D66

Congresspeech Boris Dittrich - extra partijcongres

Boris Dittrich

18-05-2003 - Boris Dittrich sprak het extra partijcongres van D66 toe over het onderhandelingsresultaat met CDA en VVD: "In de jaren zestig en tachtig hebben we met het CDA en de PvdA geregeerd. In de jaren negentig met de PvdA en de VVD. Waarom zouden we in het begin van de 21e eeuw niet kunnen regeren met CDA en VVD samen?"

Beste Democraten,

In februari hield ik mijn eerste congrestoespraak. Ik zei toen: "Ik ben overtuigd van het bestaansrecht van een sociaal-liberale partij als D66. Ik ben trots op ons gedachtengoed. We zijn goed voor een zetel of vijftien. Maar die gaan we alleen halen door te leren, door te bewegen. En niet door te wachten tot het tij keert. Maar door zelf het tij te keren.

Het is nu 18 mei. En de politieke situatie is volkomen veranderd. Vanaf onze nederlaag in januari tot in april heb ik volgehouden: D66 moet niet mee willen regeren met CDA en VVD. De PvdA was aan zet. We nemen de uitslag van de verkiezing serieus.
Democraten, ik meende dat ook. Niemand kan D66 beschuldigen van een hang naar het regeringspluche.
Wij wilden oppositie voeren tegen een CDA-PvdA kabinet. We waren er klaar voor.
Maar in april gingen Bos en Balkenende met ruzie uit elkaar. En kwam de vraag op: moeten wij met CDA en VVD gaan praten over een nieuw te vormen kabinet.
Congres, ik kan jullie verzekeren: ik heb er wakker van gelegen. Moest ik de deur dichthouden en toezien hoe CDA en VVD met de LPF of met de kleine christelijke partijen aan tafel zouden gaan zitten? Of moest ik in een chaotische politieke situatie mijn verantwoordelijkheid nemen?

Ik koos voor het laatste. Wie niet beweegt, zit stil. En in de politiek zitten alleen angsthazen stil. Ik ben niet bang voor meeregeren. Maar dan moet er wel iets te regeren zijn. Zo begon een paar weken geleden de verkennende fase. En werden de gesprekken onder leiding van de informateurs met de dag serieuzer. Steeds heb ik jullie voor ogen gehad. Zouden de leden begrijpen waar ik mee bezig was? Stortte ik de partij niet in een onbeheersbaar proces, een fataal avontuur?

Ik zie het als mijn opdracht om D66 weer relevant te maken, zei ik in februari. Welnu, Democraten, relevant zijn we.
De partij is nog nooit zoveel in het nieuws geweest als de laatste weken. Iedereen in Nederland weet nu dat we meer thema's hebben dan de door de bevolking gekozen burgemeester of een districtenstelsel. De partij is weer gaan bruisen. Overal zijn afdelingsvergaderingen of regiobijeenkomsten gehouden. Moeten we meedoen of niet? Het heeft ons weer met de neus op die wezensvraag gedrukt:
Waarvoor zitten we eigenlijk in de politiek? Om onze idealen te verwezenlijken door aan een regering deel te nemen of om vanuit de oppositie te proberen enige invloed uit te oefenen. Zelf de bal spelen of langs de lijn staan roepen.

Het is een dilemma. Een verdomd lastig dilemma. Omdat de partij niet van mij is, maar van ons allemaal, van al die dertienduizend leden, wilden wij daar niet alleen over beslissen. Daarom hebben we dit bijzondere congres georganiseerd. Het is aan jullie om te beslissen. Gaan we meeregeren of niet.

De afgelopen weken is me vaak - soms met een angstige blik in de ogen
- gevraagd: "vind je het niet eng om zo je nek uit te steken? Is het niet een veel te groot risico wat je neemt door je partijleden de keuze te geven?"
Democratie is niet voor bange mensen.

Het onderhandelingsresultaat kent u. Onze campagnespeerpunten zijn duidelijk herkenbaar.
Het is het kleine D66 gelukt om de komende 4 jaar honderden miljoenen in onderwijs en kenniseconomie te gaan investeren.
- Er komt meer geld voor natuur en milieu

- De bestuurlijke vernieuwing wordt vlotgetrokken
- En er zal een andere Europese politiek gevoerd gaan worden.
Ik geloof in het onderhandelingsresultaat.
En ik geloof ook in U. De komende jaren kunnen wij echt het verschil maken. Laten zien wie we zijn en waar we voor staan. We zullen ons duidelijk profileren. Het hoofdlijnenakkoord is kort. Vanuit de Kamer zal ik erop toezien dat bewaakt en beschermd wordt, wat met CDA en VVD is afgesproken. Ik heb er vertrouwen in dat Balkenende en Zalm zullen nakomen wat tussen de drie fracties is overeengekomen.
D66 is volkomen vrij om op die zaken die niet afgesproken zijn, de eigen koers te blijven varen (applaus). Dat kan dus heel wel tegen het kabinet zijn. Echt dualisme. Ik ben ook niet van plan regelmatig in het torentje afspraken te maken over wat wel en niet gesteund moet worden.
Laat de regering maar regeren. Laat D66 maar controleren. Dat zijn de verhoudingen!
Nederland snakt naar een helder debat over scherpe politieke keuzes. En wij doen daar aan mee. Vol zelfvertrouwen. Bewust van onze mogelijkheden.

