Algemene Rekenkamer

Algemene Rekenkamer


- 21 mei 2003 -
Beheer Rijksgeld in 2002 achteruit gegaan ten opzichte van jaren daarvoor

Financieel jaarverslag van het Rijk 2002 goedgekeurd

De Algemene Rekenkamer heeft het financieel jaarverslag van het Rijk 2002 goedgekeurd. Wel is de bedrijfsvoering van het Rijk, en dan vooral het financieel beheer, vorig jaar achteruit gegaan. Dat blijkt uit de 24 rapporten die de Algemene Rekenkamer vandaag op Verantwoordingsdag, de derde woensdag van mei, publiceert. Het maken van bezwaar is het zwaarste middel dat de Algemene Rekenkamer heeft. Het kon sinds 1998 in de kast blijven, maar is nu twee keer gebruikt. Op acht departementen ging de bedrijfsvoering achteruit. Na een jarenlange daling stijgt het aantal ernstige onvolkomenheden weer.

Algemene Rekenkamer keurt financieel jaarverslag van het Rijk 2002 goed In 2002 waren de inkomsten van het Rijk ¬ 174 miljard en gaf het ¬ 163 miljard uit. Vandaag verantwoorden ministers zich in jaarverslagen over het beleid dat ze met dit begrotingsgeld hebben uitgevoerd. Het gaat om drie vragen: wat hebben ze bereikt, wat hebben ze daarvoor gedaan en wat heeft dat gekost? Over de financiële informatie van 21 van de 23 jaarverslagen oordeelt de Algemene Rekenkamer positief. Ook het overkoepelende financieel jaarverslag van het Rijk keurt ze goed. Over VROM en het Diergezondheidsfonds (DGF) is het oordeel niet onverdeeld positief. In het eerste geval komt dat door problemen met de verstrekking van huursubsidie. Er is vorig jaar ¬ 35 miljoen onrechtmatig verstrekt. Bij het DGF gaat het om dieren die wegens bijvoorbeeld BSE of MKZ vernietigd moeten worden. Dit leidt tot een transportketen die tot en met de destructie administratief begeleid moet worden. De dieren passeren vele handen tussen boerderij of slachterij en destructor. De Algemene Rekenkamer vindt dat de departementale controle op dit proces te wensen over heeft gelaten. Mede hierdoor is het onzeker of de uitgaven van het DGF in 2002, ¬ 76 miljoen, rechtmatig zijn.

Bedrijfsvoering Rijk in 2002 achteruit
De bedrijfsvoering van het Rijk is in 2002 achteruit gegaan. De Algemene Rekenkamer spreekt van onvolkomenheden als ministeries delen van hun bedrijfsvoering niet onder controle hebben. Vorig jaar waren dat er 105, een stuk meer dan in 2001 (85) en 2000 (87). Veel onvolkomenheden blijven lang bestaan. Van de 87 uit 2000 waren er 52 het jaar daarna nog niet opgelost en keerden er 36 zelfs in 2002 nog terug.

Op acht ministeries nam het aantal onvolkomenheden in 2002 toe, daar ging de bedrijfsvoering dus achteruit. Bijvoorbeeld in 2000 verlaagden op één na alle ministeries nog het aantal onvolkomenheden ten opzichte van 1999. Wanneer de Algemene Rekenkamer echt grote problemen ziet in de bedrijfsvoering, spreekt ze van ernstige onvolkomenheden. Na een daling de afgelopen jaren van dertien (1999) naar acht (2000) en vijf (2001), stegen deze in 2002 naar zeven. Deze ernstige onvolkomenheden pakken de ministers wel snel aan; zo was het achttal uit 2000 vorig jaar opgelost. Zie verder hieronder.

In verslagen meer dan geld alleen, ook beleidsinformatie De begrotingen 2002, die op Prinsjesdag 2001 werden gepresenteerd, gingen voor het eerst over meer dan geld alleen. Ministers moesten ook aangeven wat men met het geld wil bereiken en hoe ze dat zouden gaan doen. Dat blijkt geen sinecure. De Algemene Rekenkamer is positief over de informatie over gevoerd beleid, maar mist vaak nog informatie over de resultaten van het beleid. Een aanbeveling is om het verschil tussen de beoogde en gerealiseerde resultaten van het beleid expliciet te belichten. De Tweede Kamer heeft nog niet vastgesteld wat de normen moeten zijn voor informatie over beleidsresultaten. Dat zal volgend jaar gebeuren, zodat de ministeries bij het opstellen van de begroting en het jaarverslag over 2005 daar rekening me e kunnen houden. Bij de behandeling van de huidige verslagen kan de Tweede Kamer al aangeven aan welke informatie zij behoefte heeft.

Minister Financiën ziet geen achteruitgang in financieel beheer In een reactie op de Rekenkamerrapporten zegt de coördinerende minister van Financiën dat hij het oneens is met de conclusie dat het financieel beheer van het Rijk in 2002 achteruit is gegaan. Zo stelt de minister dat er door gerichte controle meer onvolkomenheden aan het licht zijn gekomen. Ook vindt hij het onduidelijk wanneer de Algemene Rekenkamer spreekt van een 'ernstige' onvolkomenheid. De Algemene Rekenkamer is niet overtuigd door de argumenten van de minister. Zij heeft voor het onderzoek over 2002 dezelfde normen gebruikt als voor het onderzoek over 2001 en zowel het aantal 'gewone' als ernstige onvolkomenheden is toegenomen. De Algemene Rekenkamer maakt overigens wel opmerkingen bij het beperken van de controleregels do or het Rijk. Vasthouden aan eenmaal vastgestelde regels is van belang om onregelmatigheden, zoals bij het HBO en ESF, te voorkomen. De Algemene Rekenkamer heeft vertrouwen in de toenemende kwaliteit van de beleidsinformatie, maar vraagt nog wel aandacht voor de bedrijfsvoering van het Rijk die achteruit gaat. Zonder goede bedrijfsvoering, kun je namelijk vragen stellen bij zowel de rechtmatigheid als de betrouwbaarheid van de beleidsinformatie.

