Novem
22-5-2003
Analyse marktontwikkeling van thermische zonne-energie in Duitsland
In opdracht van Novem is de marktontwikkeling van thermische
zonne-energie in Duitsland onderzocht en vergeleken met Nederland.
Doel daarvan was het achterhalen van Duitse succesfactoren t.a.v. de
marktontwikkeling en een analyse hoe deze kunnen bijdragen aan het
oplossen van de knelpunten met betrekking tot de Nederlandse
marktontwikkeling.
Aanleiding is de teruggang in de marktontwikkeling in Nederland in
tegenstelling tot de sterke marktontwikkeling in Duitsland in 2000 en
2001. Het onderzoek is gebaseerd op literatuurstudie en op interviews
met enkele sleutelfiguren in de Duitse markt. De marktgroei van
thermische zonne-energie in Duitsland van de afgelopen 10 jaar was
gemiddeld 25% per jaar, overeenkomstig de gemiddelde groeicijfers in
Nederland. De absolute marktomvang in collectoroppervlak is echter 16
maal groter in Duitsland. Als de marktontwikkeling echter beoordeeld
wordt op basis van systeempenetratie blijkt de Nederlandse markt tot
het jaar 2000 op gelijk niveau met de Duitse markt te staan. Vanaf
2000 lopen de groeicijfers uiteen, in Nederland stabiliseert de groei
terwijl de markt in Duitsland in 2000 en 2001 met meer dan 45% groeit.
De ontwikkelingen in de Duitse markt in 2002 laten echter zien dat ook
de Duitse markt geen autonome groeimarkt is. De sterke groei in 2000
en 2001 is te verklaren uit:
* In 1999 is het marktstimuleringsprogramma voor duurzame energie
door de nieuwe rood/groene regering opgeschaald. In de periode
1999-2002 was 550 miljoen EUR beschikbaar. Zeer aantrekkelijke
zonneboiler-investeringssubsidies waren beschikbaar.
* De Duitse installateurs zijn vrij actief geweest.
* Met het einde van het Kohl-tijdperk en de komst van de rood-groene
coalitie begon in de beleving van velen een nieuw toekomstgericht
tijdperk. De landelijke Solar - Na klar! campagne (budget 5,1
miljoen EUR) sloot hier goed op aan.
De terugloop in de Duitse markt in 2002 is te verklaren uit:
* Laag consumentenvertrouwen door de ongunstige economische
ontwikkeling.
* Aantrekkelijke subsidieregelingen werden verlaagd of beëindigd.
* Geen lopende nationale zonneboiler campagne;
In Nederland is de stabilisering in de markt te verklaren door:
* Wijzigend overheidsbeleid:
* De investeringsubsidies en voorwaarden met name voor
niet-particuliere investeerders (woningbouwverenigingen en
projectontwikkelaars) veranderen frequent.
* Sinds 2000 zijn de subsidies ter ondersteuning van
zonneboileracties en grootschalige nieuwbouwprojecten afgeschaft.
* De liberalisatie in de energiemarkt en het einde van het MAP.
* PV is met de komst van de EPR voor huishoudens een
aantrekkelijkere optie geworden dan een zonneboiler.
* Met de aanscherping van de EPN naar 1,0 is de zonneboiler nog
steeds geen kosteneffectieve optie. Verder komen ontwikkelaars
niet meer in aanmerking voor subsidie.
De volgende conclusies kunnen uit de marktontwikkelingstrajecten in
beide landen getrokken worden:
* In de huidige fase van marktontwikkeling zijn intensieve campagnes
waarin de vraag efficiënt gestimuleerd en gelinkt wordt aan
follow-up noodzakelijk voor marktgroei.
* Investerings-subsidieprogramma's dienen aan de volgende eisen te
voldoen:
* stabiel over meerdere jaren (voorwaarden,
ondersteuningspercentage)
* uitputting gedurende het jaar dient vermeden te worden
* zekerheid vooraf (vóór de investeringsbeslissing) over de te
verkrijgen subsidie
* weinig bureaucratisch, inclusief de mogelijkheid voor collectieve
aanvragen
* Via de bouwregelgeving kunnen zonneboilers alleen effectief
gestimuleerd worden als de doelvoorschriften zodanig zijn dat
zonne-energie kosten-effectief is in vergelijking tot
alternatieven.
* Het subsidiëren van zonneboilercampagnes en grootschalige
nieuwbouwprojecten lijkt een groter effect op de marktgroei te
hebben én kosten-effectiever te zijn dan alleen het beschikbaar
stellen van een goede investeringssubsidie.
Met betrekking tot de status van de markt en het groeipotentieel in
beide landen kunnen de volgende conclusies getrokken worden:
* In absolute omvang is de Duitse markt aanzienlijk groter dan de
Nederlandse markt. Dat heeft in Duitsland geleid tot een
ontwikkeling richting schaalvergroting en automatisering wat een
positieve invloed heeft op de groeipotentie van de Duitse markt.
* De Duitse industrie heeft zich sterker dan de Nederlandse
industrie ingespannen om een gekwalificeerd netwerk van
distributeurs en installateurs te ontwikkelen.
* De Duitse installateurs lijken meer gemotiveerd dan de Nederlandse
installateur en ze zien zonne-energie meer als een belangrijke
business voor de toekomst.
* De productkwaliteit lijkt in beide landen goed gewaarborgd. Met
betrekking tot de installatiekwaliteit lijken de
garantiewaarborgen in Duitsland beter geregeld.
* De Duitse systeemkosten per m2 staan op hetzelfde niveau als in
Nederland. De specifieke kosten voor grote systemen zijn in
Duitsland fors lager dan in Nederland.
* Het huidige politieke klimaat in Duitsland biedt gunstiger
voorwaarden voor marktontwikkeling dan het Nederlandse.
* De gemiddelde Duitse woningeigenaar geeft meer geld uit aan zijn
installatie en is meer geïnteresseerd in milieu en
energiebesparing dan de Nederlandse. De zonneboiler heeft in
Duitsland ook meer een innovatief, hightech, toekomstgericht
imago.
Tegenover deze gunstige randvoorwaarden voor markontwikkeling in
Duitsland staat het feit dat in Duitsland in het technisch
verkooppotentieel voor zonneboilers bij het natuurlijke moment van
ketelvervanging al een vrij hoge penetratie bereikt is. Om door te
kunnen groeien dienen in Duitsland met spoed nieuwe marktsegmenten als
de gestapelde woningbouw ontwikkeld te worden.
aanvragen
Dit rapport geeft een analyse van de ontwikkeling van de markt voor
zonneboilers in Nederland en Duitsland. F. Zegers, Ecofys, 40pp. ( PDF
bestand 187k )