Partij van de Arbeid

MdV,

Gerrit Zalm rookt weer.

Een mooier symbool behoeft dit kabinet der gebroken beloften eigenlijk niet.

En met die constatering wil ik mijn beschouwing over de totstandkoming van dit kabinet eigenlijk ook meteen maar afsluiten. Hoe verleidelijk het ook is om nu, al of niet in wrok, terug te kijken, daar zit niemand op te wachten en al helemaal niet de ruim 2.5 miljoen kiezers die in januari op ons stemden. Die willen weten wat het kabinetsbeleid dat hier vandaag besproken wordt, voor hen, voor hun hoop en hun zorgen, gaat betekenen.

Het antwoord op die vraag hing eigenlijk al een tijdje in de lucht: iedereen moet inleveren. En dat is ook zo. Niemand kan hier mooi weer spelen.

Ik denk ook dat mensen te overtuigen zijn dat er ingeleverd moet worden. Als ze zien dat het ergens toe dient. En als de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.

Maar levert ook iedereen naar draagkracht in? En waarvoor wordt eigenlijk ingeleverd?

In ieder geval niet voor een betere economie. Dit beleid levert geen hogere economische groei op en kost zelfs banen. Kunnen de informateurs uitleggen waarom zij in weerwil van de berekeningen toch hebben opgeschreven dat dit akkoord banen oplevert?

Misschien dat de informateurs dan ook uit zouden willen leggen waarom zij beweren dat de lasten voor mensen met 1.4 miljard omlaag gaan in plaats van gewoon eerlijk te zeggen dat deze maatregelen leiden tot hogere lasten voor mensen van wel 3.4 miljard euro?

Wie serieus opschrijft dat een verkleining van het ziekenfondspakket of het invoeren van een eigen risico in de zorg geen gevolgen heeft voor de lasten die mensen de komende jaren te dragen hebben, geeft een verkeerde voorstelling van zaken en vertoont eigenlijk een groot gebrek aan respect voor de mensen die hier het hardste door geraakt worden.

Ruim een jaar geleden vonden in Nederland verkiezingen plaats die gestreden, gewonnen en verloren werden over het onvermogen van de politiek de problemen van gewone mensen centraal te stellen en daar oplossingen voor te bedenken en waar dat niet kan, daar dan ook eerlijk over te zijn.

Dan gaat het dus niet over 140 miljoen in de WAO, 390 miljoen in de WW of 2 miljard in de zorg maar om wat dat betekent voor concrete mensen, hun hoop en hun zorgen.

Achter elk cijfer in dit akkoord doemen die mensen op. Achter elke zin met Haags jargon schuilt een waarheid in Rotterdam, Heerlen of Groningen.

Kunnen we die mensen uitleggen dat iedereen naar draagkracht inlevert? Kunnen we die mensen uitleggen waarvoor ze inleveren?

Deze mensen leveren in ieder geval niet in voor een betere economie want die krijgen ze niet. De werkgelegenheid gaat zelfs achteruit.

Nee, ze leveren in voor een lager financieringstekort en krijgen daar gratis en voor niets lagere groei en een hogere werkloosheid bij. Bezuinigingen, meer dan Europa van ons vraagt en meer dan menig econoom verstandig vindt maar het is volgens de opstellers van het akkoord nodig om volgende generaties niet met een grote staatsschuld op te schepen zodat de kosten van de vergrijzing betaalbaar blijven. Natuurlijk is dat belangrijk, net zoals het belangrijk is om volgende generaties niet op te schepen met verloederde binnensteden, slechte zorg of ontoereikend openbaar vervoer. De betaalbaarheid van dat alles hangt natuurlijk samen met de hoogte van de staatsschuld maar minstens zozeer met de kracht van de economie, met het geld dat we met elkaar nu en straks verdienen en dus met de investeringen die we nu wel of niet plegen.

Dit komende kabinet vraagt dus heel wat van mensen zonder dat duidelijk is waarvoor.

Van die mevrouw in de Tarwewijk in Rotterdam die haar huursubsidie lager ziet worden, haar medicijnen uit het ziekenfondspakket ziet verdwijnen maar nu al ruim een jaar in onzekerheid is of ze haar baan als stadswacht behoudt. Wat biedt dit akkoord haar?