De natuurkundige Niels Bohr heeft eens gezegd:
"Er zijn twee waarheden, een kleine en een grote waarheid. Een kleine waarheid kun je herkennen doordat het tegenovergestelde een onwaarheid is.
Het tegenovergestelde van een grote waarheid is een andere grote waarheid."
Zo is het vandaag ook een beetje.
Bij de keus die u moet maken is er niet zoiets als "de" waarheid. Was het maar zo eenvoudig!
De vraag is dan ook niet: wie heeft er gelijk en wie heeft ongelijk? Nee, de vraag is: wie heeft het meeste gelijk!

Want natuurlijk hebben de mensen die niet voelen voor regeringsdeelname een punt als zij zeggen dat D66 op deze wijze mede verantwoordelijk wordt voor hele moeilijke maatregelen. En dat wij met dit Hoofdlijnenakkoord compromissen hebben gesloten en niet al onze ambities en het hele verkiezingsprogramma hebben binnengehaald. In al die opzichten hebben ze gelijk. Ik zal het niet ontkennen. Met dit Hoofdlijnenakkoord zal Nederland niet in een paradijs veranderen. Dat is waar.

Maar tegenover dat gelijk staat een ander gelijk. Het gelijk van diegenen die vinden dat D66 wel regeringsverantwoordelijkheid moet dragen. Om zo in elk geval een deel van onze ambities te verwezenlijken. Zoals op het gebied van de democratie, van het onderwijs en de kenniseconomie, de natuur en Europa. En om zo actief - in het kabinet - een bijdrage te leveren aan de oplossing waar de huidige problemen in de samenleving om vragen.
De vraag die u moet beantwoorden is: welk gelijk moet in de huidige politieke omstandigheden de doorslag geven?

Levert D66 zich over aan een rechts kabinet? Verkwanselen we onze sociale afkomst? Onzin!
De tijden zijn veranderd. Zo simpel is het niet. Dit kabinet met CDA en VVD handhaaft het kwartje van Kok! De beste maatregel om de vervuiler in de auto te laten betalen. Hoezo rechts? Dit kabinet durft oneigenlijk gebruik van de aftrek van hypotheekrente aan de orde te stellen. Dat is de PvdA nooit gelukt! Hoezo rechts? Dit kabinet wil exorbitante topinkomens inperken. Hoezo conservatief? (applaus).
Dit kabinet met D66 doorbreekt taboes. En daar ben ik trots op. Het politieke krachtenveld is veranderd. Rechts is niet meer rechts, links is niet meer links.
Inderdaad, er volgen harde maatregelen in de sociale zekerheid. Maar misschien zijn die helemaal niet zo asociaal. Wie naar de toekomst durft te kijken, ziet dat er echt iets moet gebeuren.

Ik vraag u de voors en de tegens die we straks gaan bespreken, goed tegen elkaar af te wegen. En te bedenken wat het alternatief zou zijn voor D66 in de oppositie.
Bereiken we daar meer dan in de regering? Zijn we daar herkenbaar voor al die zwevende kiezers die op zoek zijn naar een partij die hen aanspreekt en die ze regelmatig in de media zien en horen? Komen we wel in het nieuws als kleine oppositiepartij? Bereiken we het publiek nog wel?
Of kwijnen we langzaam weg met ons redelijk geluid en dooft die kaars in de adem van die partijen die luidkeels hun oppositiegeluid van de daken zullen schreeuwen.

In deze afweging kom ik zelf en met mij de hele fractie, unaniem, tot de volgende conclusie:

D66 heeft groot gelijk om in dit kabinet te stappen. Niet in de eerste plaats omdat dat goed is voor D66. Maar omdat het goed is voor het onderwijs, voor de kenniseconomie, de democratie, voor de natuur en voor onze blik op Europa en de rest van de wereld. De omstandigheden om te regeren zijn moeilijk. Economisch gaat het slecht. Er zullen harde maatregelen genomen worden. Daar moeten we niet van weg willen lopen. Als sociaal-liberale partij zijn we nodig. In de regering.
Juist nu! (applaus)

Vorige week is een proefschrift verschenen over de geschiedenis van D66. Het draagt als titel: "Tussen ideaal en illusie". Het behandelt onze jaren vanaf 1966 en het stopt in februari 2003. Jammer, want ik ben zo benieuwd naar de toekomst. Dit is een historisch congres. Kijk goed om u heen, het komt in de geschiedenisboeken terecht.

Ik vraag u met mij, met de fractie, de Rubicon over te steken. Negen jaar geleden hebben we Paars gemaakt. Een revolutie in de Nederlandse politiek. We duwden het CDA uit de macht en gingen met de PvdA en de VVD in zee. Het lukte ons om bijv. immateriële zaken te regelen die het CDA altijd had tegengehouden. Zoals euthanasie, de openstelling van het huwelijk. Of materiële zaken, zoals de openingstijden van winkels.

Nu staan we op de drempel van een nieuw tijdperk. En kunnen we met CDA en VVD het land besturen. Ook dat is een revolutie. En nu blijkt dat we weer andere knelpunten kunnen oplossen die voor de samenleving van wezenlijke betekenis zijn. Zoals de hervorming van de WAO, de sociale zekerheid en een nieuw stelsel in de gezondheidszorg. En natuurlijk onze eigen punten.

In de jaren zestig en tachtig hebben we met het CDA en de PvdA geregeerd.
In de jaren negentig met de PvdA en de VVD.
Waarom zouden we in het begin van de 21e eeuw niet kunnen regeren met CDA en VVD samen?

Over enkele jaren verschijnt vast een nieuw proefschrift. De titel heb ik al:

D66, de partij die zelf het tij keerde.

Congres,
De keus is aan U!