Rijksvoorlichtingsdienst
Het Koninklijk Huis

14/05/03 Openingstoespraak van Z.K.H. de Prins van Oranje bij het CIW symposium te Utrecht (DeFabrique) op 14 mei 2003

Het gesproken woord geldt

Excellentie, Mijnheer de Commissaris, Dames en Heren,

Het is traditie geworden dat bij de verschijning van Water in Beeld, de jaarlijkse voortgangsrapportage over de uitvoering van het waterbeleid, een symposium wordt georganiseerd.

Het thema van vandaag is water en bouwen.

Dat is niet zomaar gekozen. In ons land wordt in toenemende mate gebouwd op plaatsen waar dat volgens velen niet kan of zou moeten. In lage moerasachtige gebieden van ons land worden in hoog tempo vinexwijken gebouwd, met bijbehorende infrastructuur, boven en onder de grond. In het recente verleden zo moet geconstateerd worden, werd keer op keer te weinig rekening gehouden met de waterhuishouding. Daarbij was de gedachte: water, ach, dat pompen we wel weg, we leggen een extra waterkering aan, of we vergroten de boezemcapaciteit een beetje, en dat is het dan. Gelukkig is onderkend dat het op die manier niet langer kan. Sinds de invoering van de Watertoets wordt bij het ontwerp en de aanleg van nieuwe bouwprojecten steeds meer rekening gehouden met de waterhuishouding.
Want die is zo langzamerhand buitengewoon kwetsbaar geworden. Als er plotseling weer extra regen valt, het spuien in IJmuiden even niet lukt vanwege te hoge buiten waterstand, dreigen er polders in het midden van het land vol te lopen. Dat gebeurde begin dit jaar nog.

Ruimte voor water heeft niet alleen betrekking op de ruimte voor de rivier, maar ook op ruimte voor polderwater, boezemwater en vooral ook langs de kust, van Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer. Dat is een van de nieuwe uitdagingen voor waterbouwers, ruimtelijke planners, stedenbouwkundige ontwerpers en architecten.

Het beleid is er op gericht dat het grondwaterpeil wordt verhoogd, want dat is goed voor de natuur en zal de bodemdaling in veengebieden vertragen.
Die verhoging ontstaat vanzelf als er minder water wordt onttrokken en ook als er meer regen valt. Maar zoals alles heeft de positieve kant ook een keerzijde. Hoge grondwaterstand veroorzaakt een probleem bij veel huizen. Maar ook te lage waterstand heeft als vervelende consequentie dat paalrot voorkomt. Ik word met grote regelmaat door inwoners van ons land gewezen op deze problematiek. Zelfs zo vaak dat we een CIW-werkgroep hebben gevraagd zich er over te buigen en er later dit jaar een oplossingsrichting voor te geven. Vandaag kunt u daarvan een indruk krijgen.

Al langer is de lacune in de Waterwetgeving met betrekking tot de verantwoordelijke overheid voor grondwateroverlast bekend. Daar wordt aan gewerkt door het ministerie van V&W en het advies van de CIW zal daar zeker een bijdrage aan kunnen leveren. Minder bekend is dat er ook aanpassingen van de bouwwetgeving nodig zijn. Het gaat daarbij niet alleen om waterdichte vloeren, maar evenzeer om maatregelen waarmee optrekkend vocht in de muren wordt voorkomen of de plaatsing van technische installaties. Niet kwetsbaar in de kelder, maar boven ver weg van het dreigende water.

De sprekers na mij zullen verder ingaan op het thema van deze middag.

Ik wil u graag nog een paar zaken noemen die de afgelopen maanden onder de aandacht kwamen. Want er is meer waar we mee geconfronteerd worden.

In de campagne Nederland leeft met Water - u kent inmiddels de TV-spots met Peter Timofeeff - wordt de indruk gewekt dat we met ruimte voor water de waterhuishouding op orde zullen krijgen. Dat is voor een deel waar. Maar leven met water heeft ook te maken met de waterkwaliteit. Waterhuishouding is immers bescherming tegen overstroming én de zorg voor voldoende water van goede kwaliteit. De campagne Nederland leeft met water gaat daarom uiteindelijk niet alleen over de hoeveelheid water, maar ook over de kwaliteit ervan.

Helaas moet de CIW ook dit jaar weer constateren dat de waterkwaliteit achterblijft bij de gestelde doelen en normen. Ook het RIVM waarschuwt in de onlangs verschenen Milieubalans 2003 dat het oppervlaktewater nauwelijks schoner wordt en wijst op een toenemende verscherping van de kwaliteitsnormen vanuit Brussel.
De verontreiniging van het oppervlakte- en grondwater wordt veroorzaakt door diffuse verontreiniging waaraan de waterbeheerders alleen weinig of niets kunnen doen. Het gaat daarbij om verontreiniging door verschillende oorzaken, zoals bestrijdingsmiddelen, mest, bouwmaterialen en verkeer.

Tot nu zijn pogingen ondernomen om de diffuse verontreiniging te verminderen, maar omdat de oorzaken nogal diffuus zijn is sanering daarvan ook lastig. Hoewel er een steeds beter beeld ontstaat van de veroorzakers moeten de waterbeheerders vaststellen dat niet alles tegelijk kan worden aangepakt. Er zullen keuzes moeten worden gemaakt waarbij waterbeheerders samen moeten werken met andere overheden en het bedrijfsleven. Ook architecten zullen rekening moeten houden met te gebruiken materialen, zoals koperen dakbedekkingen, wegbeheerders zullen zich in samenspraak met de waterbeheerders moeten afvragen of verzinkt wegmeubilair nog wel kan en de landbouw zal zich moeten beraden op een ander of minder gebruik van bestrijdingsmiddelen.

Het hebben en houden van een goed bewoonbaar land met gezonde watersystemen kost veel geld.
In Water in Beeld heeft de CIW inzichtelijk gemaakt wat de kosten zijn van de uitvoering van het waterbeleid. En ook een prognose gegeven voor de komende jaren. Naar verwachting zullen de uitgaven voor de beveiliging tegen overstroming en wateroverlast en het waterkwaliteitsbeheer stijgen.

De CIW pleit er dan ook voor de Kaderrichtlijn Water en het invoeringstraject daarvan een grotere bekendheid te geven onder alle overheden. Daarbij is het verstandig om vooral ook de consequenties in beeld te brengen. Hoewel het tijdschema van de richtlijn nog veel ruimte lijkt te bieden, is dat niet het geval. Eind volgend jaar moeten de economische analyses voor de watersystemen gereed zijn en aangeboden worden aan Brussel. De stroomgebiedbeheerplannen moeten in 2009 worden opgeleverd en in 2015 moeten de doelstellingen zijn gehaald.
Niet alleen de waterbeheerders, maar wij allemaal zullen ons moeten inspannen om te zorgen dat Nederland uiteindelijk kan voldoen aan de eisen die de Kaderrichtlijn water aan ons stelt: voldoen aan de ecologische kwaliteit van grond- en oppervlaktewater.

U ontvangt straks allemaal een exemplaar van Water in Beeld. Het eerste exemplaar wil ik nu graag aanbieden aan de Staatssecretaris.

Ik dank u allen voor uw aandacht en wens u een plezierige en informatieve middag.

Klik hier voor meer informatie.