Of dat gezin in Ondiep in Utrecht dat zijn buurt ziet verpauperen maar de plannen om de buurt grootscheeps op te kalefateren in de prullenmand ziet verdwijnen door de bezuinigingen. Waar moeten zij op hopen?

Of die ondernemer met dat schoonmaakbedrijf in Heerlen die zijn bedrijf moet opdoeken omdat de loonkostensubsidies waar zijn bedrijf op draait worden wegbezuinigd.

Of die oudere vrouw die haar huursubsidie ziet verminderen zonder dat de wachtlijst voor een seniorenwoning kleiner wordt. Waar levert zij voor in?

Maar misschien gaat het ook wel over die vier burgemeesters die het afgelopen weekend in de Volkskrant de noodklok luidden over het aantal dak- en thuislozen, zwerfjongeren en mensen met psychische problemen dat in hun steden over straat zwerft. Ook zij zullen na lezing van dit akkoord een oplossing voor dat probleem geen spat dichterbij hebben zien komen.

En helaas gaat het ook om die collega van mij, particulier verzekerd, drie schatjes van kinderen, hypotheek afgelost die mij met het schaamrood op zijn kaken komt opbiechten, dat hij er op vooruit gaat en geen flauw idee heeft hoe hij dat uitgelegd krijgt.

Ik kan hem daar niet bij helpen. Maar er is meer wat ik niet uitgelegd krijg. Er is de afgelopen dagen al veel gezegd over het herkeuren van WAO-ers die als ze pech hebben zonder enige kans op een baan in de bijstand gekieperd worden. Onaanvaardbaar.

Maar er is nog iets. Gisteren werd in de Volkskrant al de vergelijking gemaakt met George Orwell's 1984 en de daar gehanteerde Newspeak: afwentelen wordt verkocht als decentraliseren, in de kou laten staan als eigen verantwoordelijkheid en eigen bijdragen als lagere lasten.

Uit een ander boek van Orwell, Animal Farm, komt de regel dat iedereen gelijk is maar dat sommigen meer gelijk zijn dan anderen. Dat geldt kennelijk ook hier. Of het nu gaat om de afschaffing van de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen of de versobering van de hypotheekrente-aftrek, bestaande gevallen worden gespaard. En terecht. Maar voor WAO-ers jonger dan 45 gaat dat kennelijk niet op. Kunnen de informateurs aangeven wat de reden is voor deze twijfelachtige voorkeursbehandeling?

In de tweede alinea van dit akkoord lezen wij: "Aan het oplossen van de problemen van de Nederlandse samenleving zal iedereen naar vermogen en draagkracht moeten bijdragen." Van zowel Jan Peter Balkenende als Boris Dittrich heb ik de afgelopen dagen vaak gehoord dat zij die toets essentieel achten, dat de sterkste schouders ook inderdaad de zwaarste lasten dragen. Maar dan daag ik hen hier en nu uit om aan te geven waar in dit akkoord die sterkste schouders dat ook werkelijk doen? Is er één maatregel te noemen die de lasten van het economisch herstel ook echt bij de hogere inkomsten legt?

En kom nou niet aan met de hypotheekrente-aftrek. De 400 miljoen die dat moet opbrengen wordt meer dan gecompenseerd door andere maatregelen die in het voordeel van huisbezitters werken zoals de vermindering van de onroerend zaak belasting en het kwijtschelden van het eigenwoningforfait bij afgeloste hypotheken. Het is een ieder gegund maar laten we dat pakket dus niet tot symbool van de verdelende rechtvaardigheid maken!

Het onderwerp van de hypotheekrente-aftrek dwingt me tot een tweetal andere opmerkingen.

