Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Toespraak van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Clémence Ross-
van Dorp, ter gelegenheid van het ondertekenen van de intentieverklaring Utrechtse Heuvel-
rug op 16 mei 2003 in Utrecht.
Wijzigingen voorbehouden. Alleen de uitgesproken tekst geldt!
Dames en heren,
Het is nog niet eens zo heel lang geleden dat mensen met een verstandelijke of lichamelijke
handicap in veel gevallen woonden in een grootschalige instelling. Vaak stonden die instel-
lingen in een fraaie, meestal bosrijke omgeving. Gehandicapten die bij wijze van spreken
direct om de hoek woonden, dat kwam bijna niet voor. Vooral omdat er voor hen geen ge-
schikte woningen voorhanden waren. Of omdat er voor hen geen goede begeleiding was.
Gelukkig is daar inmiddels verandering in gekomen. Als het even kan, proberen we mensen
met een handicap nu zo veel mogelijk tussen hun niet-gehandicapte medeburgers te laten
wonen. Vermaatschappelijking, heet dat met een duur woord. Of om het nog ingewikkelder
te zeggen: van grootschalig, geïsoleerd intramuraal naar kleinschalig, geïntegreerd extramu-
raal.
Punt is alleen dat tussen droom en daad niet alleen wetten in de weg staan, maar vaker nog
praktische bezwaren. Eén van die bezwaren is dat het niet meevalt om geschikte woningen
te vinden voor mensen met een handicap. Er zijn allerlei soorten woningen nodig. Van ge-
wone woningen in een wijk, tot locaties die geschikt zijn voor het zogenoemde beschermd
wonen. Maar lokaties waar je woningen kunt bouwen voor deze mensen zijn schaars. Ove-
rigens is het ook voor gehandicapten die wél min of meer zelfstandig kunnen en willen wo-
nen vaak lastig om iets te vinden op de woningmarkt.
Daarom ben ik zo blij met wat er in de omgeving van de Utrechtse Heuvelrug te gebeuren staat. Want hier wordt straks letterlijk iets uit de grond gestampt, dat het proces van ver- maatschappelijking een zet in de goede richting geeft. Door een combinatie van factoren kan er én een beschermd woonwijkje voor verstandelijk gehandicapten worden gebouwd én is er sprake van integratie van gehandicapten en niet-gehandicapten.
Voor de niet-ingevoerden zal ik proberen kort uit te leggen waar het om gaat. Dennendal, de instelling voor mensen met een verstandelijke handicap en gelegen in de bossen van Zeist, verdwijnt. Een deel van de bewoners, zo'n 100 tot 125 mensen, wordt gehuisvest in een beschermd woonwijkje, waarschijnlijk in Zeist. De overige 125 cliënten van Dennendal gaan zelfstandig wonen. Ook in Zeist, of ergens anders in de provincie Utrecht. In de officiële terminologie heet deze gang van zaken `volledige deconcentratie'.
De instelling Sterrenberg in Soest, eveneens voor verstandelijk gehandicapten, blijft wél be- staan. Dat wil zeggen: eerst worden alle woningen die nu op het terrein van Sterrenberg staan, afgebroken. Vervolgens komen daar zorgwoningen voor 250 cliënten van de Sterren- berg voor terug. De andere 90 Sterrenbergcliënten krijgen, net zoals dat bij een deel van de Dennendalbewoners het geval is, een eigen woning ergens in de provincie Utrecht. Toespraak Parnassusplein 5 Doorkiesnummer Hebt u 's avonds of in het weekend dringend Postbus 20350 (070) 340 60 00 een voorlichter nodig, belt u dan met het 2500 EJ DEN HAAG Fax (070) 340.62.92 ministerie, telefoon (070) 340 79 11. Daar Telefoon (070) 340 79 11 regelt men dat u wordt teruggebeld.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 2 -
Maar dat is nog niet alles. Op het terrein van de Sterrenberg komen straks ook een paar
honderd huizen te staan die beschikbaar zijn voor de particuliere woningmarkt. Iedereen kan
zo'n woning kopen. Op die manier ontstaat een proces dat officieel `omgekeerde integratie'
heet. Want je haalt niet-gehandicapte mensen naar de gehandicapten toe, in plaats van an-
dersom.
En daar komt nóg iets bij. Want ook de natuur in deze prachtige omgeving vaart wél bij deze
hele operatie. Daar is eveneens een mooie term voor bedacht: rood voor groen en groen
voor rood. Waarbij rood staat voor een woongebied en groen voor een natuurgebied. Omdat
alle gebouwen op het terrein van Dennendal worden afgebroken, kan dit terrein letterlijk aan
de natuur worden teruggegeven. Daar staat tegenover dat er ook een beetje natuur verloren
gaat op het terrein van Sterrenborg als gevolg van de extra woningen die daar komen. Maar
dat verlies is minder dan de winst bij Dennendal.
Over winst en verlies gesproken: er zit natuurlijk ook een financiële kant aan het hele ver-
haal. Want de verkoop van woningen aan particulieren op het terrein van Sterrenberg moe-
ten de financiële verliezen van Dennendal voor op z'n minst een deel compenseren. Bij Den-
nendal gaan immers gebouwen verloren waar nauwelijks of geen inkomsten tegenover
staan.
Er zitten nog veel meer technische, organisatorische en planologische kanten aan deze ope-
ratie. Maar die laat ik nu even achterwege. Wat ik nog wel kwijt wil is dat hier sprake is van
een unieke samenwerking tussen alle betrokkenen. Dat zijn in dit geval de provincie Utrecht,
de gemeenten Zeist en Soest, Dennendal en Sterrenberg en de stichtingen waar zij onder
vallen, respectievelijk Reinaerde en Abrona, en het zorgkantoor. Én natuurlijk ook het minis-
terie van VWS, want er is tenslotte 84 miljoen euro uit de AWBZ-pot beschikbaar gesteld
om dit project mogelijk te maken.
Alle partijen hebben ervoor gezorgd dat we vandaag de intentieverklaring van het proefpro-
ject `Utrechtse Heuvelrug' kunnen ondertekenen. Natuurlijk is dat pas de eerste stap op weg
naar de daadwerkelijke realisering van alle plannen. Er zullen hierna nog een aantal minstens
zo belangrijke stappen moeten worden gezet voordat alles in kannen en kruiken is. Zo moe-
ten bijvoorbeeld de gemeenteraden van Zeist en Soest zich nog over dit project buigen en
hun zegen eraan geven.
Maar ik hoop uiteraard dat dit project, het eerste in zijn soort in Nederland, doorgaat. En ook
navolging krijgt. Want op deze manier maken we met z'n allen écht werk van de integratie
van gehandicapten in de maatschappij. Of omgekeerd. Want als gehandicapten massaal in
instellingen zouden blijven wonen, komt van die integratie niet veel terecht. Bovendien is
ook de schaarse natuur in ons land ermee geholpen. In de politiek gaan groen en rood niet
samen, maar in de zorg lijkt deze exercitie wél te gaan lukken.
Ik dank u wel.
Toespraak
---- --