European Commission

IP/03/670

Brussel, 13 mei 2003

Europa mogelijke vestigingsplaats voor ITER

Vandaag heeft Philippe Busquin, Europees commissaris voor onderzoek, in Brussel aan de Raad van Ministers verslag uitgebracht over de stand van de onderhandelingen over de bouw en exploitatie van het internationale project voor het demonstreren van fusie-energie, ITER. In de mededeling van de Commissie^(1)
wordt ingegaan op de keuze van een mogelijke Europese vestigingsplaats (Cadarache in Frankrijk of Vandellòs in Spanje) en de situatie die is ontstaan na de toetreding van China en de Verenigde Staten. Aan dit internationale project wordt voorts deelgenomen door Rusland, Canada en Japan. Canada en Japan hebben eveneens een vestigingsplaats voorgedragen. De internationale overeenkomst over de start van de operationele fase van ITER, waarin opgenomen de keuze van de vestigingsplaats en de verdeling van de kosten, zou voor eind 2003 rond moeten zijn. Om onder optimale omstandigheden over deze overeenkomst te kunnen onderhandelen en de kansen voor de bouw van ITER in Europa zo groot mogelijk te maken, dient de Unie thans overeenstemming te bereiken over één enkele Europese kandidaat-vestigingsplaats. Om hierover overeenstemming te bereiken zal de Commissie een groep van vooraanstaande deskundigen oprichten die een technisch advies moet uitbrengen waarin rekening is gehouden met alle aspecten.

«Het Europese fusieonderzoek berust op een gedegen grondslag met goed ontwikkelde topnetwerken. Wij moeten alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat ITER in Europa wordt gebouwd. Daarom moet thans in een zorgvuldig opgezet consensusproces overeenstemming worden bereikt over een kandidaat-vestigingsplaats van de EU», aldus Philippe Busquin.

Overeenstemming bereiken

Frankrijk en Spanje worden aangemoedigd om hun bilaterale contacten voort te zetten. Om de standpunten dichter bij elkaar te brengen is de EU voornemens om in nauwe samenwerking met de instanties van de betrokken landen de verschillende elementen van een consensus te bepalen, waarbij niet alleen naar de technische aspecten zal worden gekeken.

Op de vergadering van de ministers is tevens ingegaan op de organisatorische structuren die nodig zijn voor de bouw van ITER en de deelneming van de Unie, zoals de gemeenschappelijke onderneming die ITER moet beheren, en op het belang voor Europa van de gelijktijdige uitvoering van een programma voor wetenschappelijke en technische ondersteuning.

Objectieve criteria

De Commissie wil een aantal objectieve criteria opstellen, zoals het «bouwrijp maken» van de vestigingsplaats en het wetenschappelijke, technische en maatschappelijke klimaat rond de vestigingsplaats, met name politieke, financiële en administratieve garanties dat de vestigingsplaats met zijn omgeving tijdig in gereedheid kan worden gebracht en dat de regelgevende instanties in staat zijn tijdig de nodige vergunningen te verstrekken.

Deze criteria zullen in overleg met de lidstaten worden opgesteld. Vervolgens zal een beroep worden gedaan op de nodige deskundigen om de kansen dat ITER uiteindelijk in Europa wordt gebouwd, zo groot mogelijk te maken. De Commissie is van plan zich hierbij tot vooraanstaande wetenschappers te wenden. Een consensus kan alleen worden bereikt op basis van een overeenkomst op hoog politiek niveau waarin de keuze van de vestigingsplaats en de verdeling van de kosten en verantwoordelijkheden tussen de internationale partners zijn vastgelegd.

Een strikt tijdschema

Voor het opstellen van een overeenkomst inzake de bouw van ITER, waarin de vestigingsplaats en de financiële inbreng van elke partner worden geregeld, door de internationale onderhandelaars geldt als streefdatum eind 2003:

* Eind mei 2003 bekendmaking van bijkomende objectieve criteria die moeten waarborgen dat de voorgedragen vestigingsplaatsen daadwerkelijk in overeenstemming met de gestelde eisen worden gebracht.

* Het hierboven beschreven consensusproces moet in de zomer van 2003 worden voltooid.

* Eind 2003 indiening van een voorstel van de EU betreffende de overeenkomst inzake de bouw, de exploitatie en de ontmanteling van ITER.