Allereerst het pijnlijke ontbreken van het onderwerp "wonen" in het akkoord. Waar is de ambitie voor het overwinnen van de nieuwe woningnood? Wat zijn de instrumenten om projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties tot grotere bouwproductie te krijgen? Hoe maken we het wonen weer betaalbaar? Veel van de problemen die we bijeen vegen onder benamingen als "falende integratie" hebben te maken met verpauperende wijken waar alle problemen van onveiligheid, werkloosheid, kansloosheid en gebrekkige inburgering bij elkaar komen. Ambitieuze programma's om de woningen en de leefbaarheid in juist die wijken te verbeteren en zowel de bevolking als de bebouwing veelzijdiger te maken, zijn hard nodig. Maar deze ambitie ontbreekt pijnlijk in dit hoofdlijnenakkoord. Weer een les van 15 mei die niet geleerd is.

Maar mijn tweede opmerking is van een heel andere aard. En dat is dat wij niet zullen verbloemen dat wij wel degelijk ook positief zijn over onderdelen van dit akkoord. Het is goed dat er stappen gezet worden op het gebied van bestuurlijke vernieuwing, het is goed dat er extra geld is voor jeugdzorg en onderwijs, het is goed dat het taboe op de hypotheekrente-aftrek is doorbroken en het is goed dat er afspraken gemaakt lijken te zijn op het gebied van natuur en milieu.

Lijken te zijn want de teksten die nu voor liggen roepen ook wel wat vragen op. Zo gaat de tekst over de Waddenzee alleen over boren en of dat al of niet mag. Maar op de meeste plaatsen is al lang geboord en gaat het over de vraag of er ook gas gewonnen mag worden. Kunnen de informateurs ons vertellen of daar ook afspraken over zijn gemaakt?

Ook de bestuurlijke vernieuwing is wat ons betreft een belangrijk onderwerp waarvan het goed is als we met elkaar de komende maanden en jaren gaan proberen de nodige vooruitgang te boeken. Wij hopen dat het dan ook tot de beleidsvoornemens van het kabinet behoort om te streven naar een grotere openheid bij benoemingen in openbare politiek-bestuurlijke functies. Zoals die van euro-commissaris. Het zou natuurlijk prachtig zijn als we de voordracht voor een opvolger van de heer Bolkestein tot onderwerp van een referendum kunnen maken, bijvoorbeeld tegelijkertijd met de Europese verkiezingen of in ieder geval tot onderwerp van publiek debat alhier met verschillende kandidaten. Het zou in ieder geval strijdig zijn met het streven naar bestuurlijke vernieuwing en openheid als hierover al in de achterkamers van de informatie afspraken zouden zijngemaakt. Kunnen de informateurs de krantenberichten bevestigen of op dit punt, dat wil zeggen de opvolging van de heer Bolkestein, afspraken zijn gemaakt tijdens de informatie?

Een laatste vraag tenslotte aan de informateurs wordt mij ingegeven door diverse uitlatingen van D66 het laatste jaar. Toen D66 nog in de oppositie zat, nam zij fel stelling tegen het beleid van het eerste kabinet Balkenende dat gebaseerd was en is op het Strategisch Akkoord. Betekent dit nieuwe Hoofdlijnenakkoord nu eigenlijk dat het Strategisch Akkoord van tafel is of zijn partijen nog op enigerlei wijze gebonden aan wat er over allerlei onderwerpen aan beleidsvoornemens in het Strategisch Akkoord is opgenomen.

MdV,

Ik kom tot een afronding.

Meedoen, meer werk, minder regels.

Een mooie titel voor een slecht verhaal.

Want wie niet mee kán doen wordt langs de kant gezet.

Dit Hoofdlijnenakkoord is meedogenloos en zonder compassie. Juist in tijden dat het moeilijk gaat verdienen mensen die op eigen kracht kwetsbaar zijn, steun en bescherming van de overheid. Maar juist van hen worden de handen nu afgetrokken. Ik geef Balkenende alsnog gelijk: we hebben inderdaad een verschil in maatschappijvisie. Omdat niet iedereen mee kán doen en regels vaak juist nodig zijn om de zwakkeren in de samenleving te beschermen.

Juist voor hen zal dit Hoofdlijnenakkoord een Hoofdpijnenakkoord blijken te zijn. En de pijnstillers zitten niet meer in het pakket...


---
Tweede Kamer der Staten-Generaal
www.tweede-kamer.nl