voldoende ruimte heeft om maatwerk
te kunnen bieden. Telecombedrijven willen voorspelbare harmonisatie en
doelgerichte regels die gelden voor de hele Europese Unie. Zonder deze
aansluiting op de interne markt in Europa wordt het Nederlandse
investerings- en vestigingsklimaat geschaad.
Een ander wetsvoorstel, de zogenoemde Kabelwet, ligt al lang voor in
de Tweede Kamer. Dit voorstel zal de mogelijkheid bieden om toegang
voor internetaanbieders tot omroepnetten met een machtspositie af te
dwingen. Het wetsvoorstel voor de implementatie van de EU-richtlijnen
opent de mogelijkheid om toegang tot dominante datanetten te
verplichten. Beide wetsvoorstellen moeten evenwel nog behandeld worden
in het parlement. Dit illustreert het feit dat op terreinen waar de
ontwikkelingen van de markt en technologie aantoonbaar verschuiven,
wetgeving en bijgevolg ook adequaat toezicht snel achterblijven. De
nieuwe regels zijn hard nodig, terwijl juist nu grote vertraging
dreigt.
Een snelle, doch adequate implementatie van de Europese richtlijnen is
ook met het oog op de belangen van de consument essentieel.
Fusiewet NMa en OPTA
De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en OPTA hebben
aangekondigd hun krachten te willen
bundelen in een organisatie, liefst zo snel mogelijk. Dit mede gezien
de uitgangspunten van de nieuwe Telecommunicatiewet die meer gebaseerd
is op de principes van het algemene mededingingsrecht.
OPTA en de NMa zijn samen veel slagvaardiger en effectiever in staat
om relevante markten
af te bakenen en passende middelen in te zetten om, daar waar de
wetgever en markt wensen, de concurrentie te bevorderen. Daarvoor is
nodig dat op korte termijn een fusiewet naar de Kamer wordt gestuurd,
opdat de NMa eveneens de status van Zelfstandig Bestuurs Orgaan (ZBO)
verkrijgt. OPTA heeft die status al. Alleen zo kunnen de NMa en OPTA
verder gaan op de weg van de inrichting van een gezamenlijke
organisatie.
--
Elk voorjaar presenteert OPTA haar visie op de ontwikkelingen in de
post- en telecommunicatiemarkt voor het komende jaar. Deze visie
verschijnt samen met de resultaten van de marktmonitoren Post en
Telecom en het jaarverslag. Bovendien vermeldt de visie de
doelstellingen die OPTA zichzelf stelt voor het komende jaar.
De complete tekst van de 'Visie op de markt' en het jaarverslag 2002
wordt gepubliceerd op de website van OPTA: WWW.OPTA.NL
--
OPTA (Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit) bestaat
sinds 1997 en is door de Nederlandse overheid belast met het houden
van toezicht op de Nederlandse post- en telecommunicatiemarkt. OPTA
heeft verder tot taak zorg te dragen voor voldoende concurrentie in
deze markten. Daartoe heeft zij een aantal taken en bevoegdheden, die
in de wet zijn vastgelegd. Besluiten worden genomen door het
onafhankelijke college van OPTA en zijn voor de verschillende
marktpartijen bindend.
Noot voor de redactie,