Meer informatie is te vinden op de volgende websites:

http://europa.eu.int/comm/research/energy/fu/fu_en.html

http://www.iter.org/

Bijlage

Wat is fusie-energie?

Sinds de jaren vijftig wordt onderzoek uitgevoerd op het gebied van kernfusie. De belangstelling voor deze technologie is aangewakkerd door recente resultaten. Fusie is de energiebron van de zon en andere sterren. Het proces wordt «fusie» genoemd omdat de energie wordt geproduceerd door het samensmelten van lichte atomen, zoals waterstof. Fusie zou dus een nieuwe duurzame energiebron zijn, die potentieel onbeperkt is en geen broeikasgassen veroorzaakt.

De wezenlijke materie

Met ITER moet de wetenschappelijke en technische haalbaarheid van fusie-energie voor vreedzame doeleinden worden aangetoond. Daarom moet in ITER een bijzondere aggregatietoestand tot stand worden gebracht, worden bestudeerd en worden beheerst, een «plasma», waarmee een fusievermogen van ongeveer 500 miljoen watt zal worden opgewekt.

Voor de eerste maal zal op aarde dit vermogen veel groter zijn, een factor tien, dan het in het plasma geïnjecteerde vermogen. Met ITER moeten ook essentiële onderdelen en technologieën voor een toekomstige industriële reactor worden beproefd en moet worden aangetoond dat het mogelijk is deze in één enkele machine samen te brengen.

Gereed voor de energiebron van de toekomst

De internationale ITER-samenwerking is in 1987 van start gegaan. In 2001 zijn het conceptuele ontwerp van ITER en de bouw van prototypes van essentiële onderdelen voltooid. In november 2001 is begonnen met onderhandelingen over de gemeenschappelijke uitvoering van het project, waarin is gesproken over de vestigingsplaats, de verdeling van de kosten en de toelevering van componenten en over het management en de exploitatie van ITER. De huidige deelnemers aan de onderhandelingen zijn Canada, de Europese Unie, Japan, de Russische Federatie, de Verenigde Staten en de Volksrepubliek China.

De kosten van het project

De bouw van ITER zal ongeveer 4,7 miljard euro over 10 jaar kosten. De exploitatie zal ongeveer hetzelfde bedrag vergen over 20 jaar. De totale kosten van de bouw en de exploitatie van ITER zullen dus ongeveer 10 miljard euro bedragen over 30 jaar.

Voor de periode 2003-2006, stelt de Europese Unie een totaalbedrag van 750 miljoen euro beschikbaar voor het fusieonderzoek. Dit bedrag vormt het grootste deel van de begroting van 1,25 miljard euro van het Euratom-kaderprogramma.

De vestigingsplaats

Momenteel zijn er vier vestigingsplaatsen voorgesteld: één door Canada, één door Japan en twee door Europa: Cadarache in Frankrijk en Vandellòs in Spanje. De technische studies van de verschillende vestigingsplaatsen zijn thans voltooid en in februari 2003 hebben de onderhandelaars het evaluatieverslag goedgekeurd^(2) .

Ondanks de objectieve verschillen met betrekking tot de geografische locatie en de aan te leggen infrastructuur, biedt geen van de vier vestigingsplaatsen doorslaggevende technische voordelen ten opzichte van de andere en in het verslag wordt bevestigd dat elke vestigingsplaats voldoet aan de vereiste technische criteria voor de vestiging van ITER. De keuze van de vestigingsplaats zal dan ook politiek worden bepaald en worden gebaseerd op een aantal bijkomende technische en economische overwegingen (met name de raming van de bouw- en exploitatiekosten).

De Commissie zal over deze kwestie hooggeplaatste wetenschappers raadplegen. Zij is van plan om voor eind mei in overleg met de lidstaten objectieve criteria op te stellen. Vervolgens zal beroep worden gedaan op de nodige deskundigen om de kansen dat ITER uiteindelijk in Europa wordt gebouwd zo groot mogelijk te maken. Het doel is tegen september 2003 een consensus te bereiken.

(1)
COM(2003) 215 def.

(2)
Het evaluatieverslag, dat bestaat uit de technische evaluatieverslagen met betrekking tot de vier voorgestelde vestigingsplaatsen en uit het samenvattende eindverslag, is beschikbaar op de internetsite^ HYPERLINK "http://www.iter.org/" http://www.iter.org/