Zeven ernstige onvolkomenheden in 2002

1. Ten eerste gaat het om de huursubsidie, waar VROM vorig jaar ¬ 1,7 miljard aan uitgaf, ongeveer de helft van zijn budget. Vanaf 2002 is er een nieuw systeem om het verstrekken van huursubsidie efficiënter en klantvriendelijker te maken. Huurders hoeven bij gelijkblijvende omstandigheden niet meer jaarlijks huursubsidie aan te vragen. In 2002 is de uitbetaling van huursubsidie echter ernstig vertraagd en kwamen cliënten in geldnood. De minister heeft toen besloten om voorschotten te geven. Ook zijn er cliënten die te veel of te weinig subsidie hebben gekregen. Op basis van een steekproef wordt geschat dat er in totaal voor ¬ 35 miljoen onrechtmatig is verstrekt. De minister heeft de Tweede Ka mer goed geïnformeerd over de problemen en heeft alles op alles gezet om de problemen op te lossen.


2. Het directoraat-generaal Milieu (DGM) van VROM koopt buitenlandse emissiereducties via intermediairs. Men doet dan in het buitenland schone investeringen, een manier voor Nederland om te werken aan de afspraken uit Kyoto om minder broeikasgassen uit te stoten. De contracten daarvoor moeten worden goedgekeurd door het ministerie van Financiën. In 2002 werd een eerder afgesloten contract van ¬ 15 miljoen verhoogd met ¬ 88 miljoen zonder goedkeuring. Dat laatste is inmiddels gecorrigeerd.


3. DGM heeft provincies en gemeenten in 2002-2004 ¬ 333 miljoen toegezegd om bodems te saneren, maar de prestaties die zij daarvoor moeten leveren zijn niet meetbaar genoeg. Er is nu een verbeterplan, maar de Algemene Rekenkamer start een bezwaaronderzoek om te kijken of dit soort problemen zich voordoen binnen het hele directoraat-generaal Milieu.

4. Bij het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) voerde de Algemene Rekenkamer in 2001 al een bezwaaronderzoek uit. Er werden toen kanttekeningen gemaakt bij onder andere de manier waarop contracten worden beheerd. Die kanttekeningen zijn er nog steeds. Zo vormen de regels waarin de bevoegdheden zijn neergelegd voor het sluiten van contracten tezamen een onoverzichtelijke lappendeken. Hierdoor bestaat het risico dat de regels verkeerd worden geïnterpreteerd. De Algemene Rekenkamer vindt het zorgwekkend dat het KLPD er maar niet in slaagt om de problemen in het contractbeheer op te lossen en heeft bezwaar gemaakt. De minister heeft daarop toegezegd om eind juni 2003 het contractbeheer in opzet geregeld te hebben. De Alg emene Rekenkamer heeft er vertrouwen in dat door dit plan de regelgeving op orde komt en heeft het bezwaar niet gehandhaafd.

5. De Informatie- en Communicatie Technologie Organisatie (ITO) ontwikkelt informatiesystemen voor de politie. Ook hier is het nodige mis met de bedrijfsvoering en heeft de Algemene Rekenkamer in 2001 aangedrongen op een verbeterplan. Door een late start en andere prioriteiten is dat plan vertraagd. De problemen doen zich onder andere voor in het beheer van projecten. C2000, het communicatiesysteem voor hulpdiensten, is zo'n project. Op verzoek van de Tweede Kamer publiceert de Algemene Rekenkamer op 5 juni een onderzoek naar C2000.

6. De Algemene Rekenkamer maakt al jaren kritische opmerkingen over de manier waarop het ministerie van V&W zijn contracten beheert. Dat kunnen contracten zijn voor de aanleg van snelwegen, sluizen en bruggen, maar ook voor de inhuur van bijvoorbeeld technische expertise. Er is in 2002 het nodige verbeterd, maar de problemen bij de Bouwdienst van Rijkswaterstaat blijken hardnekkig te zijn. Tijdens de uitvoering let de Bouwdienst bijvoorbeeld onvoldoende op het nakomen van de afspraken in de contracten. Daarnaast worden de contracten soms zo vaak gewijzigd dat de Bouwdienst het overzicht verliest. Een risico is dat betaald wordt voor iets dat niet is geleverd. Het management heeft de afgelopen jaren hier voor onvoldoende aandacht gehad. De Algemene Rekenkamer heeft hier bezwaar tegen gemaakt. Als reactie belooft de minister om de Bouwdienst ingrijpend te reorganiseren. De Algemene Rekenkamer verwacht dat het financieel beheer hierdoor structureel zal verbeteren en heeft daarom het bezwaar niet gehandhaafd.

7. De manier waarop VWS subsidies beheert, schiet al jaren tekort. In 2002 is voor ¬ 2 miljard aan subsidies verstrekt. Vaak is het doel van de subsidie vooraf niet duidelijk genoeg geformuleerd. En achteraf wordt dikwijls niet helder genoeg verantwoord welke activiteiten er met het geld zijn uitgevoerd. VWS loopt zo het risico dat er te veel of te weinig subsidie wordt uitgekeerd.


Algemene Rekenkamer